- Bunun üzerine padişah beylere dedi ki: Ben bir gün tek başıma Eyaz’ımı sınadım.
- گفت امیران را که من روزی جدا ** امتحان کردم ایاز خویش را
- Şu kervan nereden geliyor? Git anla dedim. Gitti, hepsini sorup öğrenmiş.
- که بپرس از کاروان تا از کجاست ** او برفت این جمله وا پرسید راست
- Benim emrim olmadan kervanın bütün ahvalini, olduğu gibi bir bir anlattı.
- بی‌وصیت بی‌اشارت یک به یک ** حالشان دریافت بی ریبی و شک
- Bu otuz bey, otuz defada ne öğrenebildiyse o, hepsini birden öğrenip geldi. 400
- هر چه زین سی میر اندر سی مقام ** کشف شد زو آن به یکدم شد تمام
- Beylerin,bu delili cebrice şüphelerle zayıflarmaya savaşmaları,padişahın onlara verdiği cevap
- مدافعه‌ی امرا آن حجت را به شبهه‌ی جبریانه و جواب دادن شاه ایشان را
- Beyler, bu bir zekâ işi, o da Allah vergisi, çalışmakla olmaz ki.
- پس بگفتند آن امیران کین فنیست ** از عنایتهاش کار جهد نیست
- Aya o güzel yüzü Allah vermiş, güle o hoş kokuyu Allah ihsan etmiş dediler.
- قسمت حقست مه را روی نغز ** داده‌ی بختست گل را بوی نغز
- Padişah dedi ki: İnsanın elde ettiği şey zararsa çalışmamasından ileri gelmiştir, kârsa çalışıp çabalamasından.
- گفت سلطان بلک آنچ از نفس زاد ** ریع تقصیرست و دخل اجتهاد
- Yoksa Âdem, “Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik” der miydi.
- ورنه آدم کی بگفتی با خدا ** ربنا انا ظلمنا نفسنا
- Bu suç bahtımdan. Kader böyleymiş,ihtiyatın tedbirin ne faydası var? derdi. 405
- خود بگفتی کین گناه از نفس بود ** چون قضا این بود حزم ما چه سود
- İblis gibi hani. O da “Sen beni azdırdın. Hem kadehimizi kırıyor, hem de bizi dövüyorsun” demişti ya.
- هم‌چو ابلیسی که گفت اغویتنی ** تو شکستی جام و ما را می‌زنی
- Halbuki takdir haktır ama, kulun çalışması da hak. Kendine gel de koca şeytan gibi kör olma.
- بل قضا حقست و جهد بنده حق ** هین مباش اعور چو ابلیس خلق
- İki iş arasında tereddütte kalıyoruz. Hiç ihtiyarımız olmasa bu tereddüt olur mu?
- در تردد مانده‌ایم اندر دو کار ** این تردد کی بود بی‌اختیار
- İki eli, iki ayağı bağlı olan adam bunu mu yapsam onu mu, der mi?
- این کنم یا آن کنم او کی گود ** که دو دست و پای او بسته بود
- Denize mi dalsam, yücelere mi uçsam diye hiç tereddüde düşer mi? 410
- هیچ باشد این تردد بر سرم ** که روم در بحر یا بالا پرم
- Musul’a mı gitsem, yoksa büyü öğrenmek için Babil’e mi diye düşüncelere kapılır mı?
- این تردد هست که موصل روم ** یا برای سحر تا بابل روم
- Şu halde tereddüt, bir kudrete delâlet eder. Böyle olmasa tereddüde düşenin bıyığına gülerler.
- پس تردد را بباید قدرتی ** ورنه آن خنده بود بر سبلتی
- Yiğidim, kadere az bahane bul! Nasıl oluyor da suçunu başkalarına yükletiyorsun?
- بر قضا کم نه بهانه ای جوان ** جرم خود را چون نهی بر دیگران
- Zeyd, kana girsin, cezasını Amr çeksin... Amr, şarap içsin, Ahmet dayak yesin, bu olur mu?
- خون کند زید و قصاص او به عمر ** می خورد عمرو و بر احمد حد خمر
- Kendi etrafında dolan, kendi suçunu gör. Hareketi güneşten bil, gölgeden bilme. 415
- گرد خود برگرد و جرم خود ببین ** جنبش از خود بین و از سایه مبین
- Bir beyin bile ceza vermesi yanlış olmuyor, o gözü açık er, düşmanı biliyor.
- که نخواهد شد غلط پاداش میر ** خصم را می‌داند آن میر بصیر
- Bal şerbeti içersen başkasına humma gelmiyor. Gündüzün çalışıyorsun, akşamleyin ücretini başkası almıyor.
- چون عسل خوردی نیامد تب به غیر ** مزد روز تو نیامد شب به غیر
- Neye çalıştın da zararını, faydasını görmedin? Ne ektin de devşirme vakti onu biçmedin?
- در چه کردی جهد کان وا تو نگشت ** تو چه کاریدی که نامد ریع کشت
- Canından, teninden doğan işin, çocuğun gibi gelir, senin eteğini tutar.
- فعل تو که زاید از جان و تنت ** هم‌چو فرزندت بگیرد دامنت
- Yaptığın işe gayb âleminden bir suret verirler. Hırsızlık için darağacı kurmuyorlar mı? 420
- فعل را در غیب صورت می‌کنند ** فعل دزدی را نه داری می‌زنند
- Darağacı hırsızlığa benzemez ama gaypları bilen Allah’nın meydana getirdiği bir örnektir.
- دار کی ماند به دزدی لیک آن ** هست تصویر خدای غیب‌دان