مغز علم افزود کم شد پوستش ** زانک عاشق را بسوزد دوستش
İstenen, sevilen kişinin vasfı, isteyen, seven kişinin vasıflarının zıddıdır. Vahiy ve nur şimşeği, peygamberi yakar.1390
وصف مطلوبی چو ضد طالبیست ** وحی و برق نور سوزندهی نبیست
Kadîm olan Allah’ın sıfatları tecelli edince hâdisin sıfatlarını yakar, mahveder.
چون تجلی کرد اوصاف قدیم ** پس بسوزد وصف حادث را گلیم
Sahabe arasında birisi Kur’an’ın dörtte birini ezberledi de duyuldu mu, sahabe, bu bizim ulumuzdur derdi.
ربع قرآن هر که را محفوظ بود ** جل فینا از صحابه میشنود
Böyle bir büyük mana ile sureti bir arada cem etmek, hayretlere düşmüş, mest olmuş padişahtan başka kimseye mümkün değildir.
جمع صورت با چنین معنی ژرف ** نیست ممکن جز ز سلطانی شگرف
Böyle bir sarhoşluk âleminde edep kaidelerine riayet etmenin zaten imkânı yoktur, bu imkân bulunsa bile şaşılacak şeydir doğrusu!
در چنین مستی مراعات ادب ** خود نباشد ور بود باشد عجب
İstiğna âleminde niyaza riayet etmek, yuvarlak bir şeyle uzun bir şeyi, zıddoldukları halde bir arada cem etmeye benzer.1395
اندر استغنا مراعات نیاز ** جمع ضدینست چون گرد و دراز
Sopa, esasen körlerin sevgilisidir. Kör, Kur’an sandığına benzer ancak.
خود عصا معشوق عمیان میبود ** کور خود صندوق قرآن میبود
Körlerin sözleri, Mushaf harfleriyle, eski hikâyelerle, korkutuşlarla dolu sandıklardır.
گفت کوران خود صنادیقند پر ** از حروف مصحف و ذکر و نذر
Fakat Kur’an’la dolu sandık, boş sandıktan iyidir elbet.
باز صندوقی پر از قرآن به است ** زانک صندوقی بود خالی بدست
Yüksüz sandık fareler ve yılanlar dolu sandıktan daha iyidir.
باز صندوقی که خالی شد ز بار ** به ز صندوقی که پر موشست و مار
Hâsılı insan, vuslata erdi mi vasıta olan kadın, adamın gözüne soğuk görünmeye başlar.1400
حاصل اندر وصل چون افتاد مرد ** گشت دلاله به پیش مرد سرد
Güzelim istediğin şeye ulaştın mı artık bilgi sahibi olmayı istemek kötüdür.
چون به مطلوبت رسیدی ای ملیح ** شد طلب کاری علم اکنون قبیح
Göklerin damlarına çıktıktan sonra da merdiven aramak manasızdır.
چون شدی بر بامهای آسمان ** سرد باشد جست وجوی نردبان
Hayra ulaşan kişi, dostluk ve başkasına bir şey öğretmek maksatlarından başka bir maksatla yine hayır yolunu arar, o yoldan bahsederse bu iş, soğuk bir şeydir.
جز برای یاری و تعلیم غیر ** سرد باشد راه خیر از بعد خیر
Aydın ayna saf ve cilâlı bir halde iken onu cilâlamaya kalkışmak bilgisizliktir.
آینهی روشن که شد صاف و ملی ** جهل باشد بر نهادن صیقلی