Eğer bende kendisiyle bir cinsiyet, bir münasebet görmeseydi nasıl olur da bana gelip çatardı? Nasıl olur da kendi cinsinden olmayana musallat olurdu?2100
گر ندیدی جنس خود کی آمدی ** کی به غیر جنس خود را بر زدی
İki kişi birbiriyle uzlaştı, birbirine sataştı mı, hiç şüphe yok, aralarında bir kadr-i müşterek vardır.
چون دو کس بر هم زند بیهیچ شک ** در میانشان هست قدر مشترک
Kuş ancak kendi cinsinden olan kuşlarla uçar. Kendi cinsinden olmayanla sohbet âdeta mezara girmedir” diye cevap verdi.
کی پرد مرغی مگر با جنس خود ** صحبت ناجنس گور است و لحد
Bir kuşun kendi cinsinden olmayan bir kuşla uçup yayılmasındaki sebep
سبب پریدن و چریدن مرغی با مرغی که جنس او نبود
Bir hakîm dedi ki: “Yazıda bir kargayla bir leyleğin beraberce koşup uçmakta olduğunu gördüm.
آن حکیمی گفت دیدم هم تکی ** در بیابان زاغ را با لکلکی
Hayret ettim, bakalım aralarındaki kadr-i müştereke ait emare bulabilir miyim, diye hallerini araştırmaya koyuldum.
در عجب ماندم بجستم حالشان ** تا چه قدر مشترک یابم نشان
Hayretle yanlarına yaklaşınca gördüm ki ikisi de topal!”2105
چون شدم نزدیک، من حیران و دنگ ** خود بدیدم هر دوان بودند لنگ
Hele Arşa mensup bir doğanla ferşin malı olan bir yarasa nasıl olur da beraber bulunur?
خاصه شهبازی که او عرشی بود ** با یکی جغدی که او فرشی بود
Biri İlliyîn’in güneşi, öbürü Siccîn’in yarasası.
آن یکی خورشید علیین بود ** وین دگر خفاش کز سجین بود
Biri her ayıptan arınmış tertemiz bir nur, öbürü her kapının dilencisi bir kör.
آن یکی نوری ز هر عیبی بری ** وین یکی کوری گدای هر دری
Biri Pervin burcuna ziya veren bir ay, öbürü fışkıda debelenen bir kurt.
آن یکی ماهی که بر پروین زند ** وین یکی کرمی که در سرگین زید
Biri Yusuf yüzlü, İsa nefesli, öbürü bir kurt yahut çıngıraklı bir eşek.2110
آن یکی یوسف رخی عیسی نفس ** وین یکی گرگی و یا خر با جرس
Biri Lâmekân âleminde uçmakta, öbürü köpekler gibi samanlıkta kalakalmış!
آن یکی پران شده در لا مکان ** وین یکی در کاهدان همچون سگان
Gül, hâl diliyle bokböceğine şu sözleri söyleyip durmaktadır: “Ey koltuğu kokmuş,
با زبان معنوی گل با جعل ** این همیگوید که ای گنده بغل
Gül bahçesinden kaçıyorsun ama bu nefretin gülistanın kemaline delâlet eder.