I march with stout heart towards contentment: why art thou betaking thyself to revilement?”
من روم سوی قناعت دل قوی ** تو چرا سوی شناعت میروی
In this fashion the contented man, moved by sincerity and ardour, was talking to his wife till daybreak.
مرد قانع از سر اخلاص و سوز ** زین نسق میگفت با زن تا به روز
How the wife counselled her husband, saying, "Don't talk in excess of (beyond) thy merit and (spiritual) rank—'why say ye that which ye do not?'—for although these words are true, yet thou hast not attained to the degree of trust in God, and to speak thus above thy station and devotional practice is harmful and 'exceedingly hateful in the sight of God.'"
نصیحت کردن زن مر شوی را که سخن افزون از قدم و از مقام خود مگو لم تقولون ما لا تفعلونکه این سخنها اگر چه راست است این مقام توکل ترا نیست و این سخن گفتن فوق مقام و معاملهی خود زیان دارد و کبر مقتا عند الله باشد
The wife cried out at him, saying, “O thou who makest reputation thy religion, I will not swallow thy spells (deceiving speeches) any more.2315
زن بر او زد بانگ کای ناموس کیش ** من فسون تو نخواهم خورد بیش
Don't talk nonsense in thy presumption and pretension: begone, don't speak from pride and arrogance.
ترهات از دعوی و دعوت مگو ** رو سخن از کبر وز نخوت مگو
How long (wilt thou utter) pompous and artificial phrases? Look at thine own acts and feelings and be ashamed!
چند حرف طمطراق و کار و بار ** کار و حال خود ببین و شرم دار
Pride is ugly, and in beggars (all the) more ugly: (it is like) wet clothes after a cold snowy day.
کبر زشت و از گدایان زشتتر ** روز سرد و برف و آن گه جامه تر
How long (this) pretension and palaver and bluster, O thou whose house is (frail) as the house of the spider?
چند دعوی و دم و باد و بروت ** ای ترا خانه چو بیت العنکبوت
When hast thou illumined thy soul by contentment? Of contentment thou hast learned (only) the name.2320
از قناعت کی تو جان افروختی ** از قناعتها تو نام آموختی
The Prophet said, ‘What is contentment? A treasure.’ Thou canst not distinguish the gain from the pain.
گفت پیغمبر قناعت چیست گنج ** گنج را تو وا نمیدانی ز رنج
This contentment is the soul's treasure: do not thou boast (of possessing it), O (thou who art) grief and pain to my soul.
این قناعت نیست جز گنج روان ** تو مزن لاف ای غم و رنج روان
Don't call me thy mate, don't flap so much. I am the mate of justice, I am not the mate of fraud.
تو مخوانم جفت، کمتر زن بغل ** جفت انصافم نیم جفت دغل
How art thou walking (consorting) with amír and bey, when thou art slitting the veins of (killing for food) the locust in the air?
چون قدم با میر و با بگ میزنی ** چون ملخ را در هوا رگ میزنی
Thou art contending with dogs for the sake of this bone, thou art wailing like an empty-bellied reed-pipe.2325
با سگان زین استخوان در چالشی ** چون نی اشکم تهی در نالشی
Don't look at me dully (coldly) with contempt, lest I tell (others) what is in thy veins (disclose thy hidden faults).
سوی من منگر به خواری سست سست ** تا نگویم آن چه در رگهای تست
Thou hast deemed thy understanding superior to mine, (but) how hast thou (truly) seen me, who am deficient in understanding?
عقل خود را از من افزون دیدهای ** مر من کم عقل را چون دیدهای
Don't spring upon me like a reckless wolf! Oh, better be without understanding (mad) than (suffer) the disgrace of (having) thy understanding.
همچو گرگ غافل اندر ما مجه ** ای ز ننگ عقل تو بیعقل به
Since thy understanding is a shackle for mankind, it is not understanding: it is a snake and scorpion.
چون که عقل تو عقیلهی مردم است ** آن نه عقل است آن که مار و کژدم است
May God be the enemy of thy iniquity and deceit! May thy (superior) talent and understanding fall short of (fail to injure) us!2330
خصم ظلم و مکر تو الله باد ** فضل و عقل تو ز ما کوتاه باد
Thou art both the snake and the charmer—oh, this is wonderful! Thou art (both) the snake-catcher and the snake, O thou disgrace to the Arabs!
هم تو ماری هم فسونگر ای عجب ** مارگیر و ماری ای ننگ عرب
If the crow knew its ugliness, from grief and sorrow it would melt like snow.
زاغ اگر زشتی خود بشناختی ** همچو برف از درد و غم بگداختی
The charmer chants (a spell) as an enemy (does); he is (casting) a spell upon the snake and the snake is (casting) a spell upon him.
مرد افسونگر بخواند چون عدو ** او فسون بر مار و مار افسون بر او
If his trap were not (devised by him as) a spell for the snake (a means of catching it), how would he become a prey to the snake's spell?
گر نبودی دام او افسون مار ** کی فسون مار را گشتی شکار
The charmer, from greed of getting and making (money), is not conscious of the snake's spell at the time.2335
مرد افسونگر ز حرص کسب و کار ** در نیابد آن زمان افسون مار
The snake says, ‘O charmer, beware, beware! Thou hast beheld thine own spell (and its effect upon me): now behold mine!
مار گوید ای فسونگر هین و هین ** آن خود دیدی فسون من ببین
Thou beguilest me with the Name of God in order that thou mayst expose me to shame and confusion.
تو به نام حق فریبی مر مرا ** تا کنی رسوای شور و شر مرا