O Moses, they that know the conventions are of one sort, they whose souls and spirits burn are of another sort.”
موسیا آداب دانان دیگرند ** سوخته جان و روانان دیگرند
To lovers there is a burning (which consumes them) at every moment: tax and tithe are not (imposed) on a ruined village.1765
عاشقان را هر نفس سوزیدنی ست ** بر ده ویران خراج و عشر نیست
If he (the lover) speak faultily, do not call him faulty; and if the martyr be bathed in blood, do not wash him.
گر خطا گوید و را خاطی مگو ** گر بود پر خون شهید او را مشو
For martyrs, blood is better than water: this fault (committed by him) is better than a hundred right actions (of another).
خون شهیدان را ز آب اولیتر است ** این خطا از صد ثواب اولیتر است
Within the Ka‘ba the rule of the qibla does not exist: what matter if the diver has no snow-shoes?
در درون کعبه رسم قبله نیست ** چه غم ار غواص را پاچیله نیست
Do not seek guidance from the drunken: why dost thou order those whose garments are rent in pieces to mend them?
تو ز سر مستان قلاووزی مجو ** جامه چاکان را چه فرمایی رفو
The religion of Love is apart from all religions: for lovers, the (only) religion and creed is—God.1770
ملت عشق از همه دینها جداست ** عاشقان را ملت و مذهب خداست
If the ruby have not a seal (graven on it), ’tis no harm: Love in the sea of sorrow is not sorrowful.
لعل را گر مهر نبود باک نیست ** عشق در دریای غم غمناک نیست
How the (Divine) revelation came to Moses, on whom be peace, excusing that shepherd.
وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان
After that, God spake secretly in the inmost heart of Moses mysteries which cannot be spoken.
بعد از آن در سر موسی حق نهفت ** رازهایی کان نمیآید به گفت
Words were poured upon his heart: vision and speech were mingled together.
بر دل موسی سخنها ریختند ** دیدن و گفتن به هم آمیختند
How oft did he become beside himself and how oft return to himself! How oft did he fly from eternity to everlastingness!
چند بیخود گشت و چند آمد به خود ** چند پرید از ازل سوی ابد
If I should unfold (his tale) after this, ’tis foolishness (in me), because the explanation of this is beyond (our) understanding;1775
بعد از این گر شرح گویم ابلهی است ** ز انکه شرح این ورای آگهی است
And if I should speak (thereof), ’twould root up (men's) minds; and if I should write (thereof), ’twould shatter many pens.
ور بگویم عقلها را بر کند ** ور نویسم بس قلمها بشکند
When Moses heard these reproaches from God, he ran into the desert in quest of the shepherd.
چون که موسی این عتاب از حق شنید ** در بیابان در پی چوپان دوید
He pushed on over the footprints of the bewildered man, he scattered dust from the skirt of the desert.
بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پردهی بیابان بر فشاند
The footstep of a man distraught is, in truth, distinct from the footsteps of others:
گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود
(At) one step, (he moves) like the rook (straight) from top to bottom (of the chessboard); (at) one step he goes crossways, like the bishop;1780
یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب
Now lifting his crest like a wave; now going on his belly like a fish;
گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم
Now writing (a description of) his state on some dust, like a geomancer who takes an omen by drawing lines (on earth or sand).
گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند
At last he (Moses) overtook and beheld him; the giver of glad news said, “Permission has come (from God).
عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید
Do not seek any rules or method (of worship); say whatsoever your distressful heart desires.
هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه میخواهد دل تنگت بگو
Your blasphemy is (the true) religion, and your religion is the light of the spirit: you are saved, and through you a (whole) world is in salvation.1785
کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان
O you who are made secure by God doeth whatso He willeth, go, loose your tongue without regard (for what you say).”
ای معاف یفعل الله ما یشاء ** بیمحابا رو زبان را بر گشا
He said, “O Moses, I have passed beyond that: I am now bathed in (my) heart's blood.
گفت ای موسی از آن بگذشتهام ** من کنون در خون دل آغشتهام
I have passed beyond the Lote-tree of the farthest bourn, I have gone a hundred thousand years' journey on the other side.
من ز سدرهی منتهی بگذشتهام ** صد هزاران ساله ز آن سو رفتهام