(If you ask one of them), “Why dost thou give him this aid all at once?” he says, “On account of his grief and helplessness.”
این چه یاری میکنی یک بارگیش ** گوید از بهر غم و بیچارگیش
Lovingkindness is fallen a prey to the valiant (holy) man, (for) medicine seeks naught in the world but the pain (which it should cure).
مهربانی شد شکار شیر مرد ** در جهان دارو نجوید غیر درد
Wherever a pain is, the remedy goes there: wherever a lowland is, the water runs there.
هر کجا دردی دوا آن جا رود ** هر کجا پستی است آب آن جا دود
If thou want the water of mercy, go, become lowly, and then drink the wine of mercy and become drunken.1940
آب رحمت بایدت رو پست شو ** و آن گهان خور خمر رحمت مست شو
Mercy upon mercy comes (and rises like a flood) up to the head; do not thou come down to (and dwell upon) a single mercy, O son!
رحمت اندر رحمت آمد تا به سر ** بر یکی رحمت فرومای ای پسر
Bring the sky under thy feet, O brave one! Hear from above the firmament the noise of the (celestial) music!
چرخ را در زیر پا آر ای شجاع ** بشنو از فوق فلک بانگ سماع
Put out of thine ear the cotton of evil suggestion, that the cries from heaven may come into thine ear.
پنبهی وسواس بیرون کن ز گوش ** تا به گوشت آید از گردون خروش
Purge thy two eyes from the hair of defect, that thou mayst behold the garden and cypress-plot of the world unseen.
پاک کن دو چشم را از موی عیب ** تا ببینی باغ و سروستان غیب
Eject the phlegm from thy brain and nose, that the wind of God may come into the centres of thy (spiritual) sense of smell.1945
دفع کن از مغز و از بینی زکام ** تا که ریح الله در آید در مشام
Do not leave (in thyself) any trace of fever and bile, that thou mayst get from the world the taste of sugar.
هیچ مگذار از تب و صفرا اثر ** تا بیابی از جهان طعم شکر
Remedium virilitatis adhibe neu virilitate carens cucurreris, that a hundred kinds of fair ones may come forth. [Cure (your) manhood and don’t run around impotently, that a hundred kinds of fair ones may come forth.]
داروی مردی کن و عنین مپوی ** تا برون آیند صد گون خوب روی
Tear the fetter, which is the body, from the foot of thy soul, so that it may race round the arena.
کندهی تن را ز پای جان بکن ** تا کند جولان به گرد آن چمن
Take off the shackle of avarice from thy hands and neck: seize (and enjoy) a new fortune in the old heaven.
غل بخل از دست و گردن دور کن ** بخت نو دریاب در چرخ کهن
And if thou art unable (to do that), fly to the Ka‘ba of (Divine) grace: lay thy helplessness before the Helper.1950
ور نمیتانی به کعبهی لطف پر ** عرضه کن بیچارگی بر چارهگر
Lamentation and weeping are a mighty stock-in-trade (resource); the Universal Mercy is the mightiest nurse (to comfort and cherish).
زاری و گریه قوی سرمایهای است ** رحمت کلی قویتر دایهای است
The nurse and mother seeks a pretext (for giving relief): (she waits to see) when her child will begin to weep.
دایه و مادر بهانه جو بود ** تا که کی آن طفل او گریان شود
He (God) created the child, (namely) your wants, in order that it might moan and that milk might (then) be produced for it.
طفل حاجات شما را آفرید ** تا بنالید و شود شیرش پدید
He said, “Call ye upon God!” Refrain not thou from lamentation, in order that the milk of His loving kindnesses may flow.
گفت ادعوا الله بیزاری مباش ** تا بجوشد شیرهای مهرهاش
The howling of the wind and the pouring forth of (rain like) milk from the cloud are for care of us: (have) patience one moment!1955
هوی هوی باد و شیر افشان ابر ** در غم مااند یک ساعت تو صبر
Thou hast heard (the text) “in the sky is your daily bread”. Wherefore hast thou stuck to this low place?
فی السماء رزقکم بشنیدهای ** اندر این پستی چه بر چفسیدهای
Deem thy fear and despair to be the voice of the ghoul drawing thine ear (down) to the abyss of degradation.
ترس و نومیدیت دان آواز غول ** میکشد گوش تو تا قعر سفول
Every call that draws thee upward—know that that call has come from on high.
هر ندایی که ترا بالا کشید ** آن ندا میدان که از بالا رسید
Every call that excites cupidity in thee—know that it is the howl of the wolf which tears men (to pieces).
هر ندایی که ترا حرص آورد ** بانگ گرگی دان که او مردم درد
This (afore-mentioned) height is not (high) in respect of position; these “heights” are towards (refer to) mind and spirit.1960
این بلندی نیست از روی مکان ** این بلندیهاست سوی عقل و جان
Every cause is higher than the effect: the stone and iron (from which fire is struck) are superior to the sparks.
هر سبب بالاتر آمد از اثر ** سنگ و آهن فایق آمد بر شرر