Saying, “O base men, in God's sight the (mispronounced) hayy of Bilál is better than a hundred há's and khá's and words and phrases.
کای خسان نزد خدا هی بلال ** بهتر از صد حی و خی و قیل و قال
Do not stir me to anger, lest I divulge your secret—(both) your end and your beginning.”
وا مشورانید تا من رازتان ** وا نگویم آخر و آغازتان
If thou hast not a sweet breath in prayer, go and beg a prayer from the pure (in heart).
گر نداری تو دم خوش در دعا ** رو دعا می‌خواه ز اخوان صفا
How God most High commanded Moses, on whom be peace, saying, “Call unto Me with a mouth with which thou hast not sinned.”
امر حق به موسی علیه السلام که مرا به دهانی خوان کی بدان دهان گناه نکرده‌ای
He (God) said, “O Moses, beseech Me for protection with a mouth thou hast not sinned withal.”180
گفت ای موسی ز من می‌جو پناه ** با دهانی که نکردی تو گناه
Moses said, “I have not such a mouth.” God said, “Call unto Me by the mouth of others.”
گفت موسی من ندارم آن دهان ** گفت ما را از دهان غیر خوان
When didst thou sin by the mouth of others? Invoke (God) by the mouth of others, crying, “O God!”
از دهان غیر کی کردی گناه ** از دهان غیر بر خوان کای اله
Act in such wise that (their) mouths may pray for thee in the nights and days.
آنچنان کن که دهانها مر ترا ** در شب و در روزها آرد دعا
Ask pardon by a mouth with which thou hast committed no sin—and that will be the mouth of others—
از دهانی که نکردستی گناه ** و آن دهان غیر باشد عذر خواه
Or (else) make thine own mouth pure, make thy spirit alert and nimble.185
یا دهان خویشتن را پاک کن ** روح خود را چابک و چالاک کن
Praise of God is pure: when purity has come, defilement packs and goes out.
ذکر حق پاکست چون پاکی رسید ** رخت بر بندد برون آید پلید
Contraries flee from contraries: night flees when the light (of dawn) shines forth.
می‌گریزد ضدها از ضدها ** شب گریزد چون بر افروزد ضیا
When the pure (holy) Name comes into the mouth, neither impurity remains nor (any) sorrows.
چون در آید نام پاک اندر دهان ** نه پلیدی ماند و نه اندهان
Showing that the supplicant's invocation of God is essentially the same thing as God's response to him.
بیان آنک الله گفتن نیازمند عین لبیک گفتن حق است
One night a certain man was crying “Allah!” till his lips were growing sweet with praise of Him.
آن یکی الله می‌گفتی شبی ** تا که شیرین می‌شد از ذکرش لبی
The Devil said, “Prithee, O garrulous one, where is the (response) ‘Here am I’ to all this ‘Allah’?190
گفت شیطان آخر ای بسیارگو ** این همه الله را لبیک کو
Not a single response is coming from the Throne: how long will you cry ‘Allah’ with grim face?”
می‌نیاید یک جواب از پیش تخت ** چند الله می‌زنی با روی سخت
He became broken-hearted and laid down his head (to sleep): in a dream he saw Khadir amidst the verdure.
او شکسته‌دل شد و بنهاد سر ** دید در خواب او خضر را در خضر
He (Khadir) said, “Hark, you have held back from praising God: how is it that you repent of having called unto Him?”
گفت هین از ذکر چون وا مانده‌ای ** چون پشیمانی از آن کش خوانده‌ای
He said, “No ‘Here am I’ is coming to me in response, hence I fear that I may be (a reprobate who is) driven away from the Door.”
گفت لبیکم نمی‌آید جواب ** زان همی‌ترسم که باشم رد باب
He (Khadir) said, “(God saith), That ‘Allah’ of thine is My ‘Here am I,’ and that supplication and grief and ardour of thine is My messenger (to thee).195
گفت آن الله تو لبیک ماست ** و آن نیاز و درد و سوزت پیک ماست
Thy shifts and attempts to find a means (of gaining access to Me) were (in reality) My drawing (thee towards Me), and released thy feet (from the bonds of worldliness).
حیله‌ها و چاره‌جوییهای تو ** جذب ما بود و گشاد این پای تو
Thy fear and love are the noose to catch My favour: beneath every ‘O Lord’ (of thine) is many a ‘Here am I’ (from Me).”
ترس و عشق تو کمند لطف ماست ** زیر هر یا رب تو لبیکهاست
Far from this prayer is the soul of the fool, because to him it is not permitted to cry “O Lord.”
جان جاهل زین دعا جز دور نیست ** زانک یا رب گفتنش دستور نیست
On his mouth and heart are lock and bolt, to the end that he may not moan unto God in the hour of bale.
بر دهان و بر دلش قفلست و بند ** تا ننالد با خدا وقت گزند
He (God) gave to Pharaoh hundredfold possessions and riches, so that he claimed (Divine) might and majesty.200
داد مر فرعون را صد ملک و مال ** تا بکرد او دعوی عز و جلال
In his whole life that man of evil nature felt no (spiritual) headache, lest he should moan unto God.
در همه عمرش ندید او درد سر ** تا ننالد سوی حق آن بدگهر
God gave him all the empire of this world, (but) He did not give him grief and pain and sorrows.
داد او را جمله ملک این جهان ** حق ندادش درد و رنج و اندهان
Grief is better than the empire of the world, so that you may call unto God in secret.
درد آمد بهتر از ملک جهان ** تا بخوانی مر خدا را در نهان
The call of the griefless is from a frozen heart, the call of the grieving one is from rapture:
خواندن بی درد از افسردگیست ** خواندن با درد از دل‌بردگیست
(’Tis) to withdraw the voice under the lips, to bear in mind (one's) origin and beginning;205
آن کشیدن زیر لب آواز را ** یاد کردن مبدا و آغاز را
(’Tis) the voice become pure and sad, (crying) “O God!” and “O Thou whose help is besought!” and “O Helper!”
آن شده آواز صافی و حزین ** ای خدا وی مستغاث و ای معین
(Even) the moan of a dog for His sake is not void of (Divine) attraction, because every one who desires (Him) is a brigand's captive—
ناله‌ی سگ در رهش بی جذبه نیست ** زانک هر راغب اسیر ره‌زنیست
As (for example) the dog of the Cave, which was freed from (eating) carrion and sat at the table of the (spiritual) emperors:
چون سگ کهفی که از مردار رست ** بر سر خوان شهنشاهان نشست
Until the Resurrection, before the Cave it is drinking in gnostic wise without (any) pot the water of (Divine) mercy.
تا قیامت می‌خورد او پیش غار ** آب رحمت عارفانه بی تغار
Oh, there is many a one in a dog's skin, who hath no name (and fame), yet is not without that cup (of Divine knowledge) in secret.210
ای بسا سگ‌پوست کو را نام نیست ** لیک اندر پرده بی آن جام نیست
Give thy life for this cup, O son: how may victory be (won) without (spiritual) warfare and patience?
جان بده از بهر این جام ای پسر ** بی جهاد و صبر کی باشد ظفر
To show patience for the sake of this is no hardship: show patience, for patience is the key to joy.
صبر کردن بهر این نبود حرج ** صبر کن کالصبر مفتاح الفرج
From this ambush none escaped without some patience and prudence: to prudence, indeed, patience is the foot and hand.
زین کمین بی صبر و حزمی کس نرست ** حزم را خود صبر آمد پا و دست
Exercise prudence in eating (and drinking), for this (food and drink) is poisonous herbage: to exercise prudence is the strength and light of the prophets.
حزم کن از خورد کین زهرین گیاست ** حزم کردن زور و نور انبیاست
He that jumps at every breath of wind is (like) straw, (but) how should the mountain attach any weight to the wind?215
کاه باشد کو به هر بادی جهد ** کوه کی مر باد را وزنی نهد
On every side a ghoul is calling you—“Hark, O brother, (if) you wish (to find) the way, come (hither).
هر طرف غولی همی‌خواند ترا ** کای برادر راه خواهی هین بیا
I will show (you) the way, I will be your kind fellow-traveller, I am the guide (for you) on this intricate path.”
ره نمایم همرهت باشم رفیق ** من قلاووزم درین راه دقیق
She (the ghoul) is not the guide, and she does not know the way. O Joseph, do not go towards that wolfish one!
نه قلاوزست و نه ره داند او ** یوسفا کم رو سوی آن گرگ‌خو
Prudence is this, that you be not beguiled by the fat things and sweets and snares of the World;
حزم این باشد که نفریبد ترا ** چرب و نوش و دامهای این سرا
For she hath neither fat nor sweet: she chants spells of magic and breathes (them) into your ear,220
که نه چربش دارد و نه نوش او ** سحر خواند می‌دمد در گوش او
Saying, “Come in as my guest, O light (of my eyes): the house is yours, and you are mine.”
که بیا مهمان ما ای روشنی ** خانه آن تست و تو آن منی
Prudence is this, that you say (to her), “I have indigestion” or “I am ill, I am a sick man in this charnel-house”;
حزم آن باشد که گویی تخمه‌ام ** یا سقیمم خسته‌ی این دخمه‌ام
Or “My head aches: take away my headache,” or “the son of my maternal uncle has invited me”—
یا سرم دردست درد سر ببر ** یا مرا خواندست آن خالو پسر
For she will give you one (draught of) honey (mixed) with (venomous) stings, so that her honey will plant in you (many) sores.
زانک یک نوشت دهد با نیشها ** که بکارد در تو نوشش ریشها
Whether she give you fifty or sixty (pieces of) gold, she gives you, O fish, (nothing but) flesh on a hook.225
زر اگر پنجاه اگر شصتت دهد ** ماهیا او گوشت در شستت دهد
If she give, when does that deceitful one really give (aught)? The words of the swindler are (like) rotten walnuts.
گر دهد خود کی دهد آن پر حیل ** جوز پوسیدست گفتار دغل