- Halkı su gibi arı duru bil. O suya akseden, ululuk ıssı Tanrı’nın sıfatlarıdır.
- خلق را چون آب دان صاف و زلال ** اندر آن تابان صفات ذوالجلال
- Onların bilgileri, adaletleri, lûtufları akar suya aksetmiş yıldıza benzer.
- علمشان و عدلشان و لطفشان ** چون ستاره‌ی چرخ در آب روان
- Padişahlar, Tanrı saltanatına mazhardır; bilgi sahipleri, Tanrı bilgisinin aynasıdır.
- پادشاهان مظهر شاهی حق ** فاضلان مرآت آگاهی حق
- Zamanlar geçti gitti. Bu yeni bir zaman. Ay, o ay ama su, o su değil. 3175
- قرنها بگذشت و این قرن نویست ** ماه آن ماهست آب آن آب نیست
- Adalet, o adalet. Bilgi de, o bilgi. Fakat o zamanlarda gelip geçen ümmetler, geldiler geçtiler.
- عدل آن عدلست و فضل آن فضل هم ** لیک مستبدل شد آن قرن و امم
- Ey akıllı er, zamanlar, zamanların üstüne geldi; hepsi be birer birer bir teviye gelip geçti. Fakat şu mânalar, daimi ve hep o.
- قرنها بر قرنها رفت ای همام ** وین معانی بر قرار و بر دوام
- O arktaki su kaç kere değişti. Fakat ayın aksiyle yıldızların aksi hep var.
- آن مبدل شد درین جو چند بار ** عکس ماه و عکس اختر بر قرار
- Çünkü yapısı, su üstüne kurulmamış, gökyüzü sahasında onlar.
- پس بنااش نیست بر آب روان ** بلک بر اقطار عرض آسمان
- Bu sıfatlar, bil ki mâna yıldızları gibi mâna göklerindedir. 3180
- این صفتها چون نجوم معنویست ** دانک بر چرخ معانی مستویست
- Güzeller, onun güzelliğinin aynası. Onlardaki aşk, onun istemesinin aksi.
- خوب‌رویان آینه‌ی خوبی او ** عشق ایشان عکس مطلوبی او
- Bu göz kaş, bu boy pos, daima aslına gider durur. Suya akseden hayal, kalır mı hiç?
- هم به اصل خود رود این خد و خال ** دایما در آب کی ماند خیال
- Bütün tasvirler, ırmak suyundaki akislerdir. Gökyüzünü ovdun mu görürsün ki hepsi de o.
- جمله تصویرات عکس آب جوست ** چون بمالی چشم خود خود جمله اوست
- Derken o garibin aklı dedi ki: Şu şaşılığı bırak. Sirke pekmezdir, pekmez de sirke.
- باز عقلش گفت بگذار این حول ** خل دوشابست و دوشابست خل
- O muhtesibi, noksanın yüzünden ayrı bildin. Gayretli padişahlardan utan a şaşı! 3185
- خواجه را چون غیر گفتی از قصور ** شرم‌دار ای احول از شاه غیور
- Havanın üstündeki esîrden bile ileri gitmiş olan zatı şu karanlıklarda oturan farelerden sayma.
- خواجه را که در گذشتست از اثیر ** جنس این موشان تاریکی مگیر
- Onu can olarak gör, ağır cisim olarak görme. Onu beyin gör, kemik olarak görme.
- خواجه‌ی جان بین مبین جسم گران ** مغز بین او را مبینش استخوان
- Ona melun iblisin gözü ile bakma, onu toprağa mensup sayma.
- خواجه را از چشم ابلیس لعین ** منگر و نسبت مکن او را به طین
- Güneşle yoldaş olana yarasa deme. Kendisine secde edileni secde eder bilme.
- همره خورشید را شب‌پر مخوان ** آنک او مسجود شد ساجد مدان
- Bu da akislere benzer ama akis değildir. Akis suretinde Tanrı’nın görünüşüdür bu. 3190
- عکس‌ها را ماند این و عکس نیست ** در مثال عکس حق بنمودنیست
- O, bir güneş görmüştür, cansız ve donmuş bir halde kalmamıştır. Şırlağan yağı, gül yağı olmuştur; şırlağan yağı kalmamıştır.
- آفتابی دید او جامد نماند ** روغن گل روغن کنجد نماند
- Tanrı Abdâl’i de, fâni varlıklarını değiştirdiler mi artık halktan değildirler, çevir bu yaprağı.
- چون مبدل گشته‌اند ابدال حق ** نیستند از خلق بر گردان ورق
- Birlik kıblesi, nasıl olur da iki olur? Toprak, nasıl olur da meleklerin secde ettikleri bir şey olabilir?
- قبله‌ی وحدانیت دو چون بود ** خاک مسجود ملایک چون شود
- Adam, bu ırmakta elma aksini gördü ama bu görüşü de, eteğini elmayla doldurdu.
- چون درین جو دیدعکس سیب مرد ** دامنش را دید آن پر سیب کرد
- Bu görüşü, yüzlerce çuvalı elmayla doldurdu. Artık, ırmakta gördüğü, nasıl olur da hayal olur? 3195
- آنچ در جو دید کی باشد خیال ** چونک شد از دیدنش پر صد جوال
- Ten görme de o sağır ve dilsizler gibi kendilerine doğru bir şey söylenince inkâr edenlerden olma.
- تن مبین و آن مکن کان بکم و صم ** کذبوا بالحق لما جائهم