How should it (the spirit) find (God)? He that finds (God) becomes lost (in Him): like a torrent he is absorbed in the Ocean.
چون بیابد او که یابد گم شود ** همچو سیلی غرقهی قلزم شود
The seed is lost (in the earth): (only) then does it become a fig-tree. This is (the meaning of) “I did not give (you) the money till you died.”
دانه گم شد آنگهی او تین بود ** تا نمردی زر ندادم این بود
How, after they had stayed in hiding and tarried patiently for a long while in the capital of China, where the Emperor was enthroned, the eldest (brother) lost patience and said, “Farewell! I will go and present myself to the King. Either my feet will bring me to the object of my quest, or I will lose my head there as (I have already lost) my heart”— (The Persian translation of this Arabic verse is): “Either my feet will bring me to the object of my quest and desire, or I will give away my head there as (I have given away) my heart”— and how the good advice of his brothers was of no avail. “O thou that chidest those in love, let them alone! How shouldst thou direct a band which God has led astray?” And so forth.
بعد مکث ایشان متواری در بلاد چین در شهر تختگاه و بعد دراز شدن صبر بیصبر شدن آن بزرگین کی من رفتم الوداع خود را بر شاه عرضه کنم اما قدمی تنیلنی مقصودی او القی راسی کفادی ثم یا پای رساندم به مقصود و مراد یا سر بنهم همچو دل از دست آنجا و نصیحت برادران او را سود ناداشتن یا عاذل العاشقین دع فة اضلها الله کیف ترشدها الی آخره
The eldest (brother) said, “O my brethren, from waiting (so long) this soul of mine is on the verge (of leaving my body).
آن بزرگین گفت ای اخوان من ** ز انتظار آمد به لب این جان من
I have become reckless, I can endure no more: this endurance has set me on fire.4055
لا ابالی گشتهام صبرم نماند ** مر مرا این صبر در آتش نشاند
My strength is exhausted by this fortitude: my plight is a warning to (all) lovers.
طاقت من زین صبوری طاق شد ** راقعهی من عبرت عشاق شد
I am weary of my life in separation (from the beloved): ’tis hypocrisy to be alive in separation.
من ز جان سیر آمدم اندر فراق ** زنده بودن در فراق آمد نفاق
How long will the anguish of separation from her be killing me? Cut off my head, in order that Love may give me a (new) head.
چند درد فرقتش بکشد مرا ** سر ببر تا عشق سر بخشد مرا
My religion is, to be (kept) alive by Love: life (derived) from this (animal) soul and head is a disgrace to me.
دین من از عشق زنده بودنست ** زندگی زین جان و سر ننگ منست
The sword (of Love) sweeps the dust away from the lover's soul, because the sword is a wiper-out of sins.4060
تیغ هست از جان عاشق گردروب ** زانک سیف افتاد محاء الذنوب
When the bodily dust is gone, my moon shines: my spirit's moon finds a clear sky.
چون غبار تن بشد ماهم بتافت ** ماه جان من هوای صاف یافت
For ages, O adored one, I have been beating the drum of love for thee (to the tune of) ‘Lo, my life depends on my dying.’
عمرها بر طبل عشقت ای صنم ** ان فی متی حیاتی میزنم
My spirit has boasted that it is a water-bird: how should it lament the flood of tribulation?
دعوی مرغابی کردست جان ** کی ز طوفان بلا دارد فغان
What cares the duck for shipwreck? Her feet in the water are ship enough.
بط را ز اشکستن کشتی چه غم ** کشتیاش بر آب بس باشد قدم
My soul and body are (kept) alive by this boast: how should I refrain from making this boast?4065
زنده زین دعوی بود جان و تنم ** من ازین دعوی چگونه تن زنم
I am dreaming but I am not asleep; I am a boaster but I am not a liar.
خواب میبینم ولی در خواب نه ** مدعی هستم ولی کذاب نه
Though you behead me a hundred times, I am like a candle: I will burn brightly (still).
گر مرا صد بار تو گردن زنی ** همچو شمعم بر فروزم روشنی
Though the stack (of my existence) catch fire (both) in front and behind, the stack (halo) of that Moon is enough for travellers in the night.
آتش ار خرمن بگیرد پیش و پس ** شبروان را خرمن آن ماه بس
Joseph was hidden and concealed from Jacob the prophet by the trickery of his brethren.
کرده یوسف را نهان و مختبی ** حیلت اخوان ز یعقوب نبی
They put him out of sight by an artifice, (but) at last his shirt gave an information.”4070
خفیه کردندش به حیلتسازیی ** کرد آخر پیرهن غمازیی
The two (brothers of the eldest prince) admonished him in converse, saying, “Do not ignore the dangers.
آن دو گفتندش نصیحت در سمر ** که مکن ز اخطار خود را بیخبر
Hark, do not put salt on our wounds! Beware, do not drink this poison rashly and in doubt (of the consequences).
هین منه بر ریشهای ما نمک ** هین مخور این زهر بر جلدی و شک
How canst thou go without being counselled by a wise Shaykh, since thou hast not a discerning heart?
جز به تدبیر یکی شیخی خبیر ** چون روی چون نبودت قلبی بصیر
Woe to the unfledged bird that flies up to the zenith and falls into peril!”
وای آن مرغی که ناروییده پر ** بر پرد بر اوج و افتد در خطر
Intelligence is wings and feathers to a man: when he lacks intelligence, (he must rely on) the intelligence of a guide.4075
عقل باشد مرد را بال و پری ** چون ندارد عقل عقل رهبری
Either be victorious or in search of a victor: either have insight or be in search of one endowed with insight.
یا مظفر یا مظفرجوی باش ** یا نظرور یا نظرورجوی باش