Gözün, dişin ağrıdığı zaman feryada erişen Tanrı'dan başka elinden tutan var mi?
وقت درد چشم و دندان هیچ کس ** دست تو گیرد به جز فریاد رس
Sen de o hastalık, o dert zamanını hatırla da Eyaz gibi postuna bak, ibret al.
پس همان درد و مرض را یاد دار ** چون ایاز از پوستین کن اعتبار
Pösteki, senin o derde düştüğün zamanki halindir.Eyaz, onun için onu saklamıştır.
پوستین آن حالت درد توست ** که گرفتست آن ایاز آن را به دست
Yine o kâfir cebrînin kendisini İslama davet eden, cebir inanışını bırakmaya teşvik edip duran sünniye cevap vermesi, sual ve cevabın iki taraflı olarak uzayıp gitmesi. Müşkül olan şeyi ve cevap verme kudretini ancak hakikî aşk halleder, kesip atar, aşkın sualden, cevaptan pervası yoktur. "Ve bu da Tanrı'nın ihsanıdır, dilediğine verir."
باز جواب گفتن آن کافر جبری آن سنی را کی باسلامش دعوت میکرد و به ترک اعتقاد جبرش دعوت میکرد و دراز شدن مناظره از طرفین کی مادهی اشکال و جواب را نبرد الا عشق حقیقی کی او را پروای آن نماند و ذلک فضل الله یتیه من یشاء
Cebrî kâfir, öyle bir cevap vermeye girişti ki müslümanın mantığı, âdeta cevaptan âciz kaldı,şaşırdı.3210
کافر جبری جواب آغاز کرد ** که از آن حیران شد آن منطیق مرد
Fakat ben o cevaplarla sualleri hep söylersem söyliyeceğim sözü bırakmalıyım.
لیک گر من آن جوابات و سال ** جمله را گویم بمانم زین مقال
Halbuki bizim ondan daha mühim söyliyeceğimiz şeyler var ki onlarla anlayışın daha ziyadeleşir.
زان مهمتر گفتنیها هستمان ** که بدان فهم تو به یابد نشان
Onun için o sual cevabı azıcık ve kısaca anlattık. Bütün, azla meydana çıkar zaten.
اندکی گفتیم زان بحث ای عتل ** ز اندکی پیدا بود قانون کل
Esasen kadere inanmıyanla cebrî arasındaki bu bahis, mahşere kadar sürer gider.
همچنین بحثست تا حشر بشر ** در میان جبری و اهل قدر
Hasmını alt edemeseydin onun mezhebine uyar, onun yolunu tutardın.3215
گر فرو ماندی ز دفع خصم خویش ** مذهب ایشان بر افتادی ز پیش
Onlar da cevapta âciz kalsalardı o bozuk yoldan dönerlerdi.
چون برونشوشان نبودی در جواب ** پس رمیدندی از آن راه تباب
Fakat bu gidişin böyle olması lâzım ki onların hepsi,delillerle yollarının doğruluğuna kanmadalar.
چونک مقضی بد دوام آن روش ** میدهدشان از دلایل پرورش
Kimsenin, hasmın müşkül suallerini cevapsız bırakmaması, düşmanın devlet ve ikbalinden mahcup olması, o devleti görmemesi lâzım ki,
تا نگردد ملزم از اشکال خصم ** تا بود محجوب از اقبال خصم
Bu yetmiş iki fırka, kıyamete kadar âlemde kalsın.
تا که این هفتاد و دو ملت مدام ** در جهان ماند الی یوم القیام
Çünkü bu âlem, karanlıklar ve gayb âlemidir. Gölge için bir yeryüzü lâzım.3220
چون جهان ظلمتست و غیب این ** از برای سایه میباید زمین
Kıyamete dek şu yetmiş iki fırka kalmadı ki bid'at yolunu tutanın dedikodusu eksilmesin .
تا قیامت ماند این هفتاد و دو ** کم نیاید مبتدع را گفت و گو
Değerli olan hazinenin birçok kilitleri olur. Hazinenin değeri bundan anlaşılır.
عزت مخزن بود اندر بها ** که برو بسیار باشد قفلها
Maksadın yüceliği de ey sınanan adam, yolun sıkıntısından, yolda aşılmaz geçitler ve yol kesiciler bulunmasından belli olur.
عزت مقصد بود ای ممتحن ** پیچ پیچ راه و عقبه و راهزن
Kâbenin şerefi, o sıkıntılarda, çöl Araplarının yol kesiciliğinde ve çölün uzunluğundadır.
عزت کعبه بود و آن نادیه ** رهزنی اعراب و طول بادیه
İyi olan her gidişin, her yolun bir tehlikesi, bir manii, bir yol kesiciliği vardır.3225
هر روش هر ره که آن محمود نیست ** عقبهای و مانعی و رهزنیست
Bu gidiş, öbürüne hasededer, düşman kesilir. Mukallit de iki yolun arasında şaşırır kalır.
این روش خصم و حقود آن شده ** تا مقلد در دو ره حیران شده
Her iki yolun doğruluğu, yürüyüşte birbirine zıd görünür. Her fırka, kendi yolunda hoştur, o yoldan memnundur.
صدق هر دو ضد بیند در روش ** هر فریقی در ره خود خوش منش
Bir yolun yolcusu, cevap vermezse kavgaya girişir. Bu, ezelden kıyamete kadar böyle gelmiş, böyle gider.
گر جوابش نیست میبندد ستیز ** بر همان دم تا به روز رستخیز
Her fırka, biz bilmeyiz ama ulularımız, buna cevap verebilir der.
که مهان ما بدانند این جواب ** گرچه از ما شد نهان وجه صواب
Vesvesenin ağzını bağlıyan, ancak aşktır.Yoksa vesveseyi kim bağlıyabilmistir ki?3230
پوزبند وسوسه عشقست و بس ** ورنه کی وسواس را بستست کس
Yüzü güzel dilber ara da âşık ol. Dere dere dolan, bir su kuşu tut.