انبیا گفتند کاری آفرید ** وصفهایی که نتان زان سر کشید
Fakat arızi sıfatlar da yarattı ki onları terk etmek mümkündür; herkesin nefretini kazanan kişi, o sıfatları terk eder, huylarından vazgeçerse herkesin sevgisini kazanır, herkes ondan razı olur.2910
و آفرید او وصفهای عارضی ** که کسی مبغوض می‌گردد رضی
Taşa altın ol demek beyhudedir ama bakıra altın ol dersen yeri var; bakır pekâlâ altın olabilir.
سنگ را گویی که زر شو بیهده‌ست ** مس را گویی که زر شو راه هست
Kuma toprak ol dersen âcizdir, toprak olamaz. Fakat toprağa balçık ol desen bu söz yerindedir, toprak, balçık olabilir.
ریگ را گویی که گل شو عاجزست ** خاک را گویی که گل شو جایزست
Allah, insana topallık, yassı, burunluluk, körlük gibi çaresiz illetler vermiştir ama,
رنجها دادست کان را چاره نیست ** آن بمثل لنگی و فطس و عمیست
Ağız, yüz çarpıklığı, yahut baş ağrısı gibi bazı illetler de vermiştir ki bunlara çare vardır.
رنجها دادست کان را چاره هست ** آن بمثل لقوه و درد سرست
Allah bu ilâçları, insanlara iyilik vermek için yarattı. Dertler, devalar saçma değil ya!2915
این دواها ساخت بهر ایتلاف ** نیست این درد و دواها از گزاف
Hatta dertlerin çoğunun devası, çaresi vardır. Adamakıllı aradın, üstüne düştün mü ele geçer!”
بلک اغلب رنجها را چاره هست ** چون بجد جویی بیاید آن بدست
Kâfirlerin tekrar Cebrîce deliller getirmeleri
مکرر کردن کافران حجتهای جبریانه را
Onlarsa “Bu, bizim derdimiz, deva kabul eder dert değil.
قوم گفتند ای گروه این رنج ما ** نیست زان رنجی که بپذیرد دوا
Siz yıllarca öğütler verdiniz, afsunlar okudunuz. Bizim de her lâhza derdimiz arttı, bağımız kuvvetlendi.
سالها گفتید زین افسون و پند ** سخت‌تر می‌گشت زان هر لحظه بند
Eğer bu hastalık, iyileşecek bir hastalık olsaydı nihayet bir zerresi olsun geçerdi.
گر دوا را این مرض قابل بدی ** آخر از وی ذره‌ای زایل شدی
İnsan susuzluk hastalığına uğrarsa içtiği su, ciğere gitmez… Denizi içse başka bir yere gider.2920
سده چون شد آب ناید در جگر ** گر خورد دریا رود جایی دگر
Nihayet el ayak şişer... Su içmek, susuzluğu bir türlü geçirmez” dediler.
لاجرم آماس گیرد دست و پا ** تشنگی را نشکند آن استقا
Peygamberlerin, tekrar onlara cevap vermeleri
باز جواب انبیا علیهم السلام ایشان را
Peygamberler dediler ki: “Ümitsizliğe düşmek kötüdür. Allah’ın ihsan ve rahmetlerine son yoktur.
انبیا گفتند نومیدی بدست ** فضل و رحمتهای باری بی‌حدست
Böyle bir ihsan sahibinden ümit kesmek hiç de yaraşmaz. Bu rahmete el atın, yapışın!
از چنین محسن نشاید ناامید ** دست در فتراک این رحمت زنید
Nice işler vardır ki ilk önce güç görünür de sonradan kolaylaşır, o güçlük geçer gider.
ای بسا کارا که اول صعب گشت ** بعد از آن بگشاده شد سختی گذشت
Ümitsizlikten sonra nice ümitler var… Karanlığın ardında nice güneşler var!2925
بعد نومیدی بسی اومیدهاست ** از پس ظلمت بسی خورشیدهاست
Esasen tutalım yürekleriniz taş kesildi, kulağınıza, gönlünüze kilitler vuruldu.
خود گرفتم که شما سنگین شدیت ** قفلها بر گوش و بر دل بر زدیت
Sözümüzü kabul edecek yahut etmeyeceksiniz… biz buna aldırış etmeyiz. Aldırış ettiğimiz şey Allah’a teslim olmak, fermanını yerine getirmektedir.
هیچ ما را با قبولی کار نیست ** کار ما تسلیم و فرمان کردنیست
Bize o kulluğu o buyurdu… Bu söz söylememiz, kendiliğimizden değil ki!
او بفرمودستمان این بندگی ** نیست ما را از خود این گویندگی