(Thy) wealth will not come with thee out of thy palaces; (thy) friend will come, but he will come (only) as far as thy grave.
مال ناید با تو بیرون از قصور ** یار آید لیک آید تا به گور
When thy day of doom comes to meet thee, thy friend will say (to himself) in the language appropriate to his sentiments,
چون ترا روز اجل آید به پیش ** یار گوید از زبان حال خویش
“(I have come) as far as here: I accompany thee no farther, I will stand a (little) while at thy grave.”
تا بدینجا بیش همره نیستم ** بر سر گورت زمانی بیستم
Thy deeds (alone) are faithful: make of them thy refuge, for they will come with thee into the depths of the tomb.1050
فعل تو وافیست زو کن ملتحد ** که در آید با تو در قعر لحد
Commentary on the saying of Mustafá (Mohammed), on whom be peace, “Thou must needs have a familiar who is buried with thee, he being alive, and with whom thou art buried when thou art dead; if he be generous, he will treat thee generously, and if he be base, he will forsake thee. That familiar is thy works, so make them right as far as thou art able.” The Messenger of Allah spake the truth.
در تفسیر قول مصطفی علیه‌السلام لا بد من قرین یدفن معک و هو حی و تدفن معه و انت میت ان کان کریما اکرمک و ان کان لیما اسلمک و ذلک القرین عملک فاصلحه ما استطعت صدق رسول‌الله
Therefore the Prophet said, “For the purpose of (traversing) this Way there is no comrade more faithful than works.
پس پیمبر گفت بهر این طریق ** باوفاتر از عمل نبود رفیق
If they be good they will be thy friends for ever, and if they be evil they will be (as) a snake in thy tomb.”
گر بود نیکو ابد یارت شود ** ور بود بد در لحد مارت شود
How, O father, can one do this work and earning in the Way of righteousness without a master?
این عمل وین کسب در راه سداد ** کی توان کرد ای پدر بی‌اوستاد
The meanest earning that goes on in the world, is it ever (practised) without the guidance of a master?
دون‌ترین کسبی که در عالم رود ** هیچ بی‌ارشاد استادی بود
Its beginning is knowledge; then (follows) action, that it may yield fruit after a time or after death.1055
اولش علمست آنگاهی عمل ** تا دهد بر بعد مهلت یا اجل
Seek help in (acquiring) crafts, O possessor of intelligence, from a generous and righteous craftsman.
استعینوا فی‌الحرف یا ذا النهی ** من کریم صالح من اهلها
Seek the pearl in the oyster-shell, my brother, and seek technical skill from the craftsmen.
اطلب الدر اخی وسط الصدف ** واطلب الفن من ارباب الحرف
If ye see sincere (spiritual) advisers, deal fairly (with them) and be eager to learn: do not show disdain.
ان رایتم ناصحین انصفوا ** بادروا التعلیم لا تستنکفوا
If the man (engaged) in tanning wore a threadbare garment, that did not diminish the master's mastery (of his trade);
در دباغی گر خلق پوشید مرد ** خواجگی خواجه را آن کم نکرد
If the ironsmith wore a patched frock when blowing the bellows, his reputation was not impaired in the eyes of the people.1060
وقت دم آهنگر ار پوشید دلق ** احتشام او نشد کم پیش خلق
Therefore strip the raiment of pride from thy body: in learning, put on the garment of humility.
پس لباس کبر بیرون کن ز تن ** ملبس ذل پوش در آموختن
If thou wouldst learn (theoretical) knowledge, the way of (acquiring) it is oral; if thou wouldst learn a craft, the way of (acquiring) it is practical (by practice).
علم آموزی طریقش قولی است ** حرفت آموزی طریقش فعلی است
If thou desire (spiritual) poverty, that depends on companionship (with a Shaykh): neither thy tongue nor thy hand avails.
فقر خواهی آن به صحبت قایمست ** نه زبانت کار می‌آید نه دست
Soul receives from soul the knowledge thereof, not by way of book nor from tongue.
دانش آن را ستاند جان ز جان ** نه ز راه دفتر و نه از زبان
If those mysteries (of spiritual poverty) are in the traveller's heart, knowledge of the mystery is not yet possessed by the traveller.1065
در دل سالک اگر هست آن رموز ** رمزدانی نیست سالک را هنوز
(Let him wait) until the expansion (illumination) of his heart shall make it (full of) the Light: then God saith, “Did not We expand …?
تا دلش را شرح آن سازد ضیا ** پس الم نشرح بفرماید خدا
For We have given thee the expansion (illumination) within thy breast, We have put the expansion into thy breast.”
که درون سینه شرحت داده‌ایم ** شرح اندر سینه‌ات بنهاده‌ایم
Thou art still seeking it from outside; thou art a source of milk: how art thou a milker of others?
تو هنوز از خارج آن را طالبی ** محلبی از دیگران چون حالبی
There is an illimitable fountain of milk within thee: why art thou seeking milk from the pail?
چشمه‌ی شیرست در تو بی‌کنار ** تو چرا می‌شیر جویی از تغار
O lake, thou hast a channel to the Sea: be ashamed to seek water from the pool;1070
منفذی داری به بحر ای آبگیر ** ننگ دار از آب جستن از غدیر
For did not We expand…? Again, hast not thou the expansion? How art thou become a seeker of the expansion and a mendicant?
که الم نشرح نه شرحت هست باز ** چون شدی تو شرح‌جو و کدیه‌ساز