- Sürüden bir koyun yürüyüp dereyi atlayınca öbür koyunlar da birer, birer o tarafa atlarlar.
- چون ز جو جست از گله یک گوسفند ** پس پیاپی جمله ز آن سو بر جهند
- Sen de duygu koyunlarını sür, Allah yazısında yay, otlat.
- گوسفندان حواست را بران ** در چرا از أخرج المرعی چران
- Da orada sümbül ve ağustos gülü yesinler, hakikat bahçelerine yol bulsunlar.
- تا در آن جا سنبل و نسرین چرند ** تا به گلزار حقایق ره برند
- Öbür duyguların hepsi birer, birer o cennete ulaşsın diye her duygun, duygulara peygamberlik eder. 3245
- هر حست پیغمبر حسها شود ** تا یکایک سوی آن جنت رود
- Duygular, senin duyguna dilsiz, dudaksız, hatta hakikatten de öte, mecazdan da öte sırlar söyler.
- حسها با حس تو گویند راز ** بیزبان و بیحقیقت بیمجاز
- Çünkü bu hakikat dediğin türlü, türlü tevil edilebilir. Bu vehimlenme de hayaller doğurur durur.
- کاین حقیقت قابل تاویلهاست ** وین توهم مایهی تخییلهاست
- Hâlbuki âyan âlemine mensup olan hakikatse hiçbir suretle tevil edemez.
- آن حقیقت را که باشد از عیان ** هیچ تاویلی نگنجد در میان
- Her duygu, senin duyguna kul olunca gayri felekler bile senden ayrılamaz.
- چون که هر حس بندهی حس تو شد ** مر فلکها را نباشد از تو بد
- Bir derinin sahibi kimdir diye dâva çıksa, deri kiminse içi de onundur. 3250
- چون که دعویی رود در ملک پوست ** مغز آن کی بود قشر آن اوست
- Bir saman denginin kime ait olduğunda nizaa düşülse buğday kimin? Sen ona bak! (çünkü saman da buğday sahibinindir.)
- چون تنازع در فتد در تنگ کاه ** دانه آن کیست آن را کن نگاه
- Felek kabuktur, ruhun nuru iç. Bu görünürde o görünmez. Ayağın kaymasın, sallanma, kendine gel!
- پس فلک قشر است و نور روح مغز ** این پدید است آن خفی زین رو ملغز
- Cisim zahiridir, ruhsa gizli. Cisim yen gibidir, ruh el gibi.
- جسم ظاهر روح مخفی آمده ست ** جسم همچون آستین جان همچو دست
- Akılsa ruhtan daha gizlidir. Duygu, ruhu çabucak anmalı.
- باز عقل از روح مخفیتر بود ** حس سوی روح زوتر ره برد
- Meselâ bir hareket gördün mü anlarsın ki o hareket eden diridir. Fakat akıllı mı acaba? Bunu bilemezsin. 3255
- جنبشی بینی بدانی زنده است ** این ندانی که ز عقل آگنده است
- Mevzun hareketlere başlar, bakırın kimya ile altın oluşu gibi o da hareketlerini bilgisiyle tanzim ederse,
- تا که جنبشهای موزون سر کند ** جنبش مس را به دانش زر کند
- Ele benzeyen ruhun o münasebetli, o muntazam hareketlerinden anlarsın ki aklı vardır.
- ز آن مناسب آمدن افعال دست ** فهم آید مر ترا که عقل هست
- Vahiy kabul eden ruhsa akıldan da gizlidir. Çünkü o gayptır, gayp âlemindendir.
- روح وحی از عقل پنهانتر بود ** ز انکه او غیب است او ز ان سر بود
- Ahmed’in aklı kimseden gizli değildir, herkes onun akıl ve kemal sahibi olduğunu bilirdi. Fakat vahiy ruhunu her can anlayamadı.
- عقل احمد از کسی پنهان نشد ** روح وحیش مدرک هر جان نشد
- Vahiy ruhuna münasip şeyler de var, fakat onları akıl anlayamaz. Çünkü o ruh pek yücedir. 3260
- روح وحیی را مناسبهاست نیز ** در نیابد عقل کان آمد عزیز
- Akıl, o ruhun işlerine gâh delilik diye bakar, gâh şaşkınlık diye. Çünkü onu anlamak, o olmaya bağlıdır.
- گه جنون بیند گهی حیران شود ** ز انکه موقوف است تا او آن شود
- Hızır’a göre alelâde olan işler Musa’nın aklını şaşırttı, Musa onları görünce bulandı.
- چون مناسبهای افعال خضر ** عقل موسی بود در دیدش کدر
- O işler Musa’ya aykırı göründü. Çünkü Musa o hale sahip değildi.
- نامناسب مینمود افعال او ** پیش موسی چون نبودش حال او
- Musa’nın aklı bile gayp işlerine ermezse, ey ulu kişi, bir farenin aklı nedir ki bu işlere ersin!
- عقل موسی چون شود در غیب بند ** عقل موشی خود کی است ای ارجمند
- Taklit bilgisi, satış içindir, bu bilgi sahibi, müşteri buldu mu, bilgisini güzelce satar. 3265
- علم تقلیدی بود بهر فروخت ** چون بیابد مشتری خوش بر فروخت
- Fakat hakikat bilgisine müşteri, Allah’tır. Bu bilgi sahibinin pazarı daima işler, daima parlar.
- مشتری علم تحقیقی حق است ** دایما بازار او با رونق است