Şeyh sana dost oldu mu avda aklın, köpek nefse galip olur.
عقل گاهی غالب آید در شکار ** برسگ نفست که باشد شیخ یار
Nefis, yüzlerce hile, Hud’a sahibi bir ejderhadır. Fakat şeyhin yüzü, o ejderhanın gözüne karşı tutulan bir zümrüttür.
نفس اژدرهاست با صد زور و فن ** روی شیخ او را زمرد دیده کن
Öküz sahibini zebun etmek istersen onu eşekler gibi bizle, o tarafa sür be hoyrat adam!
گر تو صاحب گاو را خواهی زبون ** چون خران سیخش کن آن سو ای حرون
Nefis, Allah velisine, yaklaşırsa dili yüz arşın kısalır.2550
چون به نزدیک ولی الله شود ** آن زبان صد گزش کوته شود
Onun yüz dili vardır, her dilinde yüz lûgat, hilesi, riyası anlatılamaz ki!
صد زبان و هر زبانش صد لغت ** زرق و دستانش نیاید در صفت
Öküz nefsi dâva eden fasih sözler söyledi, yüz binlerce doğru olmayan delil getirdi.
مدعی گاو نفس آمد فصیح ** صد هزاران حجت آرد ناصحیح
Bütün şehri kandırdı, yalnız padişahı kandıramadı, o her şeyi bilen padişahın yolunu vuramadı!
شهر را بفریبد الا شاه را ** ره نتاند زد شه آگاه را
Nefsin sağ elinde tespih ve Kur’an vardır ama yerinde de hançer ve kılıç gizlidir.
نفس را تسبیح و مصحف در یمین ** خنجر و شمشیر اندر آستین
Onun mushafına, onun riyasına kanma… Kendini onunla sırdaş, haldaş yapma!2555
مصحف و سالوس او باور مکن ** خویش با او همسر و همسر مکن
Seni aptes al diye havuzun kenarına getirir de havuza, suyun ta dibine atıverir!
سوی حوضت آورد بهر وضو ** واندر اندازد ترا در قعر او
Akıl, nuranî ve iyi bir hak ve hakikat arayıcısıyken neden zulmanî nefis ona galip oluyor.
عقل نورانی و نیکو طالبست ** نفس ظلمانی برو چون غالبست
Neden mi? Nefis, kendi evinde, kendi yurdunda… Akılsa garip! Köpek bile kapısında korkunç bir aslan kesilir!
زانک او در خانه عقل تو غریب ** بر در خود سگ بود شیر مهیب
Hele sabret, aslanlar ormana gitsinler. Bu kör köpekler, o vakit onlara inanırlar.
باش تا شیران سوی بیشه روند ** وین سگان کور آنجا بگروند
Şehirli, nefsin hilesini, tenin düzenini ne bilsin? O ancak kalbe gelen vahiyle kahredilebilir.2560
مکر نفس و تن نداند عام شهر ** او نگردد جز بوحی القلب قهر
Kim onun cinsiyse ona dost olur. Ancak şeyhin olan Davut müstesna!
هر که جنس اوست یار او شود ** جز مگر داود کان شیخت بود
Çünkü o varlığını tebdil etmiştir. Allah, kimi gönül makamına vasıl ederse o kişide ten cinsiyeti kalmaz.
کو مبدل گشت و جنس تن نماند ** هر که را حق در مقام دل نشاند
Halk, umumiyetle bu cihan içinde illetlidir. İllet, şüphe yok ki illete dosttur.
خلق جمله علتیاند از کمین ** یار علت میشود علت یقین
Her aşağılık kişi Davutluk dâvasına kalkışır. Anlamayan kişiler de ona yapışır.
هر خسی دعوی داودی کند ** هر که بی تمییز کف در وی زند
Ahmak kuş, avcıdan kuş sesi duyar da o tarafa uçar gider.2565
از صیادی بشنود آواز طیر ** مرغ ابله میکند آن سوی سیر
Davut olmadığı halde Davutluk dâvasına kalkışan, kendi malı olan şeyle başkasından naklettiği şeyi ayırt edemez, sapıktır o kişi. Kendine gel de manevi bir adam bile olsa kaç ondan!
نقد را از نقل نشناسد غویست ** هین ازو بگریز اگر چه معنویست
Onun yanında kurtulmuş kişiyle bağlı kişi birdir. Yakına eriştim diye iddia etse de şüphededir.
رسته و بر بسته پیش او یکیست ** گر یقین دعوی کند او در شکیست
Böyle adam, halk yanında zekâdan ibaret bile olsa mademki kendisinde bu anlayış, bu ayırt ediş yok ahmaktır!
این چنین کس گر ذکی مطلقست ** چونش این تمییز نبود احمقست
Kendine gel, ondan ceylân, aslandan nasıl kaçarsa öyle kaç! Ey bilgili yiğit, sakın onun yanına koşma!
هین ازو بگریز چون آهو ز شیر ** سوی او مشتاق ای دانا دلیر
İsa Aleyhisselâm’ın ahmaklardan dağa kaçması
گریختن عیسی علیه السلام فراز کوه از احمقان
Meryem oğlu İsa, sanki bir aslan kanını dökmek istiyormuş da ondan kaçıyormuş gibi bir dağa kaçıyordu.2570
عیسی مریم به کوهی میگریخت ** شیرگویی خون او میخواست ریخت
Birisi, ardından koşup dedi ki: “Hayrola… Peşinde kimse yok, neden böyle kuş gibi kaçıyorsun?”
آن یکی در پی دوید و گفت خیر ** در پیت کس نیست چه گریزی چو طیر