English    Türkçe    فارسی   

1
1361-1410

  • God turned this water into thy stream. Blessing on thy hand and arm!
  • راند حق این آب را در جوی تو ** آفرین بر دست و بر بازوی تو

  • Explain how thou didst meditate with guile, and how thou didst guilefully wipe out that ruffian.
  • باز گو تا چون سگالیدی به مکر ** آن عوان را چون بمالیدی به مکر

  • Explain, in order that the tale may be the means of curing (our malady); explain, that it may be a salve for our souls.
  • باز گو تا قصه درمانها شود ** باز گو تا مرهم جانها شود

  • Explain! for in consequence of the iniquity of that tyrant our souls have myriads of wounds.”
  • باز گو کز ظلم آن استم نما ** صد هزاران زخم دارد جان ما

  • “O Sirs,” said he, “it was (by) God's aid; else, who in the world is a hare (who am I, that I should have been able to do this)? 1365
  • گفت تایید خدا بود ای مهان ** ور نه خرگوشی که باشد در جهان‌‌

  • He (God) bestowed power on me and gave light to my heart: the light in my heart gave strength to hand and foot.”
  • قوتم بخشید و دل را نور داد ** نور دل مر دست و پا را زور داد

  • From God come preferments (to high position), from God also come changes (which bring one to low estate).
  • از بر حق می‌‌رسد تفضیلها ** باز هم از حق رسد تبدیلها

  • God in (due) course and turn is ever displaying this (Divine) aid to doubters and seers (alike).
  • حق به دور و نوبت این تایید را ** می‌‌نماید اهل ظن و دید را

  • How the hare admonished the beasts, saying, “Do not rejoice in this!”
  • پند دادن خرگوش نخجیران را که بدین شاد مشوید

  • Take heed! Do not exult in a kingdom bestowed in turns (passing from one to another), O thou who art the bondsman of Vicissitude, do not act as though thou wert free!
  • هین به ملک نوبتی شادی مکن ** ای تو بسته‌‌ی نوبت آزادی مکن‌‌

  • (But) those for whom is prepared a kingdom beyond Vicissitude, for them the drums (of sovereignty) are beaten beyond the Seven Planets. 1370
  • آن که ملکش برتر از نوبت تنند ** برتر از هفت انجمش نوبت زنند

  • Beyond Vicissitude are the kings everlasting: their spirits are circling with the Cupbearer perpetually.
  • برتر از نوبت ملوک باقی‌‌اند ** دور دایم روحها با ساقی‌‌اند

  • If thou wilt renounce this drinking (of worldly pleasures) for a day or two (for thy brief lifetime), thou wilt dip thy mouth in the drink of Paradise.
  • ترک این شرب ار بگویی یک دو روز ** در کنی اندر شراب خلد پوز

  • Commentary on (the Tradition) “We have returned from the lesser Jihád to the greater Jihád.”
  • تفسیر رجعنا من الجهاد الاصغر الی الجهاد الاکبر

  • O kings, we have slain the outward enemy, (but) there remains within (us) a worse enemy than he.
  • ای شهان کشتیم ما خصم برون ** ماند خصمی زو بتر در اندرون‌‌

  • To slay this (enemy) is not the work of reason and intelligence: the inward lion is not subdued by the hare.
  • کشتن این کار عقل و هوش نیست ** شیر باطن سخره‌‌ی خرگوش نیست‌‌

  • This carnal self (nafs) is Hell, and Hell is a dragon (the fire of) which is not diminished by oceans (of water). 1375
  • دوزخ است این نفس و دوزخ اژدهاست ** کاو به دریاها نگردد کم و کاست‌‌

  • It would drink up the Seven Seas, and still the blazing of that consumer of all creatures would not become less.
  • هفت دریا را در آشامد هنوز ** کم نگردد سوزش آن خلق سوز

  • Stones and stony-hearted infidels enter it, miserable and shamefaced,
  • سنگها و کافران سنگ دل ** اندر آیند اندر او زار و خجل‌‌

  • (But) still it is not appeased by all this food, until there comes to it from God this call—
  • هم نگردد ساکن از چندین غذا ** تا ز حق آید مر او را این ندا

  • “Art thou filled, art thou filled?” It says, “Not yet; lo, here is the fire, here is the glow, here is the burning!”
  • سیر گشتی سیر گوید نی هنوز ** اینت آتش اینت تابش اینت سوز

  • It made a mouthful of and swallowed a whole world, its belly crying aloud, “Is there any more?” 1380
  • عالمی را لقمه کرد و در کشید ** معده‌‌اش نعره زنان هل من مزید

  • God, from (the realm) where place is not, sets His foot on it: then it subsides at (the command) Be, and it was.
  • حق قدم بر وی نهد از لا مکان ** آن گه او ساکن شود از کن فکان‌‌

  • Inasmuch as this self of ours is a part of Hell, and the parts always have the nature of the whole,
  • چون که جزو دوزخ است این نفس ما ** طبع کل دارد همیشه جزوها

  • To God (alone) belongs this foot (power) to kill it: who, indeed, but God should draw its bow (vanquish it)?
  • این قدم حق را بود کاو را کشد ** غیر حق خود کی کمان او کشد

  • Only the straight arrow is put on the bow, (but) this bow (of the self) has (its) arrows bent back and crooked.
  • در کمان ننهند الا تیر راست ** این کمان را باژگون کژ تیرهاست‌‌

  • Be straight, like an arrow, and escape from the bow, for without doubt every straight (arrow) will fly from the bow (to its mark). 1385
  • راست شو چون تیر و واره از کمان ** کز کمان هر راست بجهد بی‌‌گمان‌‌

  • When I turned back from the outer warfare, I set my face towards the inner warfare.
  • چون که واگشتم ز پیکار برون ** روی آوردم به پیکار درون‌‌

  • We have returned from the lesser Jihád, we are engaged along with the Prophet in the greater Jihád.
  • قد رجعنا من جهاد الاصغریم ** با نبی اندر جهاد اکبریم‌‌

  • I pray God to grant me strength and aid and (the right of) boasting, that I may root up with a needle this mountain of Qáf.
  • قوت از حق خواهم و توفیق و لاف ** تا به سوزن بر کنم این کوه قاف‌‌

  • Deem of small account the lion (champion) who breaks the ranks (of the enemy): the (true) lion is he that breaks (conquers) himself.
  • سهل شیری دان که صفها بشکند ** شیر آن است آن که خود را بشکند

  • How the ambassador of Rúm came to the Commander of the Faithful, ‘Umar, may God be well-pleased with him, and witnessed the gifts of grace with which ‘Umar, may God be well-pleased with him, was endowed.
  • آمدن رسول روم تا نزد عمر و دیدن او کرامات عمر را

  • To ‘Umar in Medina there came through the wide desert an ambassador from the Emperor of Rúm. 1390
  • تا عمر آمد ز قیصر یک رسول ** در مدینه از بیابان نغول‌‌

  • He said, “O ye attendants, where is the palace of the Caliph, that I may take thither my horse and baggage?”
  • گفت کو قصر خلیفه ای حشم ** تا من اسب و رخت را آن جا کشم‌‌

  • The folk said to him, “He has no palace: ‘Umar's (only) palace is an illumined spirit.
  • قوم گفتندش که او را قصر نیست ** مر عمر را قصر، جان روشنی است‌‌

  • Though he has a (great) renown from being Commander (of the Faithful), he has (no dwelling except) a hut, like the poor.
  • گر چه از میری و را آوازه‌‌ای است ** همچو درویشان مر او را کازه‌‌ای است‌‌

  • O brother, how wilt thou behold his palace, when hair has grown in the eye of thy heart?
  • ای برادر چون ببینی قصر او ** چون که در چشم دلت رسته ست مو

  • Purge thy heart's eye of hair and defect, and then hope to behold his palace. 1395
  • چشم دل از مو و علت پاک آر ** و آن گهان دیدار قصرش چشم دار

  • Whoever hath a spirit purged of (sensual) desires will at once behold the Presence and the Holy Porch.
  • هر که را هست از هوسها جان پاک ** زود بیند حضرت و ایوان پاک‌‌

  • When Mohammed was purged of this fire and smoke (of human passions), wheresoever he turned his face, was the Face of Allah.
  • چون محمد پاک شد زین نار و دود ** هر کجا رو کرد وجه الله بود

  • Inasmuch as thou art a friend to the evil suggestions of the malign one (Satan), how wilt thou know (the true meaning of) There is the Face of Allah?
  • چون رفیقی وسوسه‌‌ی بد خواه را ** کی بدانی ثم وجه الله را

  • Every one in whose breast the gate is opened will behold from every city the sun (shining).
  • هر که را باشد ز سینه فتح باب ** او ز هر شهری ببیند آفتاب‌‌

  • God is manifest amongst others as the moon amidst the stars. 1400
  • حق پدید است از میان دیگران ** همچو ماه اندر میان اختران‌‌

  • Lay two finger-ends on thy two eyes, and wilt thou see aught of the world? Deal justly (confess that thou wilt see nothing).
  • دو سر انگشت بر دو چشم نه ** هیچ بینی از جهان انصاف ده‌‌

  • If thou dost not see this world, (yet) it is not non-existent: the fault lies not save in the finger of thy evil self.
  • گر نبینی این جهان معدوم نیست ** عیب جز ز انگشت نفس شوم نیست‌‌

  • Come, lift the finger from thine eye, and then behold whatsoever thou wishest.
  • تو ز چشم انگشت را بردار هین ** و آن گهانی هر چه می‌‌خواهی ببین‌‌

  • To Noah his people said, ‘Where is the Divine recompense?’ He said, ‘On the other side of they cover themselves with their garments.
  • نوح را گفتند امت کو ثواب ** گفت او ز آن سوی و استغشوا ثیاب‌‌

  • Ye have wrapped your faces and heads in your clothes: of necessity ye have eyes and see not.’ 1405
  • رو و سر در جامه‌‌ها پیچیده‌‌اید ** لا جرم با دیده و نادیده‌‌اید

  • Man is eye, and (all) the rest is (worthless) skin: the sight of that (eye) is (consists in) seeing the Beloved.
  • آدمی دید است و باقی پوست است ** دید آن است آن که دید دوست است‌‌

  • When there is not sight of the Beloved, it (the eye) is better blind; the beloved who is not everlasting is better afar (away and out of sight).”
  • چون که دید دوست نبود کور به ** دوست کاو باقی نباشد دور به‌‌

  • When the ambassador of Rúm admitted these fresh (spiritual) words into his hearing (gave ear to them), he became more full of longing.
  • چون رسول روم این الفاظ تر ** در سماع آورد شد مشتاق‌‌تر

  • He fixed his eye on seeking ‘Umar, he let his baggage and horse be lost.
  • دیده را بر جستن عمر گماشت ** رخت را و اسب را ضایع گذاشت‌‌

  • He was going in every direction after that man of (great) accomplishment, inquiring madly for him, 1410
  • هر طرف اندر پی آن مرد کار ** می‌‌شدی پرسان او دیوانه‌‌وار