Yüce güneş, can vere gelmiştir; her nefeste boşaldıkça (nurla ) doldururlar.2220
جان فشان افتاد خورشید بلند ** هر دمی تی میشود پر میکنند
Ey mânevi güneş, can ver de eski cihana yenilik göster.
جان فشان ای آفتاب معنوی ** مر جهان کهنه را بنما نوی
İnsanın vücuduna akıl ve ruh, gayb âleminden akar su gibi gelmekte.
در وجود آدمی جان و روان ** میرسد از غیب چون آب روان
Her Pazar yerinde “ Yarabbi, muhtaçları doyuranların her birerine verdiklerine karşılık mükâfat ihsan eyle. Yarabbi, vermeyip saklayanların mallarını da telef et, onları zararlandır” diye dua eden iki meleğin dualarını tefsir ve o verici kişinin Tanrı yolunda mücahit olduğu, heva ve heves yolunda müsrif olmadığı
تفسیر دعای آن دو فرشته که هر روز بر سر هر بازاری منادی میکنند که اللهم أعط کل منفق خلفا اللهم أعط کل ممسک تلفا و بیان کردن که آن منفق مجاهد راه حق است نه مسرف راه هوا
Peygamber dedi ki: “Öğüt vermek üzere iki melek hoş bir surette nida ederler:
گفت پیغمبر که دایم بهر پند ** دو فرشتهی خوش منادی میکنند
Ey Tanrı, muhtaçlara ihtiyaçları olan şeyi verenleri doyur, verdikleri her dirheme karşılık yüz bin ihsan et!
کای خدایا منفقان را سیر دار ** هر درمشان را عوض ده صد هزار
Yarabbi, malını esirgeyenlere de ziyan içinde ziyandan başka bir şey verme!”2225
ای خدایا ممسکان را در جهان ** تو مده الا زیان اندر زیان
Fakat nice esirgemeler vardır ki vermeden iyidir. Tanrı malını Tanrı’nın buyurduğu yerden gayriye verme,
ای بسا امساک کز انفاق به ** مال حق را جز به امر حق مده
Ki hadde hesaba sığmaz hazine elde edesin ve bu suretle kâfirlere, küfranı nimet edenlere katılmayasın.
تا عوض یابی تو گنج بیکران ** تا نباشی از عداد کافران
Kâfirler; kılıçları, Mustafa’ya üstün olsun diye develer kurban edenlerdi.
کاشتران قربان همیکردند تا ** چیره گردد تیغشان بر مصطفا
Tanrı emrini, Tanrı’ya ulaşmış birisinden sor, öğren. Her gönül, Tanrı emrini anlayamaz.
امر حق را باز جو از واصلی ** امر حق را در نیابد هر دلی
(Yersiz ihsan), âsi bir kölenin, gûya adalet ediyorum, ihsanda bulunuyorum diye padişahın malını âsilere dağıtmasına benzer.2230
چون غلام یاغیی کاو عدل کرد ** مال شه بر باغیان او بذل کرد
Kur’an’da “onların bütün ihsanları hasretten ibarettir” diye gaflet ehlini korkutan bir âyet vardır.
در نبی انذار اهل غفلت است ** کان همه انفاقهاشان حسرت است
Şu âsinin adlü ihsanı, onu padişahtan daha ziyade uzaklaştırır, gözden düşürür ve ancak yüzünü kara eder.
عدل این یاغی و دادش نزد شاه ** چه فزاید دوری و روی سیاه
Mekke ulularının Peygamberle harp ederken kurban kesmeleri de , Tanrı tarafından kabul edilir ümidiyleydi.
سروران مکه در حرب رسول ** بودشان قربان به اومید قبول
İşte bunun için mümin tevfika mazhar olamamak korkusundan daima namazda “İhdinas sıratal mustakim” der.
بهر این مومن همیگوید ز بیم ** در نماز اهد الصراط المستقیم
O para veriş cömert kişiye lâyıktır. Can vermekse esasen âşıkın vergisidir.2235
آن درم دادن سخی را لایق است ** جان سپردن خود سخای عاشق است
Hak uğruna ekmek verirsen sana ekmek verirler; Hak uğruna can verirsen sana da can bahşederler.
نان دهی از بهر حق نانت دهند ** جان دهی از بهر حق جانت دهند
Şu çınarın yaprakları dökülürse Tanrı, ona yapraksızlık azığı bağışlar.
گر بریزد برگهای این چنار ** برگ بیبرگیش بخشد کردگار
Dağıtmaktan dolayı elinde mal kalmazsa Tanrı’nın inayeti, seni hiç ayaklar altında çiğnetir mi?
گر نماند از جود در دست تو مال ** کی کند فضل خدایت پای مال
Bir adam ekin ekince ambarı boşalır ama bu işin iyiliği, tarlada belli olur.
هر که کارد گردد انبارش تهی ** لیکش اندر مزرعه باشد بهی
Fakat tohumu ambara kor, biriktirirse zaman geçtikçe bitler, fareler, o tohumu yiyip bitirirler.2240
و آن که در انبار ماند و صرفه کرد ** اشپش و موش و حوادث پاک خورد