He hath no care at all for separation (from me) or union (with me): he is confined to the branch (the derivative); he does not seek the root (the fundamental) at all.
نیستش درد فراق و وصل هیچ ** بند فرعست او نجوید اصل هیچ
He is a fool and (spiritually) dead in egoism, for because of his anxious care for the branch he hath no leisure for the root.”
احمقست و مرده‌ی ما و منی ** کز غم فرعش فراغ اصل نی
Deem the skies and the earth to be an apple that appeared from the tree of Divine Power.
آسمانها و زمین یک سیب دان ** کز درخت قدرت حق شد عیان
Thou art as a worm in the midst of the apple and art ignorant of the tree and the gardener.1870
تو چه کرمی در میان سیب در ** وز درخت و باغبانی بی‌خبر
The other worm’ too is in the apple, but its spirit is outside, bearing the banner aloft.
آن یکی کرمی دگر در سیب هم ** لیک جانش از برون صاحب‌علم
Its (the worm’s) movement splits the apple asunder: the apple cannot endure that shock.
جنبش او وا شکافد سیب را ** بر نتابد سیب آن آسیب را
Its movement has rent (all) veils: its form is (that of) a worm, but its reality is a dragon.
بر دریده جنبش او پرده‌ها ** صورتش کرمست و معنی اژدها
The fire that first darts from (the impact of) the steel puts forth its foot very feebly.
آتش که اول ز آهن می‌جهد ** او قدم بس سست بیرون می‌نهد
Cotton is its nurse at first, but in the end it carries its flames up to the aether.1875
دایه‌اش پنبه‌ست اول لیک اخیر ** می‌رساند شعله‌ها او تا اثیر
At first, man is in bondage to sleep and food; ultimately he is higher than the angels.
مرد اول بسته‌ی خواب و خورست ** آخر الامر از ملایک برترست
Under the protection of cotton and sulphur matches his flame and light rises above Suhá.
در پناه پنبه و کبریتها ** شعله و نورش برآیدت بر سها
He illuminates the dark world: he tears the iron fetter (in pieces) with a needle.
عالم تاریک روشن می‌کند ** کنده‌ی آهن به سوزن می‌کند
Though the fire too is connected with the body, is ‘it not derived from the spirit and the spiritual?
گرچه آتش نیز هم جسمانی است ** نه ز روحست و نه از روحانی است
The body hath no share in that glory: the body is as a drop of water in comparison with the sea of the spirit.1880
جسم را نبود از آن عز بهره‌ای ** جسم پیش بحر جان چون قطره‌ای
The days of the body are increased by the spirit: mark what becomes of the body when the spirit goes (from it).
جسم از جان روزافزون می‌شود ** چون رود جان جسم بین چون می‌شود
The range of thy body is an ell or two, no more: thy spirit is a maker of swift flights to heaven.
حد جسمت یک دو گز خود بیش نیست ** جان تو تا آسمان جولان‌کنیست
In the spirit’s imagination, O prince, ‘tis (but) half a step to Baghdad and Samarcand.
تا به بغداد و سمرقند ای همام ** روح را اندر تصور نیم گام
The fat (white) of thine eye is two dirhems in weight: the light of its spirit (reaches) to the lofty region of the sky.
دو درم سنگست پیه چشمتان ** نور روحش تا عنان آسمان
The light sees in dream without this eye: without this light what would the eye be but ruined?1885
نور بی این چشم می‌بیند به خواب ** چشم بی‌این نور چه بود جز خراب
The spirit is unconcerned with the beard and moustache of the body, but without the spirit the body is a carcase and vile.
جان ز ریش و سبلت تن فارغست ** لیک تن بی‌جان بود مردار و پست
Such is the magnificence of the animal spirit: advance farther, behold the human spirit.
بارنامه‌ی روح حیوانیست این ** پیشتر رو روح انسانی ببین
Pass beyond Man and (logical) disputation unto the shore of the sea of the spirit of Gabriel.
بگذر از انسان هم و از قال و قیل ** تا لب دریای جان جبرئیل
After that, the, spirit of Ahmad (Mohammed) will bite thy lip (kiss thee lovingly), and Gabriel will creep back in fear of thee,
بعد از آنت جان احمد لب گزد ** جبرئیل از بیم تو واپس خزد
And will say, “If I come one bow’s length towards thee, I shall be instantly consumed.”1890
گوید ار آیم به قدر یک کمان ** من به سوی تو بسوزم در زمان
How the slave was indignant because no reply to his letter arrived from the king.
آشفتن آن غلام از نارسیدن جواب رقعه از قبل پادشاه
Truly this desert hath no head or foot (top or bottom). That youth, (being) without a reply to his letter, is aggrieved
این بیابان خود ندارد پا و سر ** بی‌جواب نامه خستست آن پسر