Bir mürit pirinin huzuruna vardı. Pir, hay hayla ağlıyordu.
یک مریدی اندر آمد پیش پیر ** پیر اندر گریه بود و در نفیر
Mürit şeyhi ağlıyor görünce o da ağlamaya koyuldu, gözünden yaşlar akmaya başladı.
شیخ را چون دید گریان آن مرید ** گشت گریان آب از چشمش دوید
Kulağı duyan bir dost bir dosta latife etti mi bir kere güler, sağır iki kere.
گوشور یک‌بار خندد کر دو بار ** چونک لاغ املی کند یاری بیار
Birinci gülüşü halkı güler görerek taklitle gülmektir.
بار اول از ره تقلید و سوم ** که همی‌بیند که می‌خندند قوم
Onlar gibi o da güler, güler ama öbür gülenlerin halinden haberi yoktur.1275
کر بخندد هم‌چو ایشان آن زمان ** بیخبر از حالت خندندگان
Neden güldünüz diye sorar, anlayınca ikinci defa gülmeye başlar.
باز وا پرسد که خنده بر چه بود ** پس دوم کرت بخندد چون شنود
Mukallit de kendisindeki neşeyle aynen sağıra benzer.
پس مقلد نیز مانند کرست ** اندر آن شادی که او را در سرست
Şeyhin ışığı vurur, meşrebi akseder, müritlere bir neşe feyzidir gelir. Fakat bu feyiz müritlerden değildir, şeyhtendir.
پرتو شیخ آمد و منهل ز شیخ ** فیض شادی نه از مریدان بل ز شیخ
Bu hal, suda duran sepete, cama vuran ışığa benzer. Bu hali, kendilerinden bilirlerse noksanlıktır.
چون سبد در آب و نوری بر زجاج ** گر ز خود دانند آن باشد خداج
Irmaktan çıkarıldı mı o inatçı, ondaki suyun, dereden olduğunu anlar bilir. 1280
چون جدا گردد ز جو داند عنود ** که اندرو آن آب خوش از جوی بود
Cam da, ay batınca o ışığın, aydın aydan olduğunu anlar.
آبگینه هم بداند از غروب ** که آن لمع بود از مه تابان خوب
“Kalk” emri, gözünü açtı mı seher gibi ikinci defa güler.
چونک چشمش را گشاید امر قم ** پس بخندد چون سحر بار دوم
Bu sefer o taklit alemindeki gülüşüne güleceği gelir, tatlı tatlı güler.
خنده‌ش آید هم بر آن خنده‌ی خودش ** که در آن تقلید بر می‌آمدش
Der ki: Bunca uzun ve uzak yollardan geldim. Hakikat, hep bu hakikatmış, sırlar; hep bu sırlar.
گوید از چندین ره دور و دراز ** کین حقیقت بود و این اسرار و راز
Ben o vadide kendimden uzak olarak neşeleniyor, körlüğümden, hamlığımdan, 1285
من در آن وادی چگونه خود ز دور ** شادیی می‌کردم از عمیا و شور
Ne hayaller kuruyordum, halbuki ne umuyordum ne çıktı? Ters anlayışım, meğer bana ters ve yanlış suretler gösteriyormuş.
من چه می‌بستم خیال و آن چه بود ** درک سستم سست نقشی می‌نمود
Yolda emekleyen çocukta erlerin düşüncesi nerede? Nerede onun hayali? Nerede dosdoğru hakikat?
طفل راه را فکرت مردان کجاست ** کو خیال او و کو تحقیق راست
Çocukların düşünceleri ya dadıdır, ya süt. Ya kuru üzümdür, cevizdir yahut da bağırıp ağlama.
فکر طفلان دایه باشد یا که شیر ** یا مویز و جوز یا گریه و نفیر
O mukallit de illetli bir çocuğa benzer. İnce bahislere girişir, deliller getirir ama aldırma.
آن مقلد هست چون طفل علیل ** گر چه دارد بحث باریک و دلیل
Delil bulmada ki, müşkül işleri halletmedeki o derinleşme, onu basiretten alır. 1290
آن تعمق در دلیل و در شکال ** از بصیرت می‌کند او را گسیل
Sırrının sürmesi olan hakikati bırakmıştır da müşkül şeyleri söylemeye girişmiştir.
مایه‌ای کو سرمه‌ی سر ویست ** برد و در اشکال گفتن کار بست
Ey mukallit, Buhara’dan dön de horluğa doğru yürü, ancak bu suretle aslan bir er olabilirsin.
ای مقلد از بخارا باز گرد ** رو به خواری تا شوی تو شیرمرد
Nihayette kendi içinde başka bir Buhara görürsün ki saflar yaran erler bile onun meclisinde kendilerinden geçmiş, bir şey anlamaz bir hale girmişlerdir.
تا بخارای دگر بینی درون ** صفدران در محفلش لا یفقهون
Çavuş, gerçi yeryüzünde pek çevik pek çabuk gider. Gider ama denize varınca damarı kopar.
پیک اگر چه در زمین چابک‌تگیست ** چون به دریا رفت بسکسته رگیست
O, ancak karada “Onları yüklendik” sırrına mazhardır. Asıl adam, yükleri denizde yüklenendir. 1295
او حملناهم بود فی‌البر و بس ** آنک محمولست در بحر اوست کس