How should the goodly man who is aware of the meaning of the dreams of others be ignorant of (the meaning of) his own dream?
خواب خود را چون نداند مرد خیر ** کو بود واقف ز سر خواب غیر
If I give him a hundred stabs with my sword by way of trial, the union (concord) of that loving one (with me) will not be diminished.
گر زنم صد تیغ او را ز امتحان ** کم نگردد وصلت آن مهربان
He knows I am wielding that sword against myself: I am he in reality and he is I.”
داند او که آن تیغ بر خود می‌زنم ** من ویم اندر حقیقت او منم
Setting forth the real oneness of the lover and the beloved, although they are contrary to each other from the point of view that want is the opposite of wanting nothing. So a mirror is formless and pure, and formlessness is the opposite of form, yet in reality they have a oneness with each other which is tedious to explain: a hint is enough for the wise.
بیان اتحاد عاشق و معشوق از روی حقیقت اگر چه متضادند از روی آنک نیاز ضد بی‌نیازیست چنان که آینه بی‌صورتست و ساده است و بی‌صورتی ضد صورتست ولکن میان ایشان اتحادیست در حقیقت کی شرح آن درازست و العاقل یکفیه الاشاره
From grief for a (long) separation (from Laylá) there came suddenly a sickness into the body of Majnún.
جسم مجنون را ز رنج و دوریی ** اندر آمد ناگهان رنجوریی
(Heated) by the flame of longing his blood boiled up, so that (the symptoms of) quinsy appeared in that mad (lover).2000
خون بجوش آمد ز شعله‌ی اشتیاق ** تا پدید آمد بر آن مجنون خناق
Thereupon the physician came to treat him and said, “There is no resource but to bleed him.
پس طبیب آمد بدار و کردنش ** گفت چاره نیست هیچ از رگ‌زنش
Bleeding is necessary in order to remove the blood.” (So) a skilled phlebotomist came thither,
رگ زدن باید برای دفع خون ** رگ‌زنی آمد بدانجا ذو فنون
And bandaged his arm and took the lancet (to perform the operation); (but) straightway that passionate lover cried out,
بازوش بست و گرفت آن نیش او ** بانک بر زد در زمان آن عشق‌خو
“Take thy fee and leave the bleeding! If I die, let my old body go (to the grave)!”
مزد خود بستان و ترک فصد کن ** گر بمیرم گو برو جسم کهن
“Why,” said he, “wherefore art thou afraid of this, when thou hast no fear of the lion of the jungle?2005
گفت آخر از چه می‌ترسی ازین ** چون نمی‌ترسی تو از شیر عرین
Lions and wolves and bears and onagers and (other) wild animals gather around thee by night;
شیر و گرگ و خرس و هر گور و دده ** گرد بر گرد تو شب گرد آمده
The smell of man does not come to them from thee because of the abundance of love and ecstasy in thy heart.”
می نه آیدشان ز تو بوی بشر ** ز انبهی عشق و وجد اندر جگر
Wolf and bear and lion know what love is: he that is blind to love is inferior to a dog.
گرگ و خرس و شیر داند عشق چیست ** کم ز سگ باشد که از عشق او عمیست
If the dog had not a vein of love, how should the dog of the Cave have sought (to win) the heart (of the Seven Sleepers)?
گر رگ عشقی نبودی کلب را ** کی بجستی کلب کهفی قلب را
Moreover, in the world there is (many a one) of its kind, dog-like in appearance, though it is not celebrated (like the dog of the Cave).2010
هم ز جنس او به صورت چون سگان ** گر نشد مشهور هست اندر جهان
You have not smelt (discerned) the heart in your own kind: how should you smell the heart in wolf and sheep?
بو نبردی تو دل اندر جنس خویش ** کی بری تو بوی دل از گرگ و میش
If there had not been Love, how should there have been existence? How should bread have attached itself to you and become (assimilated to) you?
گر نبودی عشق هستی کی بدی ** کی زدی نان بر تو و کی تو شدی
The bread became you: through what? Through (your) love and appetite; otherwise, how should the bread have had any access to the (vital) spirit?
نان تو شد از چه ز عشق و اشتها ** ورنه نان را کی بدی تا جان رهی
Love makes the dead bread into spirit: it makes the spirit that was perishable everlasting.
عشق نان مرده را می جان کند ** جان که فانی بود جاویدان کند
Majnún said, “I do not fear the lancet: my endurance is greater than the mountain formed of rock.2015
گفت مجنون من نمی‌ترسم ز نیش ** صبر من از کوه سنگین هست بیش
I am a vagabond: my body is not at ease without blows; I am a lover: I am always in close touch with blows.
منبلم بی‌زخم ناساید تنم ** عاشقم بر زخمها بر می‌تنم
But my (whole) being is full of Laylá: this shell is filled with the qualities of that Pearl.
لیک از لیلی وجود من پرست ** این صدف پر از صفات آن درست
I am afraid, O cupper, lest if you let my blood you suddenly inflict a wound with your lancet upon Laylá.
ترسم ای فصاد گر فصدم کنی ** نیش را ناگاه بر لیلی زنی
The (man of) reason whose heart is enlightened knows that between Laylá and me there is no difference.”
داند آن عقلی که او دل‌روشنیست ** در میان لیلی و من فرق نیست
A beloved asked her lover, “Do you love yourself more or me?” He replied, “I am dead to myself and living by thee; I have become non-existent to myself and my own attributes and existent through thee; I have forgotten my own knowledge and have become knowing through thy knowledge; I have lost all thought of my own power and have become powerful through thy power. If I love myself, I must have loved thee, and if I love thee, I must have loved myself.” (Verse): “Whoever possesses the mirror of clairvoyance sees God (even) though he see himself.” (God said to Báyazíd): “Go forth with My attributes to My creatures. Whoso shall see thee shall see Me and whoso shall betake himself unto thee shall betake himself unto Me”; and so on.
معشوقی از عاشق پرسید کی خود را دوست‌تر داری یا مرا گفت من از خود مرده‌ام و به تو زنده‌ام از خود و از صفات خود نیست شده‌ام و به تو هست شده‌ام علم خود را فراموش کرده‌ام و از علم تو عالم شده‌ام قدرت خود را از یاد داده‌ام و از قدرت تو قادر شده‌ام اگر خود را دوست دارم ترا دوست داشته باشم و اگر ترا دوست دارم خود را دوست داشته باشم هر که را آینه‌ی یقین باشد گرچه خود بین خدای بین باشد اخرج به صفاتی الی خلقی من رآک رآنی و من قصدک قصدنی و علی هذا
At the hour of the morning-drink a beloved said to her lover by way of trial, “O such-and-such son of such-and-such,2020
گفت معشوقی به عاشق ز امتحان ** در صبوحی کای فلان ابن الفلان