Again at the time of dawn those Divine ones lift up their heads from the Sea, like fishes.
باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان
In autumn the myriads of boughs and leaves go in rout into the sea of Death,
در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ
(While) in the garden the crow clothed in black like a mourner makes lament over the (withered) greenery.
زاغ پوشیده سیه چون نوحهگر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر
Again from the Lord of the land comes the edict (saying) to Non-existence, “Give back what thou hast devoured!
باز فرمان آید از سالار ده ** مر عدم را کانچه خوردی باز ده
Give up, O black Death, what thou hast devoured of plants and healing herbs and leaves and grass!”1895
آن چه خوردی واده ای مرگ سیاه ** از نبات و دارو و برگ و گیاه
O brother, collect thy wits for an instant (and think): from moment to moment (incessantly) there is autumn and spring within thee.
ای برادر عقل یک دم با خود آر ** دم به دم در تو خزان است و بهار
Behold the garden of the heart, green and moist and fresh, full f buds and roses and ctpresses and jasmines;
باغ دل را سبز و تر و تازه بین ** پر ز غنچهی ورد و سرو و یاسمین
Boughs hidden by the multitude of leaves, vast plain and high palace hidden by the multitude of flowers.
ز انبهی برگ پنهان گشته شاخ ** ز انبهی گل نهان صحرا و کاخ
These words, which are from Universal Reason, are the scent of those flowers and cypresses and hyacinths.
این سخنهایی که از عقل کل است ** بوی آن گلزار و سرو و سنبل است
Didst thou (ever) smell the scent of a rose where no rose was? Didst thou (ever) see the foaming of wine where no wine was?1900
بوی گل دیدی که آن جا گل نبود ** جوش مل دیدی که آن جا مل نبود
The scent is thy guide and conducts thee on thy way: it will bring thee to Eden and Kawthar.
بو قلاووز است و رهبر مر ترا ** میبرد تا خلد و کوثر مر ترا
The scent is a remedy for the (sightless) eye; (it is) light-making: the eye of Jacob was opened by a scent.
بو دوای چشم باشد نور ساز ** شد ز بویی دیدهی یعقوب باز
The foul scent darkens the eye, the scent of Joseph succours the eye.
بوی بد مر دیده را تاری کند ** بوی یوسف دیده را یاری کند
Thou who art not a Joseph, be a Jacob: be (familiar), like him, with weeping and sore distress.
تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش
Hearken to this counsel from the Sage of Ghazna, that thou mayst feel freshness in thy old body:1905
بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی
“Disdain needs a face like the rose; when thou hast not (such a face), do not indulge in ill-temper.
ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد
Ugly is disdain in an uncomely face, grievous is eye-ache in an unseeing eye.”
زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد
In the presence of Joseph do not give thyself airs and behave like a beauty: offer nothing but the supplication and sighs of Jacob.
پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن
The meaning of dying (as conveyed) by the parrot was supplication (self-abasement): make thyself dead in supplication and poverty (of spirit),
معنی مردن ز طوطی بد نیاز ** در نیاز و فقر خود را مرده ساز
That the breath of Jesus may revive thee and make thee fair and blessed as itself.1910
تا دم عیسی ترا زنده کند ** همچو خویشت خوب و فرخنده کند
How should a rock be covered with verdure by the Spring? Become earth, that thou mayst display flowers of many a hue.
از بهاران کی شود سر سبز سنگ ** خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ
Years hast thou been a heart-jagging rock: once, for the sake of experiment, be earth!
سالها تو سنگ بودی دل خراش ** آزمون را یک زمانی خاک باش
The story of the old harper who in the time of ‘Umar, may God be well-pleased with him, on a day when he was starving played the harp for God's sake in the graveyard.
داستان پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا روز بینوایی چنگ زد میان گورستان
Hast thou heard that in the time of ‘Umar there was a harper, a fine and glorious minstrel?
آن شنیده ستی که در عهد عمر ** بود چنگی مطربی با کر و فر
The nightingale would be made beside herself by his voice: by his beautiful voice one rapture would be turned into a hundred.
بلبل از آواز او بیخود شدی ** یک طرب ز آواز خوبش صد شدی
His breath was an ornament to assembly and congregation, and at his song the dead would arise.1915
مجلس و مجمع دمش آراستی ** وز نوای او قیامت خاستی