- Bu doğruyu bulan usturlapla ankebut, halkın eline müneccimsiz düşmüştür.
- عنکبوت و این صطرلاب رشاد ** بی‌منجم در کف عام اوفتاد
- Tanrı bu yıldız bilgisini peygamberlere vermiştir. Gaybı görmek için o âlemi görebilen bir göz gerek.
- انبیا را داد حق تنجیم این ** غیب را چشمی بباید غیب‌بین
- Zamanlarca gelip geçen şu insanlar, dünya kuyusuna düşmüşlerdir. Her biri, kuyunun içinde kendi aksini görmüştür.
- در چه دنیا فتادند این قرون ** عکس خود را دید هر یک چه درون
- Kuyuda sana görünen, bil ki dışarıdadır. Yoksa o aslan gibi sen de kuyuya düştün gitti. 3145
- از برون دان آنچ در چاهت نمود ** ورنه آن شیری که در چه شد فرود
- Tavşan, onu “kuyuda kükremiş bir aslan var.
- برد خرگوشیش از ره کای فلان ** در تگ چاهست آن شیر ژیان
- Kuyuya gir de ondan öç al. Sen ondan üstünsün kopar kafasını” diye yoldan çevirdi.
- در رو اندر چاه کین از وی بکش ** چون ازو غالب‌تری سر بر کنش
- O mukallit de tavşana kandı, onun maskarası oldu. Kendi hayalleriyle köpürdü, coştu.
- آن مقلد سخره‌ی خرگوش شد ** از خیال خویشتن پر جوش شد
- “Bu görünen şey, suyun aksettirmesinden ibaret değil mi? O her şeyi döndüren, çeviren Tanrı’nın bir hayal göstermesinden başka bir şey mi? Diyemedi.
- او نگفت این نقش داد آب نیست ** این به جز تقلیب آن قلاب نیست
- Sen de bir düşmana kinlendin mi, ey altı duyguya zebun olan, altı duygun da yanılır, yanlışlar içerisinde kalırsın. 3150
- تو هم از دشمن چو کینی می‌کشی ** ای زبون شش غلط در هر ششی
- Halbuki ondaki o düşmanlık, Tanrı’nın aksidir. Oradaki kahır, Tanrı’nın kahır sıfatlarından üremiştir.
- آن عداوت اندرو عکس حقست ** کز صفات قهر آنجا مشتقست
- Ondaki suç, sendeki suçun cinsindendir. Önce o huyu, kendi tabiatından yıkayıp arıtmak gerek.
- وآن گنه در وی ز جنس جرم تست ** باید آن خو را ز طبع خویش شست
- Sendeki çirkin huy, onda göründü. Çünkü o, sana bir aynadır âdeta.
- خلق زشتت اندرو رویت نمود ** که ترا او صفحه‌ی آیینه بود
- Güzelim aynada çirkinliğini görünce aynaya saldırma.
- چونک قبح خویش دیدی ای حسن ** اندر آیینه بر آیینه مزن
- Mesela yüce yıldız, suya vurur. Sen de yıldızın aksine toprak atarsın. 3155
- می‌زند بر آب استاره‌ی سنی ** خاک تو بر عکس اختر می‌زنی
- Bir kutsuz yıldız bizim kutluluğumuzu alt etmek için suya geldi mi dersin.
- کین ستاره‌ی نحس در آب آمدست ** تا کند او سعد ما را زیردست
- O aksi, yıldız sanır, kapansın diye üstüne toprak atar durursun.
- خاک استیلا بریزی بر سرش ** چونک پنداری ز شبهه اخترش
- Akis gizlenir, gayb âlemine gider. Sanırsın ki yıldız da söndü.
- عکس پنهان گشت و اندر غیب راند ** تو گمان بردی که آن اختر نماند
- O kutsuz yıldız, gökyüzündedir. Başını o tarafa kaldırmak lâzım.
- آن ستاره‌ی نحس هست اندر سما ** هم بدان سو بایدش کردن دوا
- Hattâ gönlü, mekânsızlık mekânına bağlamak gerek. Burada zuhur eden yomsuzluk, o mekânsızlık âleminin bir aksinden ibarettir. 3160
- بلک باید دل سوی بی‌سوی بست ** نحس این سو عکس نحس بی‌سو است
- Vergiyi Tanrı vergisi, ihsanı Tanrı ihsanı bil. Çünkü bu aksi, beş duygu âlemiyle altı cihet âlemine veren odur.
- داد داد حق شناس و بخششش ** عکس آن دادست اندر پنج و شش
- Aşağılık kimselerin ihsanı, kumdan artık bile olsa yine sen ölürsün, o vergiler senden arda kalır.
- گر بود داد خسان افزون ز ریگ ** تو بمیری وآن بماند مردریگ
- Akis, gözde ne kadar kalabilir ki? Ey eğri gören, aslı görmeyi kendine hüner yap.
- عکس آخر چند پاید در نظر ** اصل بینی پیشه کن ای کژنگر
- Tanrı, yalvarıp yakaranlara ihsanda bulundu mu onlara ihsan ettiği şeylerle beraber uzun bir ömür bağışlar.
- حق چو بخشش کرد بر اهل نیاز ** با عطا بخشیدشان عمر دراز
- Nimeti de ebedîdir onun, nimet ettiği de ebedîlik verir. O, ölüleri bile diriltir, ona baş vurun! 3165
- خالدین شد نعمت و منعم علیه ** محیی الموتاست فاجتازوا الیه
- Tanrı, lûtfetti mi o lûtuf, can gibi sana karışır, seninle bir olur. Âdeta sen o olursun, o, sen olur.
- داد حق با تو در آمیزد چو جان ** آنچنان که آن تو باشی و تو آن