Yemek peşinde koşan hain olan, karanlığa tapan, peynir, fıstık ve pekmezle sarhoş olur.
طعمه‌جوی و خاین و ظلمت‌پرست ** از پنیر و فستق و دوشاب مست
Eşsiz doğan kuşunda bile fare huyu olursa farelere ar olur, hayvanlar ondan utanırlar.
باز اشهب را چو باشد خوی موش ** ننگ موشان باشد و عار وحوش
Oğul Harut’la Marut’a Tanrı insan huyunu verdi, melek huyları değişti.
خوی آن هاروت و ماروت ای پسر ** چون بگشت و دادشان خوی بشر
“Biz Tanrıya ibadet için saflar kurmuşuz” makamından aşağıya düştüler, Bâbil kuyusuna baş aşağı asıldılar.
در فتادند از لنحن الصافون ** در چه بابل ببسته سرنگون
Levhi mahfuz, gözlerinden uzaklaştı, levhleri büyü yapan ve büyülenen kişilerin bedenleri oldu.3005
لوح محفوظ از نظرشان دور شد ** لوح ایشان ساحر و مسحور شد
Kanatları aynı, başları aynı, bedenleri aynı fakat birisi arz üstünde Musa, öbürü aşağılık yerlerde hor hakir Firavun.
پر همان و سر همان هیکل همان ** موسیی بر عرش و فرعونی مهان
Huy peşinde yürü, iyi huyluyla düş kalk. Gül bağına bak, nasıl gülün huyunu almış.
در پی خو باش و با خوش‌خو نشین ** خوپذیری روغن گل را ببین
Mezar toprağı bile insanla şereflenir; gönül ona elini kor, yüzünü sürer.
خاک گور از مرد هم یابد شرف ** تا نهد بر گور او دل روی و کف
Toprak bile temiz bir bedenle komşu olduğundan şereflenir, devlet bulursa,
خاک از همسایگی جسم پاک ** چون مشرف آمد و اقبال‌ناک
Artık sen “Önce komşu gerek sonra ev” de. Gönlün varsa yürü, bir gönül sahibi dost ara.3010
پس تو هم الجار ثم الدار گو ** گر دلی داری برو دلدار جو
Onun toprağı bile can huyunu almış, aziz kişilerin gözlerine sürme olmuştur.
خاک او هم‌سیرت جان می‌شود ** سرمه‌ی چشم عزیزان می‌شود
Nice toprak gibi mezarlarda yatanlar var ki faydaları, feyizleri bakımından yüzlerce diriden yeğ.
ای بسا در گور خفته خاک‌وار ** به ز صد احیا به نفع و انتشار
Gölgesini gizlemiş ama toprağı, gölge vermekte. Yüz binlerce diri, onun gölgesinde gölgelenmekte.
سایه برده او و خاکش سایه‌مند ** صد هزاران زنده در سایه‌ی ویند
Bir adamın Tebriz muhtesibinden aylığı vardı. O aylığa güvenerek borç etmişti. Muhtesibin ölümünden haberi yoktu. Hâsılı onun borcunu kimse vermedi, yine o ölmüş olan muhtesip verdi. Nitekim demişlerdir: Ölüp rahatlaşan ölü değildir, Ölü, yaşadığı halde ölen kişidir
داستان آن مرد کی وظیفه داشت از محتسب تبریز و وامها کرده بود بر امید آن وظیفه و او را خبر نه از وفات او حاصل از هیچ زنده‌ای وام او گزارده نشد الا از محتسب متوفی گزارده شد چنانک گفته‌اند لیس من مات فاستراح بمیت انما المیت میت الاحیاء
Bir yoksul borçlanmış, civar memleketlerden kalkıp Tebriz’e gelmişti.
آن یکی درویش ز اطراف دیار ** جانب تبریز آمد وامدار
Dokuz bin altın borcu vardı. O vakit de Tebriz’de Bedrettin Ömer, muhtesipti.3015
نه هزارش وام بد از زر مگر ** بود در تبریز بدرالدین عمر
Bu öyle bir erdi ki gönlü âdeta bir denizdi. Her kılı bir Hatem kesilmişti.
محتسب بد او به دل بحر آمده ** هر سر مویش یکی حاتم‌کده
Hatem, dünyada olsa ona yoksul olur, önüne baş kor, ayağına toprak olmayı canına minnet bilirdi.
حاتم ار بودی گدای او شدی ** سر نهادی خاک پای او شدی
Birisine bir deniz dolusu iyi su verse o vergisinden utanırdı.
گر بدادی تشنه را بحری زلال ** در کرم شرمنده بودی زان نوال
Bir zerreyi doğu güneşi haline getirse bu ihsanı bile kendisine lâyık görmezdi.
ور بکردی ذره‌ای را مشرقی ** بودی آن در همتش نالایقی
O garip, muhtesipten bir kerem umarak gelmişti. Çünkü o, gariplere bir dost, bir hısım olmuştu âdeta.3020
بر امید او بیامد آن غریب ** کو غریبان را بدی خویش و نسیب
O garip kişi de âdeta onun kapısına kapılanmış, ihsanını umarak tekrar borç vermeye başlamıştı.
با درش بود آن غریب آموخته ** وام بی‌حد از عطایش توخته
O kerem sahibine güvenerek, onun vergilerini umarak borçlanmaktaydı.
هم به پشت آن کریم او وام کرد ** که ببخششهاش واثق بود مرد
O ümitle bir hayli borca girmede, o huyu kerem ve ihsandan ibaret olan zatın lûtuf denizine dayanarak şundan bundan borç almaktaydı.
لا ابالی گشته زو و وام‌جو ** بر امید قلزم اکرام‌خو
Borç verenlerin suratları asılıyor, o ise o ululuklar, keremler bahçesinin lûtfuna güvenerek gül gibi gülüyordu.
وام‌داران روترش او شادکام ** هم‌چو گل خندان از آن روض الکرام
Birisinin sırtı, Arab’ın güneşinden kızışırsa artık ona Ebuleheb’in kızgınlığından ne gam?3025
گرم شد پشتش ز خورشید عرب ** چه غمستش از سبال بولهب