- Do thou also go beyond (transcend) the skies and the revolving (orb), and then contemplate that work and business.
- تو برون رو هم ز افلاک و دوار ** وانگهان نظاره کن آن کار و بار
- (Whilst) thou art inside the egg, like chicks, thou canst not hear the glorification of God by the birds of the (supermundane) air.
- در میان بیضهای چون فرخها ** نشنوی تسبیح مرغان هوا
- The miracles (of the Prophet) will not be set forth here: tell of the horse and the Khwárizmsháh and what happened. 3450
- معجزات اینجا نخواهد شرح گشت ** ز اسپ و خوارمشاه گو و سرگذشت
- Whatsoever the sun of God's grace shines upon, whether it be dog or horse, gains (is endowed with) the glory of the Cave;
- آفتاب لطف حق بر هر چه تافت ** از سگ و از اسپ فر کهف یافت
- Yet deem not the radiance of His grace to be uniform: it has given a sign (distinctive character) to the pebble and the ruby.
- تاب لطفش را تو یکسان هم مدان ** سنگ را و لعل را داد او نشان
- From that (radiance) the ruby has a borrowed treasure, (while) the pebble has only heat and brightness.
- لعل را زان هست گنج مقتبس ** سنگ را گرمی و تابانی و بس
- (The radiance of) the sun falling on a wall is not the same as (when it is reflected) from water and quivering movement.
- آنک بر دیوار افتد آفتاب ** آنچنان نبود کز آب و اضطراب
- After the peerless king had been astounded by (gazing at) it (the horse) for a moment, he turned his face to the ‘Imádu ’l-Mulk, 3455
- چون دمی حیران شد از وی شاه فرد ** روی خود سوی عماد الملک کرد
- Saying, “O vizier, is not this an exceedingly beautiful horse? Surely it belongs to Paradise, not to the earth.”
- کای اچی بس خوب اسپی نیست این ** از بهشتست این مگر نه از زمین
- Thereupon the ‘Imádu ’l-Mulk said to him, “O emperor, a demon is made angelic by thy (fond) inclination.
- پس عماد الملک گفتش ای خدیو ** چون فرشته گردد از میل تو دیو
- That on which thou lookest (fondly) becomes (appears good (to thee). This steed is very handsome and graceful, and yet
- در نظر آنچ آوری گردید نیک ** بس گش و رعناست این مرکب ولیک
- The head is a blemish in its (elegant) form: you might say that its head is like the head of an ox.”
- هست ناقص آن سر اندر پیکرش ** چون سر گاوست گویی آن سرش
- These words worked on the heart of the Khwárizmsháh and caused the horse to be cheap in the king's sight. 3460
- در دل خوارمشه این دم کار کرد ** اسپ را در منظر شه خوار کرد
- When prejudice becomes a go-between and describer (of beauty), you may get (buy) a Joseph for three ells of linen.
- چون غرض دلاله گشت و واصفی ** از سه گز کرباس یابی یوسفی
- When the hour arrives for the spirit's parting (from the body), the Devil becomes a broker (depreciator) of the pearl of Faith,
- چونک هنگام فراق جان شود ** دیو دلال در ایمان شود
- And then in that (moment of) sore distress the fool hastily sells his faith for a jug of water;
- پس فروشد ابله ایمان را شتاب ** اندر آن تنگی به یک ابریق آب
- But ’tis a (mere) phantom and not (really) a jug: the aim of the broker (the Devil) is naught but trickery.
- وان خیالی باشد و ابریق نی ** قصد آن دلال جز تخریق نی
- At this (present) time, when you are healthy and fat, you are giving up the Truth for a phantom. 3465
- این زمان که تو صحیح و فربهی ** صدق را بهر خیالی میدهی
- You are constantly selling the pearls of the (spiritual) mine and taking walnuts (in exchange), like a child;
- میفروشی هر زمانی در کان ** همچو طفلی میستانی گردگان
- Therefore it is no wonder if you act in this (same) way in the (mortal) sickness of your day of doom (death).
- پس در آن رنجوری روز اجل ** نیست نادر گر بود اینت عمل
- You have concocted an idea (a vain notion) in your fancy: when you are rattled (tested) like a walnut, you are (proved to be) rotten.
- در خیالت صورتی جوشیدهای ** همچو جوزی وقت دق پوسیدهای
- In the beginning that phantom resembles the full-moon, but in the end it will become like the new-moon.
- هست از آغاز چون بدر آن خیال ** لیک آخر میشود همچون هلال
- If you regard its first (state) as being (really) like its last (state), you will be quit of its feeble deception. 3470
- گر تو اول بنگری چون آخرش ** فارغ آیی از فریب فاترش
- This world is a rotten walnut: O man of trust, do not make trial of it, (but) behold it from afar.
- جوز پوسیدهست دنیا ای امین ** امتحانش کم کن از دورش ببین
- The king viewed the horse with regard to the present, while the ‘Imádu ’l- Mulk (viewed it) with regard to the future.
- شاه دید آن اسپ را با چشم حال ** وآن عمادالملک با چشم مل