- Hisse ait gözüne toprak serp. His gözü, akla da düşmandır, dine de.
- خاک زن در دیدهی حس بین خویش ** دیدهی حس دشمن عقل است و کیش
- Allah duygu gözüne kör dedi, putperest dedi, bizim zıddımız dedi.
- دیدهی حس را خدا اعماش خواند ** بت پرستش گفت و ضد ماش خواند
- Çünkü o, köpüğü gördü de denizi görmedi. Bu demi gördü de yarını görmedi.
- ز انکه او کف دید و دریا را ندید ** ز انکه حالی دید و فردا را ندید
- Bu günün sahibi de odur, yarının sahibi de. Her ana sahip olan, önünde durup durur da o, hazineden bir pul bile görmez. 1610
- خواجهی فردا و حالی پیش او ** او نمیبیند ز گنجی جز تسو
- Bir zere bile o güneşten haber verir ve güneş; o zerreye kul, köle kesilir.
- ذرهای ز آن آفتاب آرد پیام ** آفتاب آن ذره را گردد غلام
- Birlik denizinin elçisi olan katraya yedi deniz esir olur.
- قطرهای کز بحر وحدت شد سفیر ** هفت بحر آن قطره را باشد اسیر
- Bir avuç toprak bile onun yüzünden çevikleşirse felekler, o, bir avuç toprağın önüne baş koyar.
- گر کف خاکی شود چالاک او ** پیش خاکش سر نهد افلاک او
- Âdemin toprağı Allahtan çevikleşince Allah melekleri o toprağın önünde secde ettiler.
- خاک آدم چون که شد چالاک حق ** پیش خاکش سر نهند املاک حق
- Göğün yarılması nedendi? Toprakla olan münasebeti kaldıran, müşkülleri halleden bir gözden. 1615
- السماء انشقت آخر از چه بود ** از یکی چشمی که خاکی بر گشود
- Toprak, kesafeti yüzünden suyun dibine gider. Öyle olduğu halde toprağa bak ki çevikleşti, süratle Arşı bile geçti.
- خاک از دردی نشیند زیر آب ** خاک بین کز عرش بگذشت از شتاب
- Bil ki o letafet sudan değildir, ancak Verici ve Eşsiz, Örneksiz Yaratıcının ihsanından,.
- آن لطافت پس بدان کز آب نیست ** جز عطای مبدع وهاب نیست
- Dilerse havayı, ateşi aşağılatır, dilerse dikeni gülden üstün eder.
- گر کند سفلی هوا و نار را ** ور ز گل او بگذراند خار را
- Allah hükmedicidir, dilediğini yapar. Derdin ta kendisinden deva yaratır.
- حاکم است و یفعل الله ما یشاء ** کاو ز عین درد انگیزد دوا
- Havayı, ateşi aşağılatırsa onları karartır, bulandırır, ağırlaştırır. 1620
- گر هوا و نار را سفلی کند ** تیرگی و دردی و ثقلی کند
- Yeri ve suyu yüceltirse kâinat yolunu ayaklarıyla arşınlarlar, yürürler.
- ور زمین و آب را علوی کند ** راه گردون را بپا مطوی کند
- Gayrı tamamıyla anlaşıldı ki dilediğini yüceltir, toprağa mensup olana “Kanatlarını aç” der.
- پس یقین شد که تعز من تشاء ** خاکیی را گفت پرها بر گشا
- Ateşe mensup olana der ki: “ Yürü, İblis ol, yedinci kat yerin altında şeytanlık et.
- آتشی را گفت رو ابلیس شو ** زیر هفتم خاک با تلبیس شو
- Ey topraktan yaratılan adam, sen de yürü, Süha yıldızını bile geç. Ateşten yaratılan İblis, sen de yerin dibine git.
- آدم خاکی برو تو بر سها ** ای بلیس آتشی رو تا ثری
- Ben dört tabiat ve illet-i şlâ değilim. Her şeyi tasarruf etmede Baki ve Daimîyim. 1625
- چار طبع و علت اولی نیام ** در تصرف دایما من باقیام
- İşim illetsiz, sebepsiz ve dosdoğrudur. Ey kötü düşünceli; takdirim, sebebe bağlı olamaz.
- کار من بیعلت است و مستقیم ** هست تقدیرم نه علت ای سقیم
- Bir vakit olur, âdetimi değiştirir. Bir vakit olur, bu tozu yatıştırırım.
- عادت خود را بگردانم به وقت ** این غبار از پیش بنشانم به وقت
- Denize “ Durma, hemencecik ateşlerle dol” derim. Ateşe “ Haydi, gül bahçesi kesil” diye emrederim.
- بحر را گویم که هین پر نار شو ** گویم آتش را که رو گلزار شو
- Dağa derim ki: “Pamuk gibi hafifleş!” Göğe derim ki: “Göze baş aşağı görün”
- کوه را گویم سبک شو همچو پشم ** چرخ را گویم فرو در پیش چشم
- Güneşe “Ey güneş, ayla birleş” der, ikisini de iki kara bulut haline getiririm. 1630
- گویم ای خورشید مقرون شو به ماه ** هر دو را سازم چو دو ابر سیاه
- Güneş çeşmesini kurutur, kan çeşmesini, sanatımla misk haline getiririm”
- چشمهی خورشید را سازیم خشک ** چشمهی خون را به فن سازیم مشک