Bundan dolayı bilenler, hikmetle dediler ki: ihsan ve kerem sahiplerine konuk olmak gerek.
بهر این گفتند دانایان به فن ** میهمان محسنان باید شدن
Halbuki sen, öyle birisinin müridisin ki hasisliği yüzünden kendisi galip değil, seni nasıl galip edecek?2265
تو مرید و میهمان آن کسی ** کاو ستاند حاصلت را از خسی
Sana nur vermesi şöyle dursun... bilâkis kapkara bir hale koyar.
نیست چیره چون ترا چیره کند ** نور ندهد مر ترا تیره کند
Kendisinin nuru yok, onunla görüşüp konuşanlar nereden nurlanacak?
چون و را نوری نبود اندر قران ** نور کی یابند از وی دیگران
Bu çeşit şeyh, gözü akan ve görmeyen kişiye benzer. Gözüne ilâç çeker ama zararlı ilâçtan başka bir şey çekemez ki.
همچو اعمش کو کند داروی چشم ** چه کشد در چشمها الا که یشم
Yoksulluk ve meşakkatta bizim halimiz de böyledir. Bize aldanıp da hiçbir konuk gelmez.
حال ما این است در فقر و عنا ** هیچ مهمانی مبا مغرور ما
On yıllık kıtlığı mücessem olarak görmedinse gözünü aç da bize bak!2270
قحط ده سال ار ندیدی در صور ** چشمها بگشا و اندر ما نگر
Görünüşümüz dâvacı adamların içi gibi gönlü kapkara, fakat dili şâşaalı!
ظاهر ما چون درون مدعی ** در دلش ظلمت زبانش شعشعی
Tanrı’dan onda ne bir koku var, ne bir eser. Fakat dâvası Şit’ten de ileri, Âdem’den de!
از خدا بویی نه او را نی اثر ** دعویش افزون ز شیث و بو البشر
Hattâ ona, Şeytan bile kendisini göstermez. Böyle olduğu halde o “Biz Abdallardanız, hattâ daha ileriyiz “ der durur.
دیو ننموده و را هم نقش خویش ** او همیگوید ز ابدالیم و بیش
Kendisini adam sansınlar diye dervişlerin bir hayli sözünü çalmış çırpmıştır.
حرف درویشان بدزدیده بسی ** تا گمان آید که هست او خود کسی
Söz söylerken lâfı Bayezid’den ziyade inceler, onu bile kusurlu bulur. Halbuki onun içyüzünden Yezid arlanır.2275
خرده گیرد در سخن بر بایزید ** ننگ دارد از درون او یزید
Gökyüzünün ekmeğinden, sofrasından nasipsizdir. Hak, önüne bir kemik bile atmamıştır.
بینوا از نان و خوان آسمان ** پیش او ننداخت حق یک استخوان
O ise “Sofrayı yaydım, Hakk’ın vekiliyim, halife oğluyum” diye bağırıp durmaktadır.
او ندا کرده که خوان بنهادهام ** نایب حقم خلیفه زادهام
“ Ey aşağılık sâf kişiler, gelin... gelin de ihsan keremimin sofrasından, kimse mâni olmaksızın yeyin” demektir.
الصلا ساده دلان پیچ پیچ ** تا خورید از خوان جودم سیر هیچ
Onlar da onun başına toplanırlar. Nimet ve ihsan istedikçe yalancı şeyh “ Yarın” der. Fakat bir türlü o yarın gelip çatmaz.
سالها بر وعدهی فردا کسان ** گرد آن در گشته فردا نارسان
Âdemoğlunun, az çok sırrı meydana çıkabilmek için uzun zamanlar lâzımdır.2280
دیر باید تا که سر آدمی ** آشکارا گردد از بیش و کمی
Tek duvarın altında define mi var, yoksa yılan karınca ejderha yuvası mı?
زیر دیوار بدن گنج است یا ** خانهی مار است و مور و اژدها
O yalancı şeyhin hiçbir şey olmadığı meydana çıkıncaya kadar tâlibin de ömrü tükenmiş olur: artık anlamanın ne faydası var?
چون که پیدا گشت کاو چیزی نبود ** عمر طالب رفت آگاهی چه سود
Bazen bir mürit, dâvacı ve yalancı bir şeyhe adamdır diye sadkatle inanır, itikat eder. Bu itikat yüzünden öyle bir makama erişir ki şeyhi, o makamı ruyada bile görmemiştir. Bu suretle müride su ve ateş bile zarar vermez. Halbuki şeyhe zararlıdır. Fakat bu. nadirdir
در بیان آن که نادر افتد که مریدی در مدعی مزور اعتقاد به صدق ببندد که او کسی است و بدین اعتقاد به مقامی برسد که شیخش در خواب ندیده باشد و آب و آتش او را گزند نکند و شیخش را گزند کند و لیکن به نادر نادر
Fakat nadir olarak tâlibin itikadındaki parlaklık yüzünden şeyhin yalanı tâlibe faydalı olur.
لیک نادر طالب آید کز فروغ ** در حق او نافع آید آن دروغ
Şeyhi, can sanır, ceset çıkar ama tâlip, kendi iyi niyeti yüzünden öyle bir makama erişir ki...
او به قصد نیک خود جایی رسد ** گر چه جان پنداشت و آن آمد جسد
Hali, tıpkı gece ortasında kıble arayana benzer. Kıble bulunmasa bile namazı caizdir.2285
چون تحری در دل شب قبله را ** قبله نی و آن نماز او روا
Dâvacı ve yalancı şeyhin can kıtlığı gizlidir. Fakat bizdeki ekmek kıtlığı meydanda.
مدعی را قحط جان اندر سر است ** لیک ما را قحط نان بر ظاهر است
Niçin bunu, dâvacı şeyh gibi gizleyelim? Neden fayda olmadığı halde utanıp arlanarak can çekişelim?”
ما چرا چون مدعی پنهان کنیم ** بهر ناموس مزور جان کنیم
Bedevinin, karısına sabretmesini buyurması ve ona sabır ve yoksulluğun faziletini söylemesi
صبر فرمودن اعرابی زن خود را و فضیلت صبر و فقر بیان کردن با زن
Kocası dedi ki: “Daha ne vakte kadar gelir ve mahsul arayıp duracaksın; zaten ömrümüzden ne kaldı ki? Çoğu geçip gitti.
شوی گفتش چند جویی دخل و کشت ** خود چه ماند از عمر افزونتر گذشت