He (the old man) said, “Whither art thou bound, O Báyazíd? To what place wouldst thou take the baggage of travel in a strange land?”
گفت عزم تو کجا ای بایزید ** رخت غربت را کجا خواهی کشید
Báyazíd answered, “I start for the Ka‘ba at daybreak.” “Eh,” cried the other, “what hast thou as provisions for the road?”
گفت قصد کعبه دارم از پگه ** گفت هین با خود چه داری زاد ره
“I have two hundred silver dirhems,” said he; “look, (they are) tied fast in the corner of my cloak.”2240
گفت دارم از درم نقره دویست ** نک ببسته سخت در گوشهی ردی است
He said, “Make a circuit round me seven times, and reckon this (to be) better than the circumambulation (of the Ka‘ba) in the pilgrimage;
گفت طوفی کن به گردم هفت بار ** وین نکوتر از طواف حج شمار
And lay those dirhems before me, O generous one. Know that thou hast made the greater pilgrimage and that thy desire has been achieved;
و آن درمها پیش من نهای جواد ** دان که حج کردی و حاصل شد مراد
(That) thou hast (also) performed the lesser pilgrimage and gained the life everlasting; (that) thou hast become pure (sáf) and sped up (the Hill of) Purity (Safá).
عمره کردی عمر باقی یافتی ** صاف گشتی بر صفا بشتافتی
By the truth of the Truth (God) whom thy soul hath seen, (I swear) that He hath chosen me above His House.
حق آن حقی که جانت دیده است ** که مرا بر بیت خود بگزیده است
Albeit the Ka‘ba is the House of His religious service, my form too, in which I was created, is the House of His inmost consciousness.2245
کعبه هر چندی که خانهی بر اوست ** خلقت من نیز خانهی سر اوست
Never since God made the Ka‘ba hath He gone into it, and none but the Living (God) hath ever gone into this House (of mine).
تا بکرد آن کعبه را در وی نرفت ** و اندر این خانه بجز آن حی نرفت
When thou hast seen me, thou hast seen God: thou hast circled round the Ka‘ba of Sincerity.
چون مرا دیدی خدا را دیدهای ** گرد کعبهی صدق بر گردیدهای
To serve me is to obey and glorify God: beware thou think not that God is separate from me.
خدمت من طاعت و حمد خداست ** تا نپنداری که حق از من جداست
Open thine eyes well and look on me, that thou mayst behold the Light of God in man.”
چشم نیکو باز کن در من نگر ** تا ببینی نور حق اندر بشر
Báyazíd gave heed to those mystic sayings, and put them in his ear as a golden ring.2250
بایزید آن نکتهها را هوش داشت ** همچو زرین حلقهاش در گوش داشت
Through him (the old man), Báyazíd came into an increase (of spiritual endowment): the adept at last attained unto the end.
آمد از وی بایزید اندر مزید ** منتهی در منتها آخر رسید
How the Prophet-God bless and save him! –– perceived that the cause of that person’s sickness was irreverence in prayer.
دانستن پیغامبر صلی الله علیه و آله که سبب رنجوری آن شخص گستاخی بوده است در دعا
When the Prophet saw the sick man, he dealt sweetly and tenderly with that familiar friend.
چون پیمبر دید آن بیمار را ** خوش نوازش کرد یار غار را
He became alive when he saw the Prophet: you might say, that moment created him.
زنده شد او چون پیمبر را بدید ** گوییا آن دم مر او را آفرید
He said, “Sickness has given me this good fortune, that this Sultan has come to my side at morn,
گفت بیماری مرا این بخت داد ** کامد این سلطان بر من بامداد
So that health and well-being have accrued to me from the arrival of this King who is without retinue.2255
تا مرا صحت رسید و عاقبت ** از قدوم این شه بیحاشیت
O happy pain and sickness and fever! O blessed anguish and wakefulness in the night!
ای خجسته رنج و بیماری و تب ** ای مبارک درد و بیداری شب
Lo, in (my) old age God of His grace and bounty hath bestowed on me such a sickness and malady!
نک مرا در پیری از لطف و کرم ** حق چنین رنجوریی داد و سقم
He too hath given me pain in the back, so that every midnight I cannot help springing up quickly from sleep.
درد پشتم داد هم تا من ز خواب ** بر جهم هر نیم شب لا بد شتاب
In order that I may not slumber all night like a buffalo, God of His grace hath given me pains.
تا نخسبم جمله شب چون گاومیش ** دردها بخشید حق از لطف خویش
Through this infirmity the mercy of Kings has been aroused, and Hell’s threatening of me has been silenced.”2260
زین شکست آن رحم شاهان جوش کرد ** دوزخ از تهدید من خاموش کرد
Pain is a treasure, for there are mercies in it: the kernel becomes fresh when you scrape off the rind.
رنج گنج آمد که رحمتها در اوست ** مغز تازه شد چو بخراشید پوست
O brother, (to dwell in) a dark and cold place, to endure patiently sorrow and weakness and pain,
ای برادر موضع تاریک و سرد ** صبر کردن بر غم و سستی و درد