- Şarap, coşkunlukla bizim yoksulumuzdur; felek; dönüşte aklımızın fakiridir.
- باده در جوشش گدای جوش ماست ** چرخ در گردش گدای هوش ماست
- Şarap bizden sarhoş oldu, biz ondan değil... Beden bizden var oldu, biz ondan değil!
- باده از ما مست شد نی ما از او ** قالب از ما هست شد نی ما از او
- Biz arı gibiyiz, bedenler mum gibi. Tanrı, bedenleri bal mumu gibi göz göz ev ev yapmıştır.
- ما چو زنبوریم و قالبها چو موم ** خانه خانه کرده قالب را چو موم
- Tacir hikâyesine dönüş
- رجوع به حکایت خواجه‌‌ی تاجر
- Bu bahis çok uzundur, tacirin hikâyesini anlat ki o iyi adamın ne hale geldiği, ne olduğu anlaşılsın.
- بس دراز است این حدیث خواجه گو ** تا چه شد احوال آن مرد نکو
- Tacir, ateşler, dertler, feryatlar içinde, böyle yüzlerce karmakarışık sözler söylüyordu. 1815
- خواجه اندر آتش و درد و حنین ** صد پراکنده همی‌‌گفت این چنین
- Gâh birbirini tutmaz sözler söylüyor, gâh naz ediyor, gâh niyaz eyliyor; gâh hakikat aşkını, gâh mecaz sevdasını ifade ediyordu.
- گه تناقض گاه ناز و گه نیاز ** گاه سودای حقیقت گه مجاز
- Suya batan adam fazla debelenir, eline geçen ota tutunur.
- مرد غرقه گشته جانی می‌‌کند ** دست را در هر گیاهی می‌‌زند
- O tehlike zamanında elini kim tutacak diye can korkusuyla şuraya, buraya elini sallar durur, yüzmeye çalışıp çabalar.
- تا کدامش دست گیرد در خطر ** دست و پایی می‌‌زند از بیم سر
- Sevgili, bu divaneliği, bu perişanlığı sever. Beyhude yere çalışıp çabalamak, uyumaktan iyidir.
- دوست دارد یار این آشفتگی ** کوشش بی‌‌هوده به از خفتگی
- Padişah olan; işsiz, güçsüz değildir. Hasta olmayanın feryat ve figan etmesi, şaşılacak şeydir! 1820
- آن که او شاه است او بی‌‌کار نیست ** ناله از وی طرفه کاو بیمار نیست
- Tanrı, ey oğul, onun için “Külle yevmin hüve fi şe’n “ buyurdu.
- بهر این فرمود رحمان ای پسر ** کل يوم هو فی شأن ای پسر
- Bu yolda yolun, tırmalan, son nefese kadar bir an bile boş durma!
- اندر این ره می‌‌تراش و می‌‌خراش ** تا دم آخر دمی فارغ مباش
- Olabilir ki son nefeste bir dem inayete erişirsin. O inayet, seni sırdaş eder.
- تا دم آخر دمی آخر بود ** که عنایت با تو صاحب سر بود
- Padişahın kulağı, gözü penceredir; erkeğin canı olsun, kadının canı olsun... bir can neye çalışırsa, onu duyar, görür!
- هر چه می‌‌کوشند اگر مرد و زن است ** گوش و چشم شاه جان بر روزن است
- Tacirin, ölü duduyu kafesten dışarı atması ve dudunun uçması
- برون انداختن مرد تاجر طوطی را از قفس و پریدن طوطی مرده
- Tacir ondan sonra duduyu kafesten dışarı attı. Duducuk, uçup bir yüksek ağacın dalına kondu. 1825
- بعد از آنش از قفس بیرون فگند ** طوطیک پرید تا شاخ بلند
- Güneş, ufuktan nasıl süratle doğarsa o dudu da, o çeşit uçtu.
- طوطی مرده چنان پرواز کرد ** کافتاب از چرخ ترکی تاز کرد
- Tacir, hiçbir şeyden haberi yokken kuşun esrarını bu işe şaşırıp kaldı.
- خواجه حیران گشت اندر کار مرغ ** بی‌‌خبر ناگه بدید اسرار مرغ
- Yüzünü yukarı çevirip “Ey bülbül! Halini bildir, bu hususta bize de bir nasip ver!
- روی بالا کرد و گفت ای عندلیب ** از بیان حال خودمان ده نصیب
- Hindistan’daki dudu ne yaptı da sen öğrendin, bir oyun ettin, canımızı yaktın!” dedi.
- او چه کرد آن جا که تو آموختی ** ساختی مکری و ما را سوختی
- Dudu dedi ki: “O, hareketiyle bana nasihat etti; “Güzelliği, söz söylemeyi ve neşeyi bırak; 1830
- گفت طوطی کاو به فعلم پند داد ** که رها کن لطف آواز و وداد
- Çünkü söz söylemen seni hapse tıktı” dedi. Bu nasihati vermek için kendisini ölü gösterdi.
- ز آن که آوازت ترا در بند کرد ** خویشتن مرده پی این پند کرد
- Yani “Ey avama karşı da, havassa karşı da nağme ve terennümde bulunan! Benim gibi öl ki kurtulasın.
- یعنی ای مطرب شده با عام و خاص ** مرده شو چون من که تا یابی خلاص
- Tane gibi olursan seni kuşcağızlar toparlar, gonca gibi olursan da çocuklar yolarlar. (T.M. 1830)
- دانه باشی مرغکانت بر چنند ** غنچه باشی کودکانت بر کنند
- Taneni sakla, tamamıyla tuzak görün; goncanı gizle, damda bitmiş ot gibi ol. (T.M. 1831)
- دانه پنهان کن بکلی دام شو ** غنچه پنهان کن گیاه بام شو
- Kim güzelliğini mezada çıkarırsa ona yüzlerce kötü kaza yüz gösterir. 1835
- هر که داد او حسن خود را در مزاد ** صد قضای بد سوی او رو نهاد