What relation exists between this folk and the (Divine) message? Who can hope for (spiritual) life from a soulless thing?
از کجا این قوم و پیغام از کجا ** از جمادی جان کرا باشد رجا
If you bring (them) a message concerning a woman or gold, they will all lay before you their money and lives (in entire devotion)—
گر تو پیغام زنی آری و زر ** پیش تو بنهند جمله سیم و سر
(The message), ‘A sweetheart in such and such a place invites thee (to come to her): she is in love with thee, she knows thee.’1145
که فلان جا شاهدی میخواندت ** عاشق آمد بر تو او میداندت
But if you bring (them) the honey-like message of God, ‘Come to God, O thou who hast a good covenant (with Him);
ور تو پیغام خدا آری چو شهد ** که بیا سوی خدا ای نیکعهد
Go from the world of death towards the (eternal) provision: since everlastingness is possible, do not be perishing’—
از جهان مرگ سوی برگ رو ** چون بقا ممکن بود فانی مشو
They will seek (to shed) thy blood and (take) thy life, not in zeal for religion and (spiritual and moral) excellence.
قصد خون تو کنند و قصد سر ** نه از برای حمیت دین و هنر
The reason why the vulgar are at enmity with, and live in estrangement from, the saints of God who call them unto God and the Water of Life everlasting.
سبب عداوت عام و بیگانه زیستن ایشان به اولیاء خدا کی بحقشان میخوانند و با آب حیات ابدی
Nay, but on account of their sticking to house and goods ’tis bitter (hateful) to them to hear this exposition (given by the prophets).
بلک از چفسیدگی در خان و مان ** تلخشان آید شنیدن این بیان
(Suppose) a rag is stuck fast upon the donkey's sore: when you wish to tear it off, bit by bit,1150
خرقهای بر ریش خر چفسید سخت ** چونک خواهی بر کنی زو لخت لخت
The donkey, because of the pain (inflicted on him), will certainly kick: happy the man who abstained from (touching) him!—
جفته اندازد یقین آن خر ز درد ** حبذا آن کس کزو پرهیز کرد
Especially (when there are) fifty sores, and a soaked rag stuck on the top of them in every case.
خاصه پنجه ریش و هر جا خرقهای ** بر سرش چفسیده در نم غرقهای
House and goods are like the rag, and this greed (of thine) is the sore: the greater the greed, the greater the sore.
خان و مان چون خرقه و این حرصریش ** حرص هر که بیش باشد ریش بیش
The wilderness alone is the house and goods of the owl: he (the owl) will not listen to descriptions of Baghdád and Tabas.
خان و مان چغد ویرانست و بس ** نشنود اوصاف بغداد و طبس
If a royal falcon come from the road and bring to these owls a hundred reports of the King,1155
گر بیاید باز سلطانی ز راه ** صد خبر آرد بدین چغدان ز شاه
(With) a full account of the imperial city and the orchards and the rivers—then a hundred enemies will jeer at him,
شرح دارالملک و باغستان و جو ** پس برو افسوس دارد صد عدو
Saying, ‘What has the falcon brought? An old story. He is weaving words of vanity and idle brag.’
که چه باز آورد افسانهی کهن ** کز گزاف و لاف میبافد سخن
(’Tis) they (that) are old and rotten unto everlasting; otherwise (they would know that) that breath (of prophetic inspiration) makes the old new.
کهنه ایشانند و پوسیدهی ابد ** ورنه آن دم کهنه را نو میکند
It gives life to the old dead (spirits): it gives the crown of reason and the light of faith.
مردگان کهنه را جان میدهد ** تاج عقل و نور ایمان میدهد
Do not steal thy heart away from the spirit-bestowing heart-ravisher, for he will mount thee on the back of Rakhsh.1160
دل مدزد از دلربای روحبخش ** که سوارت میکند بر پشت رخش
Do not steal thy head away from the crown-giving one whose head is exalted, for he will untie a hundred knots from the foot of thy heart.
سر مدزد از سر فراز تاجده ** کو ز پای دل گشاید صد گره
Whom shall I tell? Where in the village is any (spiritually) living one? Where is any one that runs towards the Water of Life?
با کی گویم در همه ده زنده کو ** سوی آب زندگی پوینده کو
Thou art fleeing from Love because of a single humiliation: what dost thou know of Love except the name?
تو به یک خواری گریزانی ز عشق ** تو به جز نامی چه میدانی ز عشق
Love hath a hundred disdains and prides: Love is gained by means of a hundred blandishments.
عشق را صد ناز و استکبار هست ** عشق با صد ناز میآید به دست
Since Love is loyal, it purchases (desires) him that is loyal: it does not look at a disloyal comrade.1165
عشق چون وافیست وافی میخرد ** در حریف بیوفا میننگرد
Man resembles a tree, and the root is the covenant (with God): the root must be cherished with all one's might.
چون درختست آدمی و بیخ عهد ** بیخ را تیمار میباید به جهد
A corrupt (infirm) covenant is a rotten root and is cut off (deprived) of fruit and grace.
عهد فاسد بیخ پوسیده بود ** وز ثمار و لطف ببریده بود