Mahlûkatın Tanrısiyle o zahit arasında birçok sual cevap, birçok macera oldu.
بس سال و بس جواب و ماجرا ** بد میان زاهد و رب الوری
Öyle ki yerle gök bunlarla nurlandı. Bütün bu sözler, dillere destan oldu.
که زمین و آسمان پر نور شد ** در مقالات آن همه مذکور شد
Fakat ben, bu sözü kısa kesiyorum, her aşağılık kişi, sırları duymasın diye.2685
لیک کوته کردم آن گفتار را ** تا ننوشد هر خسی اسرار را
Şeyhin bunca yıldan sonra çölden Gaznenin şehrine gelip gayıptan gelen emirle zembil gezdirerek şunu bunu toplaması ve topladığını yoksullara dağıtması. Buyur kulum yüceliğini bulan cana mektup üstüne mektup gelir, haberci üstüne haberci. Evin penceresi açık olursa oradan güneş de girer, ay ışığı da, yağmur da, mektup da, başka şeyler de ve bunların ardı arası kesilmez.
آمدن شیخ بعد از چندین سال از بیابان به شهر غزنین و زنبیل گردانیدن به اشارت غیبی و تفرقه کردن آنچ جمع آید بر فقرا هر که را جان عز لبیکست نامه بر نامه پیک بر پیکست چنانک روزن خانه باز باشد آفتاب و ماهتاب و باران و نامه و غیره منقطع نباشد
Şeyh, Tanrı buyruğunu kabul edip Gaznenin şehrini, yüzünün nuriyle aydınlattı.
رو به شهر آورد آن فرمانپذیر ** شهر غزنین گشت از رویش منیر
Bir bölük halk, ferahtan ona karşı vardılar. Fakat o, acele bilinmez bir yoldan şehre girdi.
از فرح خلقی به استقبال رفت ** او در آمد از ره دزدیده تفت
Şehrin ileri gelenleri, uluları hep birden kalkıp onun için köşkler hazırladılar.
جمله اعیان و مهان بر خاستند ** قصرها از بهر او آراستند
Şeyh, ben dedi, kendimi göstermeye gelmedim, ancak horluğa ve dilenciliğe geldim.
گفت من از خودنمایی نامدم ** جز به خواری و گدایی نامدم
Dedikoduda bulunmaya niyetim bile yok. Elimde zembil kapı kapı gezeceğim.2690
نیستم در عزم قال و قیل من ** در به در گردم به کف زنبیل من
Buyruk kuluyum, buyruk da Tanrı'dan. Ben dilencilik edeceğim, dilencilik edeceğim, dilencilik!
بنده فرمانم که امرست از خدا ** که گدا باشم گدا باشم گدا
Dilenirken de duyulmamış sözler söyleyecek değilim. Dilencilerin aşağılık yolundan başka bir yol yordam tutmayacağım.
در گدایی لفظ نادر ناورم ** جز طریق خس گدایان نسپرم
Bu suretle tamamiyle alçaklığa dalayım da ileri gelenlerden de, halktan da kötü sözler duyayım.
تا شوم غرقهی مذلت من تمام ** تا سقطها بشنوم از خاص و عام
Tanrı buyruğu candır, ben ona tabiim. O, tamah hakkında "Tamah eden alçalır" buyurdu.
امر حق جانست و من آن را تبع ** او طمع فرمود ذل من طمع
Mademki din sultanı, benden tamahkârlık istiyor, bundan böyle kanaatin başına toprak!2695
چون طمع خواهد ز من سلطان دین ** خاک بر فرق قناعت بعد ازین
O alçalmamı istiyor, ben nasıl yüceliğe savaşırım? O, dilenci olmamı diliyor, ben nasıl beylik ederim?
او مذلت خواست کی عزت تنم ** او گدایی خواست کی میری کنم
Bundan böyle benden yalnız dilencilik ve alçak iste. Dağarcığımda yirmi tane Abbas var benim.
بعد ازین کد و مذلت جان من ** بیست عباساند در انبان من
Şeyh, eline zembili almış, sokak sokak, kapı kapı dolaşıyor. Ağam Tanrı için bir şey ver, Hak bu hususta sana tevfik verdi mi ki? diyordu.
شیخ بر میگشت زنبیلی به دست ** شیء لله خواجه توفیقیت هست
Sırları, arştan da yüceydi, kürsüden de. Öyle olduğu halde işi gücü "Tanrı için, Tanrı için" demekti.
برتر از کرسی و عرش اسرار او ** شیء لله شیء لله کار او
Peygamberlerin hepsi, bu çeşit hareket ederler. Halk müflistir, öyle olduğu halde onlar, halktan bir şey isterler.2700
انبیا هر یک همین فن میزنند ** خلق مفلس کدیه ایشان میکنند
"Tanrı'ya ödünç verin, Tanrı'ya ödünç verin" derler, işi tersine yürütürler de "Tanrı'ya yardım ederseniz Tanrı da size yardım eder" derler.
اقرضوا الله اقرضوا الله میزنند ** بازگون بر انصروا الله میتنند
Bu şeyh de kapı kapı dolaşıp yalvarmadaydı. Halbuki şeyh için gökyüzünde yüzlerce kapı açıktı.
در به در این شیخ میآرد نیاز ** بر فلک صد در برای شیخ باز
O dilenciliği boğazı için değil, Tanrı için yapıyordu. Bu işe iyice sarılmıştı.
که آن گدایی که آن به جد میکرد او ** بهر یزدان بود نه از بهر گلو
Hattâ boğazı için bile dilense ne çıkar? O boğaz, Tanrı nuriyle dopdoluydu.
ور بکردی نیز از بهر گلو ** آن گلو از نور حق دارد غلو
Onun ekmek, bal ve süt yemesi, yüz yoksulun çilesinden, üç günde bir iftar ederek oruç tutmasından daha hayırlıydı.2705
در حق او خورد نان و شهد و شیر ** به ز چله وز سه روزهی صد فقیر
O, nur yer, ekmek yiyor deme. Görünüşte otlar, fakat hakikatte lâle eker.
نور مینوشد مگو نان میخورد ** لاله میکارد به صورت میچرد
Kandilin yağını yiyen alev gibi o da etrafındakileri aydınlatır, onların nurunu artırır.
چون شراری کو خورد روغن ز شمع ** نور افزاید ز خوردش بهر جمع