That one (the minstrel) is the beginning of the (lover's) course, and this (tavern) is the end thereof: the witless (lover) is like a ball in (the sway of) his polo-bat.
آن سر میدان و این پایان اوست ** دل شده چون گوی در چوگان اوست
The ear goes (inclines) to that which is in the head: if there is yellow bile in the head, it becomes black bile.
در سر آنچ هست گوش آنجا رود ** در سر ار صفراست آن سودا شود
Afterwards, these twain (the minstrel and the lover) pass into unconsciousness: there the begetter and the begotten become one.
بعد از آن این دو به بیهوشی روند ** والد و مولود آنجا یک شوند
When joy and sorrow made peace (with each other), our Turk awakened the minstrels.
چونک کردند آشتی شادی و درد ** مطربان را ترک ما بیدار کرد
The minstrel began (to sing) a slumberous verse—“Hand me the cup, O Thou whom I see not.665
مطرب آغازید بیتی خوابناک ** که انلنی الکاس یا من لا اراک
Thou art my face: no wonder that I see it not: extreme proximity is a mystifying veil.
انت وجهی لا عجب ان لا اراه ** غایة القرب حجاب الاشتباه
Thou art my reason: no wonder if I see Thee not, on account of the abundance of the intricate perplexities (of thought).
انت عقلی لا عجب ان لم ارک ** من وفور الالتباس المشتبک
Thou hast come nearer to me than my neck-artery: how long shall I say ‘Oh’? ‘Oh’ is a call to one who is far off.
جت اقرب انت من حبل الورید ** کم اقل یا یا نداء للبعید
Nay, but I dissemble with them when I call (to Him) in the deserts, in order that I may conceal Him who is beside me from those who excite my jealousy.”
بل اغالطهم انادی فی القفار ** کی اکتم من معی مومن اغار
How a blind man entered the house of Mustafá (Mohammed), on whom be peace, and how ‘Á’isha, may God be pleased with her, fled from the presence of the blind man, and how the Prophet, on whom be peace, asked, “Why art thou running away? He cannot see thee”; and the answer given by ‘Á’isha, may God be pleased with her, to the Prophet—God bless and save him!
در آمدن ضریر در خانه‌ی مصطفی علیه‌السلام و گریختن عایشه رضی الله عنها از پیش ضریر و گفتن رسول علیه‌السلام کی چه می‌گریزی او ترا نمی‌بیند و جواب دادن عایشه رضی الله عنها رسول را صلی الله علیه و سلم
A blind man came into the presence of the Prophet, saying, “O thou who suppliest fuel to every oven of dough,670
اندر آمد پیش پیغامبر ضریر ** کای نوابخش تنور هر خمیر
O thou who art the lord of the Water (of Life), while I am suffering from dropsy—help, help, O giver of drink to me!”
ای تو میر آب و من مستسقیم ** مستغاث المستغاث ای ساقیم
When the blind man came in hastily by the door, ‘Á’isha ran away to conceal herself (from him),
چون در آمد آن ضریر از در شتاب ** عایشه بگریخت بهر احتجاب
Because that chaste lady was aware of the resentfulness of the jealous Prophet.
زانک واقف بود آن خاتون پاک ** از غیوری رسول رشکناک
The more beautiful any one is, the greater his jealousy, for jealousy arises from (the possession of) loveliness, O sons.
هر که زیباتر بود رشکش فزون ** زانک رشک از ناز خیزد یا بنون
Since foul hags are aware of their ugliness and old age, they let their husbands take a concubine.675
گنده‌پیران شوی را قما دهند ** چونک از زشتی و پیری آگهند
When has there (ever) been in the two worlds a beauty like that of Ahmad (Mohammed)? Oh, may the Divine Glory aid him!
چون جمال احمدی در هر دو کون ** کی بدست ای فر یزدانیش عون
To him belong (all) the charms of both worlds: it beseems that hundredfold Sun to be jealous,
نازهای هر دو کون او را رسد ** غیرت آن خورشید صدتو را رسد
Saying, “I have thrown my (resplendent) orb over Saturn: beware, O stars, and cover your faces!
که در افکندم به کیوان گوی را ** در کشید ای اختران هم روی را
Be naughted in my incomparable radiance; else ye will be put to shame before my light.
در شعاع بی‌نظیرم لا شوید ** ورنه پیش نور نم رسوا شوید
For kindness' sake, I disappear every night; (but) how should I depart? I only make a show of departing,680
از کرم من هر شبی غایب شوم ** کی روم الا نمایم که روم
That for a night ye may fly without me like bats, flapping your wings, around this flying-place;
تا شما بی من شبی خفاش‌وار ** پر زنان پرید گرد این مطار
And that, like peacocks, ye may display a (gorgeous) wing, and then become intoxicated and haughty and self-conceited.
هم‌چو طاووسان پری عرضه کنید ** باز مست و سرکش و معجب شوید
Look at your uncouth feet, like the rustic shoon that were (as) a candle to Ayáz.
ننگرید آن پای خود را زشت‌ساز ** هم‌چو چارق کو بود شمع ایاز
At dawn I show my face to reprimand you, lest from egoism ye become (included) among the people of the left hand.”
رو نمایم صبح بهر گوشمال ** تا نگردید از منی ز اهل شمال
Leave that (topic), for that topic is lengthy: (he who is the final cause of) the command “Be!” hath forbidden lengthiness.685
ترک آن کن که درازست آن سخن ** نهی کردست از درازی امر کن
How Mustafá (Mohammed), on whom be peace, made trial of ‘Á’isha, may God be pleased with her, and said, “Why art thou hiding? Do not hide, for the blind man cannot see thee,” in order that it might appear whether ‘Á’isha was acquainted with the secret thoughts of Mustafá, on whom be peace, or whether she was (merely) one who would follow his expressed wishes.
امتحان کردن مصطفی علیه‌السلام عایشه را رضی الله عنها کی چه پنهان می‌شوی پنهان مشو که اعمی ترا نمی‌بیند تا پدید آید کی عایشه رضی الله عنها از ضمیر مصطفی علیه السلام واقف هست یا خود مقلد گفت ظاهرست