Ahmad said to him, ‘Thou art right, thou hast spoken truth, although thou art impertinent.’
گفت احمد مر و را که راستی ** راست گفتی گر چه کار افزاستی
The Siddíq (Abú Bakr) saw him and said, ‘O Sun, thou art neither of East nor of West: shine beauteously!’
دید صدیقش بگفت ای آفتاب ** نی ز شرقی نی ز غربی خوش بتاب
Ahmad said, ‘Thou hast spoken the truth, O dear friend, O thou that hast escaped from this world of nothingness.’
گفت احمد راست گفتی ای عزیز ** ای رهیده تو ز دنیای نه چیز
They that were present said, ‘O Prince of mankind, why didst thou call both of them truth-tellers when they contradicted each other?’
حاضران گفتند ای صدر الوری ** راست گو گفتی دو ضد گو را چرا
He replied, ‘I am a mirror polished by the (Divine) hand: Turcoman and Indian behold in me that which exists (in themselves).’2370
گفت من آیینهام مصقول دست ** ترک و هندو در من آن بیند که هست
O wife, if thou deemest me very covetous, rise above this womanish care (for worldly things).
ای زن ار طماع میبینی مرا ** زین تحری زنانه برتر آ
This (state of mine) resembles cupidity and (in reality) it is a (Divine) mercy: where that (spiritual) blessing is, where is cupidity?
این طمع را ماند و رحمت بود ** کو طمع آن جا که آن نعمت بود
Make trial of poverty for a day or two, that thou mayst see (find) in poverty double riches.
امتحان کن فقر را روزی دو تو ** تا به فقر اندر غنا بینی دو تو
Have patience with poverty and abandon this disgust, because in poverty there is the majesty of the Lord of glory.
صبر کن با فقر و بگذار این ملال ** ز آن که در فقر است عز ذو الجلال
Do not look sour, and (thou wilt) see thousands of souls plunged, through contentment, in an ocean of honey.2375
سرکه مفروش و هزاران جان ببین ** از قناعت غرق بحر انگبین
Behold hundreds of thousands of bitterly suffering souls steeped in rose-syrup, like the rose.
صد هزاران جان تلخی کش نگر ** همچو گل آغشته اندر گل شکر
Oh, alas, would that thou hadst comprehension, so that the unfolded tale of my heart might be shown forth to thee from my soul.
ای دریغا مر ترا گنجا بدی ** تا ز جانم شرح دل پیدا شدی
This discourse is milk in the teat of the soul: it will not flow well without some one to suck (the teat).
این سخن شیر است در پستان جان ** بیکشنده خوش نمیگردد روان
When the hearer has become thirsty and craving, the preacher, (even) if he be (as good as) dead, becomes eloquent.
مستمع چون تشنه و جوینده شد ** واعظ ار مرده بود گوینده شد
When the hearer is fresh and without fatigue (not bored), the dumb and mute will find a hundred tongues to speak withal.2380
مستمع چون تازه آمد بیملال ** صد زبان گردد به گفتن گنگ و لال
When a stranger comes in at my door, the women of the harem hide themselves in the veil,
چون که نامحرم در آید از درم ** پرده در پنهان شوند اهل حرم
But if a harmless relative should come in, those covered ones will lift up their face-veils.
ور در آید محرمی دور از گزند ** بر گشایند آن ستیران رویبند
Everything that is made beautiful and fair and lovely is made (so) for the eye of him that sees.
هر چه را خوب و خوش و زیبا کنند ** از برای دیدهی بینا کنند
How should the sound of the harp and treble and bass be (made) for the insentient ear of one who is deaf?
کی بود آواز چنگ و زیر و بم ** از برای گوش بیحس اصم
Not in vain did God make musk fragrant: He made it (so) for the sense (of smell), He did not make it for one whose nostrils are stopped (by disease).2385
مشک را بیهوده حق خوش دم نکرد ** بهر حس کرد او پی اخشم نکرد
God hath fashioned the earth and the sky, He hath raised in the midst much fire and light.
حق زمین و آسمان بر ساخته ست ** در میان بس نار و نور افراخته ست
(He made) this earth for those (created) of clay, (He made) heaven to be the abode of the celestials.
این زمین را از برای خاکیان ** آسمان را مسکن افلاکیان
The low (base) man is the enemy of what is high: the purchaser (seeker) of each place (Heaven or Hell) is manifest (made known by his actions).
مرد سفلی دشمن بالا بود ** مشتری هر مکان پیدا بود
O chaste woman, hast thou ever risen up and decked thyself for the sake of him that is blind?
ای ستیره هیچ تو برخاستی ** خویشتن را بهر کور آراستی
If I should fill the world with hidden pearls (of wisdom), how should I fare (what good would it do me), since they are not thy portion (since thou art unfit to receive them)?2390
گر جهان را پر در مکنون کنم ** روزی تو چون نباشد چون کنم