Fakat yaptığın işler vefakardır; onlara sarıl ki onlar; mezarın içine kadar seninle gelirler.1050
فعل تو وافیست زو کن ملتحد ** که در آید با تو در قعر لحد
Mustafa aleyhisselam’ın “Sana, seninle beraber mezara gömülecek bir eş, bir arkadaş lazım. Sen, onunla gömülürsün, sen ölüsün ama o diridir. İyi ise sana iyilikte bulunur, kötüyse senden kurtuluşu giderir.Bu eş, bu arkadaş, senin yaptığın işlerdir. Elinden geldiği kadar işlerini iyileştir, iyi amelde bulun” hadisinin tefsiri. Tanrı elçisi doğru demiştir.
در تفسیر قول مصطفی علیهالسلام لا بد من قرین یدفن معک و هو حی و تدفن معه و انت میت ان کان کریما اکرمک و ان کان لیما اسلمک و ذلک القرین عملک فاصلحه ما استطعت صدق رسولالله
Peygamber dedi ki: Bu yol için amelden daha vefalı bir arkadaş, bir yoldaş yoktur.
پس پیمبر گفت بهر این طریق ** باوفاتر از عمل نبود رفیق
Amelin, iyiyse sana ebediyen dost olur. Kötüyse mezarında yılan kesilir.
گر بود نیکو ابد یارت شود ** ور بود بد در لحد مارت شود
Babam, doğruluk yolundaki bu amel, bu kazanç, nasıl olur da üstatsız elde edilebilir?
این عمل وین کسب در راه سداد ** کی توان کرد ای پدر بیاوستاد
Alemde en aşağılık sanat bile hiç üstatsız elde edilebilir mi?
دونترین کسبی که در عالم رود ** هیچ بیارشاد استادی بود
Her sanatın önü bilgidir, ondan sonra amel gelir. Bu suretle de amel, bir müddet mühletten, yahut ecelden sonra gayda verir. 1055
اولش علمست آنگاهی عمل ** تا دهد بر بعد مهلت یا اجل
Ey akıl sahibi, sanata çalış, fakat o sanatı, ehil olan kerem sahibi ve temiz bir kişiden öğren.
استعینوا فیالحرف یا ذا النهی ** من کریم صالح من اهلها
Kardeş, inciyi sedefin içinde ara, sanatı da sanat ehlinden iste.
اطلب الدر اخی وسط الصدف ** واطلب الفن من ارباب الحرف
Öğütçüleri gördünüz mü insaf edin de onlardan öğrenmeye çalışın, çekinmeyin.
ان رایتم ناصحین انصفوا ** بادروا التعلیم لا تستنکفوا
Bir adam tabak olsa da tabaklık sanatını yaparken kirli bir hırka giyse bu hırka, onun zenginliğini ululuğunu azaltmaz ki.
در دباغی گر خلق پوشید مرد ** خواجگی خواجه را آن کم نکرد
Demirci, demir döverken yırtık pırtık bir elbiseye bürünse halk yanında itibarı eksilmez ki.1060
وقت دم آهنگر ار پوشید دلق ** احتشام او نشد کم پیش خلق
Şu halde kibir elbisesini bedeninden çıkar. Bir şey belleyip öğrenme hususunda aşağılık bir elbiseye bürün.
پس لباس کبر بیرون کن ز تن ** ملبس ذل پوش در آموختن
Bilgi sahibi olmanın yolu sözledir. Sanat bellemenin yolu işle.
علم آموزی طریقش قولی است ** حرفت آموزی طریقش فعلی است
Yokluk istiyorsan o, konuşup görüşmeyle kaimdir. Bu hususta ne dilin işe yarar ne elin.
فقر خواهی آن به صحبت قایمست ** نه زبانت کار میآید نه دست
Can yokluk bilgisini bir candan beller. Bu bilgi ne defterden bellenir, ne dilden!
دانش آن را ستاند جان ز جان ** نه ز راه دفتر و نه از زبان
O rumuz, yolcunun gönlünde varsa, ben de remizler bilirim derse yolcu, henüz remizleri bilmiyor demektir. 1065
در دل سالک اگر هست آن رموز ** رمزدانی نیست سالک را هنوز
Yolcunun gönlü açılır,nurlanırsa o vakit Tanrı, “senin göğsünü açmadık mı? Seni ferahlandırmadık mı?” buyurur.
تا دلش را شرح آن سازد ضیا ** پس الم نشرح بفرماید خدا
Senin içini açtık göğsünü ferahlattık.
که درون سینه شرحت دادهایم ** شرح اندر سینهات بنهادهایم
Sense hala onu dışarıdan istemektesin. Süt sağılan yer, sensin de sen, başkalarının süt sağmasını bekliyorsun.
تو هنوز از خارج آن را طالبی ** محلبی از دیگران چون حالبی
Sende kıyısı bucağı olmayan bir süt kaynağı var. Sen neden tulumda süt arasın?
چشمهی شیرست در تو بیکنار ** تو چرا میشیر جویی از تغار
A su çeken, denize bir deliğin, bir yolun var senin. utan kuyudan su çekmeye!1070
منفذی داری به بحر ای آبگیر ** ننگ دار از آب جستن از غدیر
“Elem neşrah” ayetinde bildirildiği gibi senin göğsün şerh edilmedi mi ki? Öyleyse neden sıkılır, neden yine şerh istersin ki?
که الم نشرح نه شرحت هست باز ** چون شدی تو شرحجو و کدیهساز
İçinde gönlünün ferahlanmasına, şerh edilmesine bak ki “Onlar, kendilerinde olan Tanrı delillerini görmezler” ayetindeki kınamaya uğramayasın.
در نگر در شرح دل در اندرون ** تا نیاید طعنهی لا تبصرون
”O sizinle beraberdir” ayetinin tefsiri
تفسیر و هو معکم
Başının üstünde bir sepet dolusu ekmek var da sen hala şuraya buraya koşup duruyor, ekmek istiyorsun.
یک سپد پر نان ترا بیفرق سر ** تو همی خواهی لب نان در به در
Şaşkın mısın ne? Kendi başına dolan. Neden her kapıyı dövüp durursun? Yürü, gönül kapısını döv!
در سر خود پیچ هل خیرهسری ** رو در دل زن چرا بر هر دری