- Uçan kuşun tuzağı görmeyip hapse düşmesine taaccüp edilmez ki.
- نیست خود ازمرغ پران این عجب ** که نبیند دام و افتد در عطب
- Şaşılacak şey şudur: Hem tuzağı görür, hem mıhı görür de yine sonunda ister istemez o tuzağa düşer!
- این عجب که دام بیند هم وتد ** گر بخواهد ور نخواهد می‌فتد
- Gözü açık kulağı açık, tuzak önde… Yine de kendi kanadıyla tuzağa doğru uçar!
- چشم باز و گوش باز و دام پیش ** سوی دامی می‌پرد با پر خویش
- Kaza ve kader tuzağının eseri görünen, kendisi görünmeyen bir şeye benzemesi
- تشبیه بند و دام قضا به صورت پنهان به اثر پیدا
- Bir kişizade görürsün… Çula, çuvala bürünmüş, baş açık, belâlara uğramış. 1650
- بینی اندر دلق مهتر زاده‌ای ** سر برهنه در بلا افتاده‌ای
- Bir kahpenin sevdasıyla yanıp tutuşuyor. Elbiselerini, malını, mülkünü sarmış.
- در هوای نابکاری سوخته ** اقمشه و املاک خود بفروخته
- Elindeki, avucundaki gitmiş, adı kötüye çıkmış hor hakir bir hale gelmiş, düşmanlarının isteği gibi tepesi üstüne yuvarlanıp gidiyor!
- خان و مان رفته شده بدنام و خوار ** کام دشمن می‌رود ادبیروار
- Adamcağız bir zahit gördü mü “Ey ulu, Allah için bana bir himmet et.
- زاهدی بیند بگوید ای کیا ** همتی می‌دار از بهر خدا
- Bu aşağılık ve kötü sevdaya düştüm, elimdeki maldan, altından, nimetten oldum.
- کاندرین ادبار زشت افتاده‌ام ** مال و زر و نعمت از کف داده‌ام
- Bir himmet et, belki bu dertten kurtulur, bu kara balçıktan sıçrar, çıkarmı der”. 1655
- همتی تا بوک من زین وا رهم ** زین گل تیره بود که بر جهم
- Halktan da dua etmelerini istemektedir. İleri gelenlerden de..“ Aman, beni kurtarın, kurtarın, kurtarın!” demektedir.
- این دعا می‌خواهد او از عام و خاص ** کالخلاص و الخلاص و الخلاص
- Eli de açık, ayağı da. Ne onu bağlamışlar, ne başında bir adam var, ne ayağın da bukağı!
- دست باز و پای باز و بند نی ** نه موکل بر سرش نه آهنی
- A adam, hangi bağdan kurtulmak istiyor, hangi hapisten kaçmak diliyorsun?
- از کدامین بند می‌جویی خلاص ** وز کدامین حبس می‌جویی مناص
- Hangi bağdan olacak? Tertemiz ruhtan başka kimsenin göremediği takdir bağından gizli olan kaza bağından!
- بند تقدیر و قضای مختفی ** کی نبیند آن بجز جان صفی
- Ortada değil görünmüyor, gizli ama zindandan da beter, demir zincirlerden de! 1660
- گرچه پیدا نیست آن در مکمنست ** بتر از زندان و بند آهنست
- Çünkü demir zincirleri demirci kırabilir, bir adam zindanın temelini kazıp duvarını yıkabilir.
- زانک آهنگر مر آن را بشکند ** حفره گر هم خشت زندان بر کند
- Fakat şaşılacak şey şu ki gizli olan kuvvetli bağı kırmaktan demirciler bile âcizdir.
- ای عجب این بند پنهان گران ** عاجز از تکسیر آن آهنگران
- O bağı Ahmed görebilir de, “Boynunda da hurma lifinden bir ip var” der.
- دیدن آن بند احمد را رسد ** بر گلوی بسته حبل من مسد
- Ahmed, Ebuleheb’in karısının sırtındaki odun yükünü gördü de ona “ Odun hamalı” dedi.
- دید بر پشت عیال بولهب ** تنگ هیزم گفت حماله‌ی حطب
- İpi de ondan başka kimse görmedi, odunu da. Ona her görünmeyen şey, görünür. 1665
- حبل و هیزم را جز او چشمی ندید ** که پدید آید برو هر ناپدید
- Başkaları umumiyetle tevil ederler; bu akılsızlıktan böyle söylüyor derler. Sanki onların akılları başlarındaymış!
- باقیانش جمله تاویلی کنند ** کین ز بیهوشیست و ایشان هوشمند
- Tevil ederler ama hakikatte onun sırtı, o odun yükünün altında iki büklüm olmuştur, gözünün önünde feryat edip durmakta.
- لیک از تاثیر آن پشتش دوتو ** گشته و نالان شده او پیش تو
- Bana bir dua edin, bir himmet edin de kurtulayım, şu gizli bağdan sıyrılayım demektedir.
- که دعایی همتی تا وا رهم ** تا ازین بند نهان بیرون جهم
- Bu nişaneleri apaçık gören, nasıl olur da şakiyi saitten ayırt edemez.
- آنک بیند این علامتها پدید ** چون نداند او شقی را از سعید
- Bilir, tanır ama Allah sırrını açmak helâl olmadığından ululuk sahibi Allah’ın emriyle örter, gizler. 1670
- داند و پوشد بامر ذوالجلال ** که نباشد کشف راز حق حلال
- Bu sözün sonu yoktur, gelelim hikâyeye: O yoksul, açlıktan zayıf, perişan bir hale geldi, harekete bile mecali kalmadı.
- این سخن پایان ندارد آن فقیر ** از مجاعت شد زبون و تن اسیر
- Ağaçtan armut koparmamayı nezreden yoksulun âciz kalıp koparması ve derhal Allah azabının gelip çatması
- مضطرب شدن فقیر نذر کرده بکندن امرود از درخت و گوشمال حق رسیدن بی مهلت