- In my folly I was ridiculing thee, (but) I myself was related to ridicule and deserving it.”
- من ترا افسوس میکردم ز جهل ** من بدم افسوس را منسوب و اهل
- When God wishes to rend the veil of any one (expose him to shame), He turns his inclination towards reviling holy men. 815
- چون خدا خواهد که پردهی کس درد ** میلش اندر طعنهی پاکان برد
- And if God wishes to hide the blame of any one, he (that person) does not breathe a word of blame against the blameworthy.
- چون خدا خواهد که پوشد عیب کس ** کم زند در عیب معیوبان نفس
- When God wishes to help us, He turns our inclination towards humble lament.
- چون خدا خواهد کهمان یاری کند ** میل ما را جانب زاری کند
- Oh, happy the eye that is weeping for His sake! Oh, fortunate the heart that is seared for His sake!
- ای خنک چشمی که آن گریان اوست ** وی همایون دل که آن بریان اوست
- The end of every weeping is laughter at last; the man who foresees the end is a blessed servant (of God).
- آخر هر گریه آخر خندهای است ** مرد آخر بین مبارک بندهای است
- Wherever is flowing water, there is greenery: wherever are running tears, (the Divine) mercy is shown. 820
- هر کجا آب روان سبزه بود ** هر کجا اشک روان رحمت شود
- Be moaning and moist-eyed like the water-wheel, that green herbs may spring up from the courtyard of your soul.
- باش چون دولاب نالان چشم تر ** تا ز صحن جانت بر روید خضر
- If you desire tears, have mercy on one who sheds tears; if you desire mercy, show mercy to the weak.
- اشک خواهی رحم کن بر اشک بار ** رحم خواهی بر ضعیفان رحم آر
- How the fire reproached the Jewish king.
- عتاب کردن آتش را آن پادشاه جهود
- The king turned his face to the fire, saying, “O fierce-tempered one, where is thy world-consuming natural disposition?
- رو به آتش کرد شه کای تند خو ** آن جهان سوز طبیعی خوت کو
- How art thou not burning? What has become of thy specific property? Or has thy intention changed because of our fortune?
- چون نمیسوزی چه شد خاصیتت ** یا ز بخت ما دگر شد نیتت
- Thou hast no pity (even) on the fire-worshipper: how (then) has he been saved who does not worship thee? 825
- مینبخشایی تو بر آتش پرست ** آن که نپرستد ترا او چون برست
- Never, O fire, art thou patient: how burnest thou not? What is it? Hast thou not the power?
- هرگز ای آتش تو صابر نیستی ** چون نسوزی چیست قادر نیستی
- Is this a spell, I wonder, that binds the eye or the mind? How does such a lofty flame not burn?
- چشم بند است این عجب یا هوش بند ** چون نسوزاند چنین شعلهی بلند
- Has some one bewitched thee? Or is it magic, or is thy unnatural behaviour from our fortune?”
- جادویی کردت کسی یا سیمیاست ** یا خلاف طبع تو از بخت ماست
- The fire said: “I am the same, O idolator: come in, that thou mayst feel my heat.
- گفت آتش من همانم ای شمن ** اندر آ تو تا ببینی تاب من
- My nature and element have not changed: I am the sword of God and by (His) leave I cut. 830
- طبع من دیگر نگشت و عنصرم ** تیغ حقم هم به دستوری برم
- The Turcoman dogs fawn at the tent-door before the guest,
- بر در خرگه سگان ترکمان ** چاپلوسی کرده پیش میهمان
- But if any one having the face of a stranger pass by the tent, he will see the dogs rushing at him like lions.
- ور به خرگه بگذرد بیگانه رو ** حمله بیند از سگان شیرانه او
- I am not less than a dog in devotion, nor is God less than a Turcoman in life (living power).”
- من ز سگ کم نیستم در بندگی ** کم ز ترکی نیست حق در زندگی
- If the fire of your nature make you suffer pain, it burns by command of the Lord of religion;
- آتش طبعت اگر غمگین کند ** سوزش از امر ملیک دین کند
- If the fire of your nature give you joy, (that is because) the Lord of the Judgment puts joy therein. 835
- آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد
- When you feel pain, ask pardon of God: pain, by command of the Creator, is efficacious.
- چون که غم بینی تو استغفار کن ** غم به امر خالق آمد کار کن
- When He pleases, pain itself becomes joy; bondage itself becomes freedom.
- چون بخواهد عین غم شادی شود ** عین بند پای، آزادی شود
- Air and earth and water and fire are (His) slaves: with you and me they are dead, but with God they are alive.
- باد و خاک و آب و آتش بندهاند ** با من و تو مرده با حق زندهاند
- Before God, fire is always standing (ready to do His behest), writhing continually day and night, like a lover.
- پیش حق آتش همیشه در قیام ** همچو عاشق روز و شب پیچان مدام
- If you strike stone on iron, it (the fire) leaps out: ’tis by God's command that it puts forth its foot. 840
- سنگ بر آهن زنی بیرون جهد ** هم به امر حق قدم بیرون نهد
- Do not strike together the iron and stone of injustice, for these two generate like man and woman.
- آهن و سنگ ستم بر هم مزن ** کاین دو میزایند همچون مرد و زن
- The stone and the iron are indeed causes, but look higher, O good man!
- سنگ و آهن خود سبب آمد و لیک ** تو به بالاتر نگر ای مرد نیک
- For this (external) cause was produced by that (spiritual) cause: when did a cause ever proceed from itself without a cause?
- کاین سبب را آن سبب آورد پیش ** بیسبب کی شد سبب هرگز ز خویش
- And those causes which guide the prophets on their way are higher than these (external) causes.
- و آن سببها کانبیا را رهبر است ** آن سببها زین سببها برتر است
- That (spiritual) cause makes this (external) cause operative; sometimes, again, it makes it fruitless and ineffectual. 845
- این سبب را آن سبب عامل کند ** باز گاهی بیبر و عاطل کند
- (Ordinary) minds are familiar with this (external) cause, but the prophets are familiar with those (spiritual) causes.
- این سبب را محرم آمد عقلها ** و آن سببها راست محرم انبیا
- What is (the meaning of) this (word) “cause” (sabab) in Arabic? Say: “cord” (rasan). This cord came into this well (the world) by (Divine) artifice.
- این سبب چه بود به تازی گو رسن ** اندر این چه این رسن آمد به فن
- The revolution of the water-wheel causes the cord (to move), (but) not to see the mover of the water-wheel is an error.
- گردش چرخه رسن را علت است ** چرخه گردان را ندیدن زلت است
- Beware, beware! Do not regard these cords of causation in the world as (deriving their movement) from the giddy wheel (of heaven),
- این رسنهای سببها در جهان ** هان و هان زین چرخ سر گردان مدان
- Lest you remain empty and giddy like the (celestial) wheel, lest through brainlessness you burn like markh wood. 850
- تا نمانی صفر و سر گردان چو چرخ ** تا نسوزی تو ز بیمغزی چو مرخ
- By the command of God the wind devours (extinguishes) fire: both are drunken with the wine of God.
- باد آتش میخورد از امر حق ** هر دو سر مست آمدند از خمر حق
- O son, when you open your eyes you will see that from God too are the water of clemency and the fire of anger.
- آب حلم و آتش خشم ای پسر ** هم ز حق بینی چو بگشایی بصر
- Had not the soul of the wind been informed by God, how would it have distinguished (the believers and unbelievers) amongst the people of ‘Ád?
- گر نبودی واقف از حق جان باد ** فرق کی کردی میان قوم عاد
- The story of the wind which destroyed the people of ‘Ád in the time of (the prophet) Húd, on whom be peace.
- قصهی باد که در عهد هود علیه السلام قوم عاد را هلاک کرد
- Húd drew a line round the believers: the wind would become soft (subside) when it reached that place,
- هود گرد مومنان خطی کشید ** نرم میشد باد کانجا میرسید
- (Although) it was dashing to pieces in the air all who were outside of the line. 855
- هر که بیرون بود ز آن خط جمله را ** پاره پاره میگسست اندر هوا
- Likewise Shaybán the shepherd used to draw a visible line round his flock
- همچنین شیبان راعی میکشید ** گرد بر گرد رمه خطی پدید
- Whenever he went to the Friday service at prayer-time, in order that the wolf might not raid and ravage there:
- چون به جمعه میشد او وقت نماز ** تا نیارد گرگ آن جا ترک تاز
- No wolf would go into that (circle), nor would any sheep stray beyond that mark;
- هیچ گرگی در نرفتی اندر آن ** گوسفندی هم نگشتی ز آن نشان
- The wind of the wolf's and sheeps' concupiscence was barred because of (by) the circle of the man of God.
- باد حرص گرگ و حرص گوسفند ** دایرهی مرد خدا را بود بند
- Even so, to those who know God (‘árifán) the wind of Death is soft and pleasant as the breeze (that wafts the scent) of (loved) ones like Joseph. 860
- همچنین باد اجل با عارفان ** نرم و خوش همچون نسیم یوسفان
- The fire did not set its teeth in Abraham: how should it bite him, since he is the chosen of God?
- آتش ابراهیم را دندان نزد ** چون گزیدهی حق بود چونش گزد
- The religious are not burned by the fire of lust which bore all the rest down to the bottom of the earth.
- ز آتش شهوت نسوزد اهل دین ** باقیان را برده تا قعر زمین
- The waves of the sea, when they charged on by God's command, discriminated the people of Moses from the Egyptians.
- موج دریا چون به امر حق بتاخت ** اهل موسی را ز قبطی واشناخت