English    Türkçe    فارسی   

1
1859-1908

  • Although you know that he (only) said it in disappointment because the hopes he had of you brought him no gain,
  • گر چه دانی کاو ز حرمان گفت آن ** کان طمع که داشت از تو شد زیان‌‌

  • (Yet) the effect thereof is remaining within you. The same experience happens to you in the case of praise. 1860
  • آن اثر می‌‌ماندت در اندرون ** در مدیح این حالتت هست آزمون‌‌

  • The effect of that too lasts for many days and becomes a source of arrogance and deception of the soul,
  • آن اثر هم روزها باقی بود ** مایه‌‌ی کبر و خداع جان شود

  • But it does not show itself, because praise is sweet; (in the case of blame) the evil shows itself, because blame is bitter.
  • لیک ننماید چو شیرین است مدح ** بد نماید ز آن که تلخ افتاد قدح‌‌

  • It (blame) is like (bitter) decoctions and pills which you swallow and for a long time you are in disturbance and pain,
  • همچو مطبوخ است و حب کان را خوری ** تا به دیری شورش و رنج اندری‌‌

  • Whereas, if you eat halwá (sweetmeat), its taste is momentary: this effect, like the other, is not enduring for ever.
  • ور خوری حلوا بود ذوقش دمی ** این اثر چون آن نمی‌‌پاید همی‌‌

  • Since it does not endure (perceptibly), it endures imperceptibly: recognise every opposite by means of its opposite. 1865
  • چون نمی‌‌پاید همی‌‌پاید نهان ** هر ضدی را تو به ضد او بدان‌‌

  • When the effect of sugar endures (remains latent), after a while it produces boils that call for the lancet.
  • چون شکر پاید نهان تاثیر او ** بعد حینی دمل آرد نیش جو

  • The fleshly soul was made a Pharaoh by (receiving) many praises: be lowly of spirit through meekness, do not domineer.
  • نفس از بس مدحها فرعون شد ** کن ذلیل النفس هونا لا تسد

  • So far as you can, become a slave, do not be a monarch. Suffer blows: become like the ball, do not be the bat.
  • تا توانی بنده شو سلطان مباش ** زخم کش چون گوی شو چوگان مباش‌‌

  • Otherwise, when this elegance and beauty remains with you no more, you will be loathed by those companions.
  • ور نه چون لطفت نماند وین جمال ** از تو آید آن حریفان را ملال‌‌

  • The set of people who used to flatter you deceitfully, when they behold you will call you a devil. 1870
  • آن جماعت کت همی‌‌دادند ریو ** چون ببینندت بگویندت که دیو

  • When they see you at their doors, they all will cry, “Truly a dead man has risen from the grave.”
  • جمله گویندت چو بینندت به در ** مرده‌‌ای از گور خود بر کرد سر

  • (You will be) like the beardless youth whom they address as “Lord” that by this hypocrisy they may make entrap him.
  • همچو امرد که خدا نامش کنند ** تا بدین سالوس در دامش کنند

  • As soon as he has grown a beard in infamy, the Devil is ashamed to search after him.
  • چون که در بد نامی آمد ریش او ** دیو را ننگ آید از تفتیش او

  • The Devil approaches Man for the sake of wickedness: he does not approach you because you are worse than the Devil.
  • دیو سوی آدمی شد بهر شر ** سوی تو ناید که از دیوی بتر

  • So long as you were a man the Devil was running at your heels and bidding you taste (his) wine. 1875
  • تا تو بودی آدمی دیو از پی‌‌ات ** می‌‌دوید و می‌‌چشانید او می‌‌ات‌‌

  • Since you have become confirmed in devilry, the good-for-nothing Devil is fleeing from you!
  • چون شدی در خوی دیوی استوار ** می‌‌گریزد از تو دیو نابکار

  • He who (formerly) clung to your skirt fled from you when you became like this.
  • آن که اندر دامنت آویخت او ** چون چنین گشتی ز تو بگریخت او

  • Explanation of (the Tradition) “Whatsoever God wills cometh to pass.”
  • تفسیر ما شاء الله کان‌‌

  • We have spoken all these words, but in preparing ourselves (for the journey before us) we are naught, naught without the favours of God.
  • این همه گفتیم لیک اندر بسیچ ** بی‌‌عنایات خدا هیچیم هیچ‌‌

  • Without the favours of God and God's elect ones, angel though he be, his page is black.
  • بی‌‌عنایات حق و خاصان حق ** گر ملک باشد سیاه استش ورق‌‌

  • O God, O Thou whose bounty fulfils (every) need, it is not allowable to mention any one beside Thee. 1880
  • ای خدا ای فضل تو حاجت روا ** با تو یاد هیچ کس نبود روا

  • This amount of guidance Thou hast bestowed (upon us); till this (present time) Thou hast covered up many a fault of ours.
  • این قدر ارشاد تو بخشیده‌‌ای ** تا بدین بس عیب ما پوشیده‌‌ای‌‌

  • Cause the drop of knowledge which Thou gavest (us) heretofore to become united with Thy seas.
  • قطره‌‌ای دانش که بخشیدی ز پیش ** متصل گردان به دریاهای خویش‌‌

  • In my soul there is a drop of knowledge: deliver it from sensuality and from the body's clay,
  • قطره‌‌ای علم است اندر جان من ** وارهانش از هوا وز خاک تن‌‌

  • Before these clays drink it up, before these winds absorb it,
  • پیش از آن کاین خاکها خسفش کنند ** پیش از آن کاین بادها نشفش کنند

  • Although, when they absorb it, Thou art able to take it back from them and redeem it. 1885
  • گر چه چون نشفش کند تو قادری ** کش از ایشان واستانی واخری‌‌

  • The drop that vanished in the air or was spilled (on the earth)—when did it flee (escape) from the storehouse of Thy omnipotence?
  • قطره‌‌ای کاو در هوا شد یا که ریخت ** از خزینه‌‌ی قدرت تو کی گریخت‌‌

  • If it enter into non-existence or a hundred non-existences, it will make a foot of its head (will return in headlong haste) when Thou callest it.
  • گر در آید در عدم یا صد عدم ** چون بخوانیش او کند از سر قدم‌‌

  • Hundreds of thousands of opposites are killing their opposites: Thy decree is drawing them forth again (from non-existence).
  • صد هزاران ضد ضد را می‌‌کشد ** بازشان حکم تو بیرون می‌‌کشد

  • There is caravan on caravan, O Lord, (speeding) continually from non-existence towards existence.
  • از عدمها سوی هستی هر زمان ** هست یا رب کاروان در کاروان‌‌

  • In particular, every night all thoughts and understandings become naught, plunged in the deep Sea; 1890
  • خاصه هر شب جمله افکار و عقول ** نیست گردد غرق در بحر نغول‌‌

  • Again at the time of dawn those Divine ones lift up their heads from the Sea, like fishes.
  • باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان‌‌

  • In autumn the myriads of boughs and leaves go in rout into the sea of Death,
  • در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ‌‌

  • (While) in the garden the crow clothed in black like a mourner makes lament over the (withered) greenery.
  • زاغ پوشیده سیه چون نوحه‌‌گر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر

  • Again from the Lord of the land comes the edict (saying) to Non-existence, “Give back what thou hast devoured!
  • باز فرمان آید از سالار ده ** مر عدم را کانچه خوردی باز ده‌‌

  • Give up, O black Death, what thou hast devoured of plants and healing herbs and leaves and grass!” 1895
  • آن چه خوردی واده ای مرگ سیاه ** از نبات و دارو و برگ و گیاه‌‌

  • O brother, collect thy wits for an instant (and think): from moment to moment (incessantly) there is autumn and spring within thee.
  • ای برادر عقل یک دم با خود آر ** دم به دم در تو خزان است و بهار

  • Behold the garden of the heart, green and moist and fresh, full f buds and roses and ctpresses and jasmines;
  • باغ دل را سبز و تر و تازه بین ** پر ز غنچه‌‌ی ورد و سرو و یاسمین‌‌

  • Boughs hidden by the multitude of leaves, vast plain and high palace hidden by the multitude of flowers.
  • ز انبهی برگ پنهان گشته شاخ ** ز انبهی گل نهان صحرا و کاخ‌‌

  • These words, which are from Universal Reason, are the scent of those flowers and cypresses and hyacinths.
  • این سخنهایی که از عقل کل است ** بوی آن گلزار و سرو و سنبل است‌‌

  • Didst thou (ever) smell the scent of a rose where no rose was? Didst thou (ever) see the foaming of wine where no wine was? 1900
  • بوی گل دیدی که آن جا گل نبود ** جوش مل دیدی که آن جا مل نبود

  • The scent is thy guide and conducts thee on thy way: it will bring thee to Eden and Kawthar.
  • بو قلاووز است و رهبر مر ترا ** می‌‌برد تا خلد و کوثر مر ترا

  • The scent is a remedy for the (sightless) eye; (it is) light-making: the eye of Jacob was opened by a scent.
  • بو دوای چشم باشد نور ساز ** شد ز بویی دیده‌‌ی یعقوب باز

  • The foul scent darkens the eye, the scent of Joseph succours the eye.
  • بوی بد مر دیده را تاری کند ** بوی یوسف دیده را یاری کند

  • Thou who art not a Joseph, be a Jacob: be (familiar), like him, with weeping and sore distress.
  • تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش‌‌

  • Hearken to this counsel from the Sage of Ghazna, that thou mayst feel freshness in thy old body: 1905
  • بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی‌‌

  • “Disdain needs a face like the rose; when thou hast not (such a face), do not indulge in ill-temper.
  • ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد

  • Ugly is disdain in an uncomely face, grievous is eye-ache in an unseeing eye.”
  • زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد

  • In the presence of Joseph do not give thyself airs and behave like a beauty: offer nothing but the supplication and sighs of Jacob.
  • پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن‌‌