- O, eşyaya ne lâkap verdiyse değişmemiştir; çevik dediği tembel çıkmamıştır.
- هر لقب کاو داد آن مبدل نشد ** آن که چستش خواند او کاهل نشد
- Sonunda mümin olacak kimseyi önceden gördü; sonunda kâfir olacak adam da ona belli oldu.
- هر که آخر مومن است اول بدید ** هر که آخر کافر او را شد پدید
- Her şeyin adını, bilenden işit; “Allemelesmâ” remzinin sırrını duy!
- اسم هر چیزی تو از دانا شنو ** سر رمز علم الاسما شنو
- Bize göre her şeyin adı, görünüşüne tâbidir; nasıl görünüyorsa biz, ona öyle deriz. Fakat Tanrı’ya göre içyüzüne, hakikatine tâbidir.
- اسم هر چیزی بر ما ظاهرش ** اسم هر چیزی بر خالق سرش
- Mûsâ’ya göre sopasının adı asâ; Yaratan yanında ejderha idi. 1240
- نزد موسی نام چوبش بد عصا ** نزد خالق بود نامش اژدها
- Bu âlemde Ömer’in adı puta tapındı; hâlbuki tâ “Elest” te onun ismi mümindi.
- بد عمر را نام اینجا بت پرست ** لیک مومن بود نامش در الست
- Bizim yanımızda adı meni olan şey, Hak yanında şu benlikle zahir olan suretti.
- آن که بد نزدیک ما نامش منی ** پیش حق این نقش بد که با منی
- Bu meni, yokluk âleminde vardı; eksiksiz, artıksız aynen Tanrı’nın ilminde mevcuttu.
- صورتی بود این منی اندر عدم ** پیش حق موجود نه بیش و نه کم
- Hâsılı Tanrı indinde sonumuz ne olacaksa hakikatte adımız o olmuştur.
- حاصل آن آمد حقیقت نام ما ** پیش حضرت کان بود انجام ما
- Tanrı, insana akıbetine göre bir ad koyar. Halkın taktığı ödünç ada göre değil! 1245
- مرد را بر عاقبت نامی نهد ** نه بر آن کاو عاریت نامی نهد
- Âdem’in gözü Tanrı’nın pâk nuru ile gördüğünden adların hakikati ve içyüzü ona ayan oldu.
- چشم آدم چون به نور پاک دید ** جان و سر نامها گشتش پدید
- Melekler onda Hak nurunu görüce hepsi, ona yüzüstü secdeye vardılar.
- چون ملک انوار حق در وی بیافت ** در سجود افتاد و در خدمت شتافت
- Adını andığım şu Âdem’i kıyamete kadar övsem, vasıflarını saysam yine övmekten âcizim!
- مدح این آدم که نامش می‌‌برم ** قاصرم گر تا قیامت بشمرم
- Âdem bunların hepsini bildi. Fakat kaza gelince nehyi bilme yüzünden hataya düştü.
- این همه دانست و چون آمد قضا ** دانش یک نهی شد بر وی خطا
- Acaba bu nehiy, haram olduğundan mıdır, yoksa korkutmak için mi? 1250
- کای عجب نهی از پی تحریم بود ** یا به تاویلی بد و توهیم بود
- Gönlünce tevili üstün tutunca kendisi hayretteyken tabiatı, buğdaya doğru koştu.
- در دلش تاویل چون ترجیح یافت ** طبع در حیرت سوی گندم شتافت
- Bahçıvanın ayağına diken batınca hırsız fırsat buldu, esvabını çalıp kaçtı.
- باغبان را خار چون در پای رفت ** دزد فرصت یافت، کالا برد تفت
- Âdem hayretten kurtulup tekrar yola gelince gördü ki hırsız eşyayı iş yerinden götürmüş!
- چون ز حیرت رست باز آمد به راه ** دید برده دزد رخت از کارگاه
- “ Rabbena İnnâ zalemnâ” deyip âh etmeye başladı. Yani “karanlık bastı, yol kayboldu” dedi.
- ربنا إنا ظلمنا گفت و آه ** یعنی آمد ظلمت و گم گشت راه
- Bu kaza, güneşi örten bir buluttur. Aslan ve ejderha bile ondan feryat ve figan etmektedir. 1255
- پس قضا ابری بود خورشید پوش ** شیر و اژدرها شود زو همچو موش
- “Kaza ve kader zuhur edince bir tuzağı bile görmüyorsam bo yolda cahil olan yalnız ben değilim ya!”
- من اگر دامی نبینم گاه حکم ** من نه تنها جاهلم در راه حکم
- Zorlamayı bırakıp feryad ü figana koyulan kişi me kutlu kişidir; o, iyi bir işe sarılmıştır.
- ای خنک آن کاو نکو کاری گرفت ** زور را بگذاشت او زاری گرفت
- Eğer kaza, seni gece gibi sararsa sonunda yine elinden tutacak odur;
- گر قضا پوشد سیه همچون شبت ** هم قضا دستت بگیرد عاقبت
- Yüz kere canına kastederse yine sana can veren derdine derman olan kazadır.
- گر قضا صد بار قصد جان کند ** هم قضا جانت دهد درمان کند
- Bu kaza yüz kere yolunu kesse de yine senin çadırını göklerin üstüne kurar. 1260
- این قضا صد بار اگر راهت زند ** بر فراز چرخ خرگاهت زند