Again the king answered him, saying by way of jest, “What (food) hast thou eaten and what provision hast thou (made) for the morning meal?
باز شه از روی لاغش گفت باز ** که چه خوردی و چه داری چاشت‌ساز
Hast thou appetite? What didst thou eat at daybreak that thou art so intoxicated and boastful and blustering?”
اشتهی داری چه خوردی بامداد ** که چنین سرمستی و پر لاف و باد
He replied, “If I had bread, (whether) dry or moist, how should I lay claim to prophecy?
گفت اگر نانم بدی خشک و طری ** کی کنیمی دعوی پیغامبری
To claim to be a prophet amongst these people is like seeking a heart from a mountain.1140
دعوی پیغامبری با این گروه ** هم‌چنان باشد که دل جستن ز کوه
No one (ever) sought intellect and heart from mountains and rocks: none sought (from them) understanding and apprehension of a difficult point of discourse.
کس ز کوه و سنگ عقل و دل نجست ** فهم و ضبط نکته‌ی مشکل نجست
Whatever you say, the mountain replies the same: it makes a mock (of you) like the scoffers.
هر چه گویی باز گوید که همان ** می‌کند افسوس چون مستهزیان
What relation exists between this folk and the (Divine) message? Who can hope for (spiritual) life from a soulless thing?
از کجا این قوم و پیغام از کجا ** از جمادی جان کرا باشد رجا
If you bring (them) a message concerning a woman or gold, they will all lay before you their money and lives (in entire devotion)—
گر تو پیغام زنی آری و زر ** پیش تو بنهند جمله سیم و سر
(The message), ‘A sweetheart in such and such a place invites thee (to come to her): she is in love with thee, she knows thee.’1145
که فلان جا شاهدی می‌خواندت ** عاشق آمد بر تو او می‌داندت
But if you bring (them) the honey-like message of God, ‘Come to God, O thou who hast a good covenant (with Him);
ور تو پیغام خدا آری چو شهد ** که بیا سوی خدا ای نیک‌عهد
Go from the world of death towards the (eternal) provision: since everlastingness is possible, do not be perishing’—
از جهان مرگ سوی برگ رو ** چون بقا ممکن بود فانی مشو
They will seek (to shed) thy blood and (take) thy life, not in zeal for religion and (spiritual and moral) excellence.
قصد خون تو کنند و قصد سر ** نه از برای حمیت دین و هنر
The reason why the vulgar are at enmity with, and live in estrangement from, the saints of God who call them unto God and the Water of Life everlasting.
سبب عداوت عام و بیگانه زیستن ایشان به اولیاء خدا کی بحقشان می‌خوانند و با آب حیات ابدی
Nay, but on account of their sticking to house and goods ’tis bitter (hateful) to them to hear this exposition (given by the prophets).
بلک از چفسیدگی در خان و مان ** تلخشان آید شنیدن این بیان
(Suppose) a rag is stuck fast upon the donkey's sore: when you wish to tear it off, bit by bit,1150
خرقه‌ای بر ریش خر چفسید سخت ** چونک خواهی بر کنی زو لخت لخت
The donkey, because of the pain (inflicted on him), will certainly kick: happy the man who abstained from (touching) him!—
جفته اندازد یقین آن خر ز درد ** حبذا آن کس کزو پرهیز کرد
Especially (when there are) fifty sores, and a soaked rag stuck on the top of them in every case.
خاصه پنجه ریش و هر جا خرقه‌ای ** بر سرش چفسیده در نم غرقه‌ای
House and goods are like the rag, and this greed (of thine) is the sore: the greater the greed, the greater the sore.
خان و مان چون خرقه و این حرص‌ریش ** حرص هر که بیش باشد ریش بیش
The wilderness alone is the house and goods of the owl: he (the owl) will not listen to descriptions of Baghdád and Tabas.
خان و مان چغد ویرانست و بس ** نشنود اوصاف بغداد و طبس
If a royal falcon come from the road and bring to these owls a hundred reports of the King,1155
گر بیاید باز سلطانی ز راه ** صد خبر آرد بدین چغدان ز شاه
(With) a full account of the imperial city and the orchards and the rivers—then a hundred enemies will jeer at him,
شرح دارالملک و باغستان و جو ** پس برو افسوس دارد صد عدو
Saying, ‘What has the falcon brought? An old story. He is weaving words of vanity and idle brag.’
که چه باز آورد افسانه‌ی کهن ** کز گزاف و لاف می‌بافد سخن
(’Tis) they (that) are old and rotten unto everlasting; otherwise (they would know that) that breath (of prophetic inspiration) makes the old new.
کهنه ایشانند و پوسیده‌ی ابد ** ورنه آن دم کهنه را نو می‌کند
It gives life to the old dead (spirits): it gives the crown of reason and the light of faith.
مردگان کهنه را جان می‌دهد ** تاج عقل و نور ایمان می‌دهد
Do not steal thy heart away from the spirit-bestowing heart-ravisher, for he will mount thee on the back of Rakhsh.1160
دل مدزد از دلربای روح‌بخش ** که سوارت می‌کند بر پشت رخش
Do not steal thy head away from the crown-giving one whose head is exalted, for he will untie a hundred knots from the foot of thy heart.
سر مدزد از سر فراز تاج‌ده ** کو ز پای دل گشاید صد گره