An expanse very ample and spacious; and from it this phantasy and being (of ours) is fed.
عرصهای بس با گشاد و با فضا ** وین خیال و هست یابد زو نوا
(The realm of) phantasies is narrower than non-existence (potential existence): on that account phantasy is the cause of pain.3095
تنگتر آمد خیالات از عدم ** ز آن سبب باشد خیال اسباب غم
(The realm of actual) existence, again, was (ever) narrower than (the realm of) phantasy: hence in it the moon becomes like the moon that has waned
باز هستی تنگتر بود از خیال ** ز آن شود در وی قمر همچون هلال
Again, the existence of the world of sense and colour is narrower (than this), for ’tis a narrow prison.
باز هستی جهان حس و رنگ ** تنگتر آمد که زندانی است تنگ
The cause of narrowness is composition (compoundness) and number (plurality): the senses are moving towards composition.
علت تنگی است ترکیب و عدد ** جانب ترکیب حسها میکشد
Know that the world of Unification lies beyond sense: if you want Unity, march in that direction.
ز آن سوی حس عالم توحید دان ** گر یکی خواهی بدان جانب بران
The (Divine) Command KuN (Be) was a single act, and the (two letters) N and K occurred (only) in speech, while the (inward) meaning was pure (uncompounded).3100
امر کن یک فعل بود و نون و کاف ** در سخن افتاد و معنی بود صاف
This discourse hath no end. Return, that (we may see) what happened to the wolf in combat (with the lion).
این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا چه شد احوال گرگ اندر نبرد
How the lion punished the wolf who had shown disrespect in dividing (the prey).
ادب کردن شیر گرگ را که در قسمت بیادبی کرده بود
That haughty one tore off the head of the wolf, in order that two-headedness (dualism) and distinction might not remain (in being).
گرگ را بر کند سر آن سر فراز ** تا نماند دو سریو امتیاز
’Tis (the meaning of) So we took vengeance on them, O old wolf, inasmuch as thou wert not dead in the presence of the Amír.
فانتقمنا منهم است ای گرگ پیر ** چون نبودی مرده در پیش امیر
After that, the lion turned to the fox and said, “Divide this for eating.”
بعد از آن رو شیر با روباه کرد ** گفت این را بخش کن از بهر خورد
He bowed low and said, “This fat ox will be thy food at breakfast, O excellent King,3105
سجده کرد و گفت کاین گاو سمین ** چاشت خوردت باشد ای شاه گزین
And that goat will be a portion reserved for the victorious King at midday,
و آن بز از بهر میان روز را ** یخنیی باشد شه پیروز را
And the hare too for supper—(to be) the repast at nightfall of the gracious and bountiful King.”
و آن دگر خرگوش بهر شام هم ** شب چرهی این شاه با لطف و کرم
Said the lion, “O fox, thou hast made justice shine forth: from whom didst thou learn to divide in such a manner?
گفت ای روبه تو عدل افروختی ** این چنین قسمت ز کی آموختی
Whence didst thou learn this, O eminent one?” “O King of the world,” he replied, “(I learned it) from the fate of the wolf.”
از کجا آموختی این ای بزرگ ** گفت ای شاه جهان از حال گرگ
The lion said, “Inasmuch as thou hast become pledged to love of me, pick up all the three (animals), and take (them) and depart.3110
گفت چون در عشق ما گشتی گرو ** هر سه را برگیر و بستان و برو
O fox, since thou hast become entirely mine, how should I hurt thee when thou hast become myself?
روبها چون جملگی ما را شدی ** چونت آزاریم چون تو ما شدی
I am thine, and all the beasts of chase are thine: set thy foot on the Seventh Heaven and mount (beyond)!
ما ترا و جمله اشکاران ترا ** پای بر گردون هفتم نه بر آ
Since thou hast taken warning from (the fate of) the vile wolf, thou art not a fox: thou art my own lion.
چون گرفتی عبرت از گرگ دنی ** پس تو روبه نیستی شیر منی
The wise man is he that in (the hour of) the shunned tribulation takes warning from the death of his friends.”
عاقل آن باشد که عبرت گیرد از ** مرگ یاران در بلای محترز
At that moment the fox uttered a hundred thanksgivings, saying, "(How lucky) that the lion called me up after the wolf.3115
روبه آن دم بر زبان صد شکر راند ** که مرا شیر از پی آن گرگ خواند
If he had bidden me first, saying, ‘Do thou divide this,’ who would have escaped from him with his life?”
گر مرا اول بفرمودی که تو ** بخش کن این را که بردی جان از او
Thanks be to Him (God), then, that He caused us to appear (be born) in the world after those of old,
پس سپاس او را که ما را در جهان ** کرد پیدا از پس پیشینیان
So that we heard of the chastisements which God inflicted upon the past generations in the preceding time,
تا شنیدیم آن سیاستهای حق ** بر قرون ماضیه اندر سبق