ارجعی بشنود نور آفتاب ** سوی اصل خویش باز آمد شتاب
Ne külhanlarda pislenmiştir, ne gül bahçelerinin kokusunu almıştır.
نه ز گلحنها برو ننگی بماند ** نه ز گلشنها برو رنگی بماند
Göz nuru ve nur görmüş zat, aslına dönmüştür; sevdası ovalarda, çöllerde kalmıştır.
نور دیده و نوردیده بازگشت ** ماند در سودای او صحرا و دشت
Birisi, arif bir alime “Biri, namazda sesle ağlar, ah ederse namazı batıl olur mu?” diye sordu. Arif alim “O yaşın adı, gözyaşıdır. Fakat ağlıyan ne görmüş, ona dikkat etmek gerek. Eğer Tanrı iştiyakına düşmüş de bu yüzden ağlamış, yahut günahlarından pişman olmuş da ondan dolayı feryadetmişse namazı bozulmaz, daha kamil olur. Çünkü “Kalb huzuru olmadıkça namaz, namaz değildir” denmiştir. Yok, bedeni bir hastalıktan, yahut oğlunun ayrılığından ağladıysa namazı bozulur. Çünkü namazın aslı, bedeni, oğlu terketmek ve İbrahim gibi oğlunu kurban edip Nemrud’un ateşine atılmaktır, namazın kemali için bu lazımdır. Bu huylara bürünmek için Mustafa aleyhisselam’a da “İbrahim’de sizin için uyulacak huylar, sıfatlar vardır” diye emir gelmiştir.
یکی پرسید از عالمی عارفی کی اگر در نماز کسی بگرید به آواز و آه کند و نوحه کند نمازش باطل شود جواب گفت کی نام آن آب دیده است تا آن گرینده چه دیده است اگر شوق خدا دیده است و می‌گرید یا پشیمانی گناهی نمازش تباه نشود بلک کمال گیرد کی لا صلوة الا بحضور القلب و اگر او رنجوری تن یا فراق فرزند دیده است نمازش تباه شود کی اصل نماز ترک تن است و ترک فرزند ابراهیم‌وار کی فرزند را قربان می‌کرد از بهر تکمیل نماز و تن را به آتش نمرود می‌سپرد و امر آمد مصطفی را علیه‌السلام بدین خصال کی فاتبع ملة ابراهیم لقد کانت لکم اسوة حسنة فی‌ابراهیم
Birisi, müftüden gizlice sordu: Bir adam namazda feryat ederek ağlarsa,1265
آن یکی پرسید از مفتی به راز ** گر کسی گرید به نوحه در نماز
Acaba namazı bozulur mu, bozulmaz mı, namaz da ağlamak caiz midir?
آن نماز او عجب باطل شود ** یا نمازش جایز و کامل بود
Müftü dedi ki: Gözyaşı denilen o yaş niçin aktı? O, ne gördü, neden ağladı? Önce buna dikkat etmek gerek.
گفت آب دیده نامش بهر چیست ** بنگری تا که چه دید او و گریست
Acaba gizlice ne gördü de o gözyaşı çeşmesi aktı?
آب دیده تا چه دید او از نهان ** تا بدان شد او ز چشمه‌ی خود روان
Eğer yalvarıp yakaran kişi, o alemi gördüyse ağlayışı ile namazı daha makbul bir hale gelir.
آن جهان گر دیده است آن پر نیاز ** رونقی یابد ز نوحه آن نماز
Yok, o ağlayış, o yaş, beden zahmetindense ip de kırıldı iğne de.1270
ور ز رنج تن بد آن گریه و ز سوک ** ریسمان بسکست و هم بشکست دوک
Bir mürit, şeyhin huzuruna geldi. Pir, ihtiyar demek olan bu şeyh söziyle yaşça ihtiyar olan değil, akıl ve marifet bakımından tecrübe sahibi bulunanı kasdediyorum. İsa aleyhisselam da beşikte çocuktur, Yahya aleyhisselam da çocuk mektebine gider ama ikisi de pirdir, peygamberdir, mürit, şeyhini ağlar buldu. Onu görüp ona uydu, o da ağlamaya koyuldu. İş bitip dışarı çıkınca şeyhin halini daha iyi bilen başka bir mürit, gayrete gelip hemen arkasından koştu, ona yetişti. Dedi ki: Kardeş, bak, sana söyliyim: Tanrı hakkı için şeyh alıyordu, ben de ağladım diye aklına bir şey getirme ve böyle bir söz söyleme. Otuz yıl riyasız riyazat çekmek, tehlikeleri atlatmak, ejderhalarla dolu denizleri, aslan ve kaplarla dolu yüce dağları aşmak gerektir ki şeyhin ağlayışına sahip olasın; yahut da bütün bunlarla beraber yine o ağlayışa sahip olmazsın, bu da var. O makama erişebilirsen “Yeryüzü bana gösterildi” diye çok şükür etmen gerek.
مریدی در آمد به خدمت شیخ و ازین شیخ پیر سن نمی‌خواهم بلک پیرعقل و معرفت و اگر چه عیسیست علیه‌السلام در گهواره و یحیی است علیه‌السلام در مکتب کودکان مریدی شیخ را گریان دید او نیز موافقت کرد و گریست چون فارغ شد و به در آمد مریدی دیگر کی از حال شیخ واقف‌تر بود از سر غیرت در عقب او تیز بیرون آمد گفتش ای برادر من ترا گفته باشم الله الله تا نیندیشی و نگویی کی شیخ می‌گریست و من نیز می‌گریستم کی سی سال ریاضت بی‌ریا باید کرد و از عقبات و دریاهای پر نهنگ و کوههای بلند پر شیر و پلنگ می‌باید گذشت تا بدان گریه‌ی شیخ رسی یا نرسی اگر رسی شکر زویت لی الارض گویی بسیار
Bir mürit pirinin huzuruna vardı. Pir, hay hayla ağlıyordu.
یک مریدی اندر آمد پیش پیر ** پیر اندر گریه بود و در نفیر
Mürit şeyhi ağlıyor görünce o da ağlamaya koyuldu, gözünden yaşlar akmaya başladı.
شیخ را چون دید گریان آن مرید ** گشت گریان آب از چشمش دوید
Kulağı duyan bir dost bir dosta latife etti mi bir kere güler, sağır iki kere.
گوشور یک‌بار خندد کر دو بار ** چونک لاغ املی کند یاری بیار
Birinci gülüşü halkı güler görerek taklitle gülmektir.
بار اول از ره تقلید و سوم ** که همی‌بیند که می‌خندند قوم
Onlar gibi o da güler, güler ama öbür gülenlerin halinden haberi yoktur.1275
کر بخندد هم‌چو ایشان آن زمان ** بیخبر از حالت خندندگان
Neden güldünüz diye sorar, anlayınca ikinci defa gülmeye başlar.
باز وا پرسد که خنده بر چه بود ** پس دوم کرت بخندد چون شنود
Mukallit de kendisindeki neşeyle aynen sağıra benzer.
پس مقلد نیز مانند کرست ** اندر آن شادی که او را در سرست