Everything good or evil that thou seest in thy sleep will be made manifest, one by one, on the Day of the (Last) Congregation.
هر چه تو در خواب بینی نیک و بد ** روز محشر یک به یک پیدا شود
That which thou didst in this sleep in the (present) world will become evident to thee at the time of awaking.
آنچ کردی اندرین خواب جهان ** گرددت هنگام بیداری عیان
Take care not to imagine that this (which thou hast done) is (only) an evil action committed in this (state of) sleep and that there is no interpretation (thereof) for thee.
تا نپنداری که این بد کردنیست ** اندرین خواب و ترا تعبیر نیست
Nay, this laughter (of thine) will be tears and moans on the Day of interpretation, O oppressor of the captive!3660
بلک این خنده بود گریه و زفیر ** روز تعبیر ای ستمگر بر اسیر
Know that in the hour of thy awakening thy tears and grief and sorrow and lamentation will turn to joy.
گریه و درد و غم و زاری خود ** شادمانی دان به بیداری خود
O thou that hast torn the coat of (many) Josephs, thou wilt arise from this heavy slumber (in the form of) a wolf.
ای دریده پوستین یوسفان ** گرگ بر خیزی ازین خواب گران
Thy (evil) dispositions, one by one, having become wolves will tear thy limbs in wrath.
گشته گرگان یک به یک خوهای تو ** می‌درانند از غضب اعضای تو
According to (the law of) retaliation, the blood (shed by thee) will not sleep (remain unavenged) after thy death: do not say, “I shall die and obtain release.”
خون نخسپد بعد مرگت در قصاص ** تو مگو که مردم و یابم خلاص
This immediate retaliation (which is exacted in the present world) is (only) a makeshift: in comparison with the blow of that (future) retaliation this is a (mere) play.3665
این قصاص نقد حیلت‌سازیست ** پیش زخم آن قصاص این بازیست
God hath called the present world a play because this penalty is a play in comparison with that penalty.
زین لعب خواندست دنیا را خدا ** کین جزا لعبست پیش آن جزا
This penalty is a means of allaying war and civil strife: that one is like a castration, while this one resembles a circumcision.
این جزا تسکین جنگ و فتنه‌ایست ** آن چو اخصا است و این چون ختنه‌ایست
Explaining that the people of Hell are hungry and make lamentable entreaty to God, saying, "Cause our portions to be fat and let the provender reach us quickly, for we can endure no more."
بیان آنک خلق دوزخ گرسنگانند و نالانند به حق کی روزیهای ما را فربه گردان و زود زاد به ما رسان کی ما را صبر نماند
This discourse hath no end. (God said), “Hark, O Moses, let those asses go to the grass,
این سخن پایان ندارد موسیا ** هین رها کن آن خران را در گیا
That they may all be fattened by that goodly fodder. Hark, (let them in), for We have wrathful wolves.
تا همه زان خوش علف فربه شوند ** هین که گرگانند ما را خشم‌مند
We surely know the plaintive cry of Our wolves: We make these asses a means of livelihood for them.3670
ناله‌ی گرگان خود را موقنیم ** این خران را طعمه‌ی ایشان کنیم
The gracious alchemy breathed from thy lips wished to make these asses human.
این خران را کیمیای خوش دمی ** از لب تو خواست کردن آدمی
Much kindness and favour didst thou show in calling them (to God), (but) ’twas not the fortune and provision allotted to those asses.
تو بسی کردی به دعوت لطف و جود ** آن خران را طالع و روزی نبود
Therefore let the quilt of bounty cover them, that the slumber of forgetfulness may overtake them speedily,
پس فرو پوشان لحاف نعمتی ** تا بردشان زود خواب غفلتی
So that, when this troop (of asses) shall start up from suchlike slumber, the candle will have been extinguished and the cup-bearer will have gone.
تا چو بجهند از چنین خواب این رده ** شمع مرده باشد و ساقی شده
Their rebellious disobedience kept thee in a (great) perplexity: therefore they shall suffer in retribution a (great) sorrow,3675
داشت طغیانشان ترا در حیرتی ** پس بنوشند از جزا هم حسرتی
To the end that Our justice may step forth and bestow in retribution what is appropriate to every evil-doer;
تا که عدل ما قدم بیرون نهد ** در جزا هر زشت را درخور دهد
For the King, whom they were not seeing openly, was (always) with them secretly in their lives.”
که آن شهی که می‌ندیدندیش فاش ** بود با ایشان نهان اندر معاش
Inasmuch as the intellect is with thee, overseeing thy body, and though this perception of thine is unable to apprehend it,
چون خرد با تست مشرف بر تنت ** گر چه زو قاصر بود این دیدنت
(Yet) its perception, O such and such, is not unable to apprehend thy motion and rest when it tries,
نیست قاصر دیدن او ای فلان ** از سکون و جنبشت در امتحان
What wonder if the Creator of that intellect too is with thee? How art thou not conceding (the truth of that)?3680
چه عجب گر خالق آن عقل نیز ** با تو باشد چون نه‌ای تو مستجیز
He (some one) pays no heed to his intellect and embarks on evil; afterwards his intellect rebukes him.
از خرد غافل شود بر بد تند ** بعد آن عقلش ملامت می‌کند