English    Türkçe    فارسی   

1
2453-2502

  • If they beat drums in my honour (proclaiming me) as Lord and Sultan, (’tis like as when) the moon is eclipsed and the people beat bowls (of metal).
  • نوبتم گر رب و سلطان می‌‌زنند ** مه گرفت و خلق پنگان می‌‌زنند
  • They beat those bowls and raise a clamour: they put the moon to shame by their blows.
  • می‌‌زنند آن طاس و غوغا می‌‌کنند ** ماه را ز آن زخمه رسوا می‌‌کنند
  • I, who am Pharaoh, oh, woe is me because of (what is being done by) the people: my (title of) ‘My supreme Lord’ is (like) the blows on the bowl (since it proclaims my eclipse). 2455
  • من که فرعونم ز شهرت وای من ** زخم طاس آن ربی الاعلای من‌‌
  • We (Moses and I) are fellow-servants (to Thee), but Thy axe is cleaving the boughs in Thy forest;
  • خواجه‌‌تاشانیم اما تیشه‌‌ات ** می‌‌شکافد شاخ را در بیشه‌‌ات‌‌
  • Then it makes one bough to be grafted, another bough to be left uncared for.
  • باز شاخی را موصل می‌‌کند ** شاخ دیگر را معطل می‌‌کند
  • The bough has no power against the axe: no bough escaped from the power of the axe.
  • شاخ را بر تیشه دستی هست نی ** هیچ شاخ از دست تیشه جست نی‌‌
  • (I entreat Thee) by the truth of the might which belongs to Thy axe, do Thou graciously make these crooked (perverse) actions (of ours) straight (righteous).”
  • حق آن قدرت که آن تیشه تراست ** از کرم کن این کژیها را تو راست‌‌
  • Once more Pharaoh said to himself, “Oh, wonderful! Am not I (occupied) the whole night in (crying) ‘O our Lord’? 2460
  • باز با خود گفته فرعون ای عجب ** من نه در یا ربناام جمله شب‌‌
  • In secret I am growing humble and harmonious: when I reach Moses, how am I becoming (so different)?
  • در نهان خاکی و موزون می‌‌شوم ** چون به موسی می‌‌رسم چون می‌‌شوم‌‌
  • The colour (gilt) of base gold is (laid on) in ten coats: how is it becoming black-faced in the presence of the fire?
  • رنگ زر قلب ده‌‌تو می‌‌شود ** پیش آتش چون سیه رو می‌‌شود
  • Is it not (true) that my heart (spirit) and body are under His control, (so that) at one moment He makes me a kernel, at another moment a rind?
  • نی که قلب و قالبم در حکم اوست ** لحظه‌‌ای مغزم کند یک لحظه پوست‌‌
  • When He bids me be a cornfield, I become green; when He bids me be ugly, I become yellow.
  • سبز گردم چون که گوید کشت باش ** زرد گردم چون که گوید زشت باش‌‌
  • At one moment He makes me a moon, at another black.” How, indeed, is the action of God other than this? 2465
  • لحظه‌‌ای ماهم کند یک دم سیاه ** خود چه باشد غیر این کار اله‌‌
  • Before the (blows of the) bat of His decree, “Be, and it was,” we are running (like balls) in Space and beyond.
  • پیش چوگانهای حکم کن فکان ** می‌‌دویم اندر مکان و لامکان‌‌
  • Since colourlessness (pure Unity) became the captive of colour (manifestation in the phenomenal world), a Moses came into conflict with a Moses.
  • چون که بی‌‌رنگی اسیر رنگ شد ** موسیی با موسیی در جنگ شد
  • When you attain unto the colourlessness which you (originally) possessed, Moses and Pharaoh are at peace (with each other).
  • چون به بی‌‌رنگی رسی کان داشتی ** موسی و فرعون دارند آشتی‌‌
  • If it occurs to you to ask questions about this mystery, (I reply), how should (the world of) colour be devoid of contradiction?
  • گر ترا آید بر این نکته سؤال ** رنگ کی خالی بود از قیل و قال‌‌
  • The marvel is that this colour arose from that which is colourless: how did colour arise to war with the colourless? 2470
  • این عجب کاین رنگ از بی‌‌رنگ خاست ** رنگ با بی‌‌رنگ چون در جنگ خاست‌‌
  • The original source of oil (the oil producing tree) is made to grow by means of water: how (then) does it (oil) finally become opposed to water?
  • چون که روغن را ز آب اسرشته‌‌اند ** آب با روغن چرا ضد گشته‌‌اند
  • Since the rose springs from the thorn, and the thorn from the rose, why are both of them at war and (engaged) in recrimination?
  • چون گل از خار است و خار از گل چرا ** هر دو در جنگند و اندر ماجرا
  • Or is this not (really) war? Is it for (the Divine) purpose, (and is it) an artifice, like the bickering of those who sell asses?
  • یا نه جنگ است این برای حکمت است ** همچو جنگ خر فروشان صنعت است‌‌
  • Or is it neither this nor that? Is it bewilderment? The treasure must be sought and this (bewilderment) is the ruin (where it is hidden).
  • یا نه این است و نه آن حیرانی است ** گنج باید جست این ویرانی است‌‌
  • That which you imagine to be the treasure—through that vain imagination you are losing the treasure. 2475
  • آن چه تو گنجش توهم می‌‌کنی ** ز آن توهم گنج را گم می‌‌کنی‌‌
  • Know that fancies and opinions are like the state of cultivation: treasure is not (to be found) in cultivated spots.
  • چون عمارت دان تو وهم و رایها ** گنج نبود در عمارت جایها
  • In the state of cultivation there is existence and strife (contrariety): the non-existent is ashamed of (all) existent things.
  • در عمارت هستی و جنگی بود ** نیست را از هستها ننگی بود
  • It is not the case that the existent implored help against (sought to escape from) nonexistence; nay, (’twas) the non-existent (that) repelled the existent.
  • نی که هست از نیستی فریاد کرد ** بلکه نیست آن هست را واداد کرد
  • Do not say, “I am fleeing from the non-existent”; nay, it is fleeing from you. Stop! (Do not fancy yourself to be fleeing.)
  • تو مگو که من گریزانم ز نیست ** بلکه او از تو گریزان است بیست‌‌
  • Outwardly it is calling you towards itself, but inwardly it is driving you away with the cudgel of rejection. 2480
  • ظاهرا می‌‌خواندت او سوی خود ** وز درون می‌‌راندت با چوب رد
  • O man of sound heart (mind), ’tis (a case of) reversed shoes: know that Pharaoh's abhorrence (of Moses) was (really) from (caused by) Moses.
  • نعلهای باژگونه ست ای سلیم ** نفرت فرعون می‌‌دان از کلیم‌‌
  • The reason why the unblest are disappointed of both worlds, (according to the text) “he has lost this life and the life to come.”
  • سبب حرمان اشقیا از دو جهان که خسر الدنیا و الآخرة
  • The wretched philosopher being firmly convinced that the sky is an egg and the earth like its yolk,
  • چون حکیمک اعتقادی کرده است ** کاسمان بیضه زمین چون زرده است‌‌
  • Some one asked him how this earth remains, in the midst of this surrounding expanse of sky,
  • گفت سائل چون بماند این خاکدان ** در میان این محیط آسمان‌‌
  • Suspended in the air like a lamp, moving neither to the bottom nor to the top.
  • همچو قندیلی معلق در هوا ** نی به اسفل می‌‌رود نی بر علی‌‌
  • The philosopher said to him, “It remains in the air because of the attraction exerted by the sky from (all) six directions. 2485
  • آن حکیمش گفت کز جذب سما ** از جهات شش بماند اندر هوا
  • (The sky is) like a vault moulded (made) of lodestone: (the earth like) a suspended piece of iron remains in the middle.”
  • چون ز مغناطیس قبه‌‌ی ریخته ** در میان ماند آهنی آویخته‌‌
  • Said the other, “How should the pure sky draw the dark earth to itself?
  • آن دگر گفت آسمان با صفا ** کی کشد در خود زمین تیره را
  • Nay, it is repelling it (the earth) from (all) six directions: hence it (the earth) remains (suspended) amidst the violent winds (currents).”
  • بلکه دفعش می‌‌کند از شش جهات ** ز آن بماند اندر میان عاصفات‌‌
  • (Similarly), then, because of the repulsion exerted by the hearts of the perfect (saints), the spirits of Pharaohs remain in perdition.
  • پس ز دفع خاطر اهل کمال ** جان فرعونان بماند اندر ضلال‌‌
  • Therefore, through being rejected by this world and by that world, these lost ones have been left without either this or that. 2490
  • پس ز دفع این جهان و آن جهان ** مانده‌‌اند این بی‌‌رهان بی‌‌این و آن‌‌
  • If you turn away your head from the (holy) servants of the Almighty, know that they are disgusted by your existence.
  • سرکشی از بندگان ذو الجلال ** دان که دارند از وجود تو ملال‌‌
  • They possess the amber: when they display it, they make the straw of your existence frenzied (with desire for it).
  • کهربا دارند چون پیدا کنند ** کاه هستی ترا شیدا کنند
  • When they conceal their amber, they quickly make your submission (to God) rebellion (against Him).
  • کهربای خویش چون پنهان کنند ** زود تسلیم ترا طغیان کنند
  • That (position which you hold in relation to them) is like the stage of animality, which is captive and subject to (the stage of) humanity.
  • آن چنان که مرتبه‌‌ی حیوانی است ** کاو اسیر و سغبه‌‌ی انسانی است‌‌
  • Know that the stage of humanity is subject to the power of the saints as the animal (is subject to man), O master. 2495
  • مرتبه‌‌ی انسان به دست اولیا ** سغبه چون حیوان شناسش ای کیا
  • Ahmad (Mohammed) in righteousness called (the people of) the whole world his servants: read (the text), “Say, O My servants.”
  • بنده‌‌ی خود خواند احمد در رشاد ** جمله عالم را بخوان قل یا عباد
  • Your intellect is like the camel-driver, and you are the camel: it drives you in every direction under its bitter control.
  • عقل تو همچون شتربان تو شتر ** می‌‌کشاند هر طرف در حکم مر
  • The saints are the intellect of intellect, and (all) intellects (from the beginning) to the end are (under their control) like camels.
  • عقل عقلند اولیا و عقلها ** بر مثال اشتران تا انتها
  • Come now, look upon them with (profound) consideration: there is (but) one guide, and a hundred thousand souls (following him).
  • اندر ایشان بنگر آخر ز اعتبار ** یک قلاووز است جان صد هزار
  • What is the guide and what the camel-driver? Get thee an eye that may behold the Sun! 2500
  • چه قلاووز و چه اشیربان بیاب ** دیده‌ای کان دیده بیند آفتاب
  • A world has been left nailed fast in night, waiting expectantly, depending on the sun and the day.
  • نک جهان در شب بمانده میخ دوز ** منتظر موقوف خورشید است و روز
  • Here is a sun hidden in a mote, a fierce lion in the fleece of a lamb.
  • اینت خورشیدی نهان در ذره‌‌ای ** شیر نر در پوستین بره‌‌ای‌‌