The wine of God is true, not false: thou hast drunk buttermilk, thou hast drunk buttermilk, buttermilk, buttermilk!
باده‌ی حق راست باشد بی دروغ ** دوغ خوردی دوغ خوردی دوغ دوغ
Thou hast made thyself out to be a Junayd or a Báyazíd, (saying), “Begone, for I do not know a hatchet from a key.”690
ساختی خود را جنید و بایزید ** رو که نشناسم تبر را از کلید
How by means of hypocrisy, O contriver of fraud, wilt thou conceal depravity of nature and (spiritual) sloth and greed and concupiscence?
بدرگی و منبلی و حرص و آز ** چون کنی پنهان بشید ای مکرساز
Thou makest thyself a Mansúr-i Halláj and settest fire to the cotton of thy friends,
خویش را منصور حلاجی کنی ** آتشی در پنبه‌ی یاران زنی
Saying, “I do not know ‘Umar from Bú Lahab, (but) I know the wind of my ass-colt at midnight.”
که بنشناسم عمر از بولهب ** باد کره‌ی خود شناسم نیمشب
Oh, the ass that would believe this from an ass like thee, and would make himself blind and deaf for thy sake!
ای خری کین از تو خر باور کند ** خویش را بهر تو کور و کر کند
Do not count thyself one of the travellers on the Way; thou art a comrade of them that defile the Way: do not eat dung (do not talk rubbish)!695
خویش را از ره‌روان کمتر شمر ** تو حریف ره‌ریانی گه مخور
Fly back from hypocrisy, hasten towards Reason: how shall the wing of the phenomenal (unreal) soar to Heaven?
باز پر از شید سوی عقل تاز ** کی پرد بر آسمان پر مجاز
Thou hast feigned to be a lover of God, (but in truth) thou hast played the game of love with a black devil.
خویشتن را عاشق حق ساختی ** عشق با دیو سیاهی باختی
At the Resurrection lover and beloved shall be tied in couples and quickly brought forward (to judgement).
عاشق و معشوق را در رستخیز ** دو بدو بندند و پیش آرند تیز
Why hast thou made thyself crazy and senseless? Where is the blood of the vine? Thou hast drunk our blood,
تو چه خود را گیج و بی‌خود کرده‌ای ** خون رز کو خون ما را خورده‌ای
(Saying), “Begone, I do not know thee: spring away from me. I am a gnostic who is beside himself and (I am) the Buhlúl of the village.”700
رو که نشناسم ترا از من بجه ** عارف بی‌خویشم و بهلول ده
Thou art conceiving a false opinion of thy nearness to God, thinking that the Tray-maker is not far from the tray;
تو توهم می‌کنی از قرب حق ** که طبق‌گر دور نبود از طبق
(And) thou dost not see this, that the nearness of the saints (to God) hath a hundred miracles and pomps and powers.
این نمی‌بینی که قرب اولیا ** صد کرامت دارد و کار و کیا
By David iron is made (soft as) a piece of wax; in thy hand wax is (hard) as iron.
آهن از داوود مومی می‌شود ** موم در دستت چو آهن می‌بود
Nearness (to God) in respect of (His) creating and sustaining (us) is common to all, (but only) these noble ones possess the nearness (consisting) of the inspiration of Love.
قرب خلق و رزق بر جمله‌ست عام ** قرب وحی عشق دارند این کرام
Nearness is of various kinds, O father: the sun strikes (both) on the mountains and on the gold (in the mine);705
قرب بر انواع باشد ای پدر ** می‌زند خورشید بر کهسار و زر
But between the sun and the gold there is a nearness (affinity) of which the bíd-tree hath no knowledge.
لیک قربی هست با زر شید را ** که از آن آگه نباشد بید را
(Both) the dry and fresh bough are near to the sun: how should the sun be screened off from either?
شاخ خشک و تر قریب آفتاب ** آفتاب از هر دو کی دارد حجاب
But where is the nearness of the sappy bough, from which you eat ripe fruit?
لیک کو آن قربت شاخ طری ** که ثمار پخته از وی می‌خوری
From nearness to the sun let the dry bough get (if it can) anything besides withering sooner!
شاخ خشک از قربت آن آفتاب ** غیر زوتر خشک گشتن گو بیاب
O man without wisdom, do not be an inebriate of the sort that (when) he comes (back) to his wits he feels sorry;710
آنچنان مستی مباش ای بی‌خرد ** که به عقل آید پشیمانی خورد
Nay, be one of those inebriates on account of whom, whilst they are drinking the wine (of Divine Love), mature (strong) intellects suffer regret.
بلک از آن مستان که چون می می‌خورند ** عقلهای پخته حسرت می‌برند
O thou who, like a cat, hast caught (nothing better than) an old mouse, if thou art pot-valiant with that wine (of Love), catch the Lion!
ای گرفته همچو گربه موش پیر ** گر از آن می شیرگیری شیر گیر
O thou who hast quaffed the cup of Naught from a phantom, do not reel like them that are intoxicated with the (Divine) realities.
ای بخورده از خیالی جام هیچ ** همچو مستان حقایق بر مپیچ
Thou art falling to this side and that, like the drunken: O thou (who art) on this side, there is no passage for thee on that side.
می‌فتی این سو و آن سو مست‌وار ** ای تو این سو نیستت زان سو گذار
If thou (ever) find the way to that side, thenceforth toss thy head now to this side, now to that!715
گر بدان سو راه یابی بعد از آن ** گه بدین سو گه بدان سو سر فشان
Thou art all on this side, (therefore) do not idly boast of that side: since thou hast not (died) the death (to self), do not agonise thyself in vain.
جمله این سویی از آن سو کپ مزن ** چون نداری مرگ هرزه جان مکن
He with the soul of Khadir, (he) that does not shrink from death—if he know not the created (world), ’tis fitting.
آن خضرجان کز اجل نهراسد او ** شاید ار مخلوق را نشناسد او
Thou sweetenest thy palate with the savour of false imagination; thou blowest into the bag of selfhood and fillest it:
کام از ذوق توهم خوش کنی ** در دمی در خیک خود پرش کنی
Then, at one prick of a needle thou art emptied of wind— may no intelligent man's body be fat (swollen) like this!
پس به یک سوزن تهی گردی ز باد ** این چنین فربه تن عاقل مباد
Thou makest pots of snow in winter: when they see the water how shall they maintain that (former) constancy?720
کوزه‌ها سازی ز برف اندر شتا ** کی کند چون آب بیند آن وفا
How the jackal fell into the dyeing-vat and was dyed with many colours and pretended amongst the jackals that he was a peacock.
افتادن شغال در خم رنگ و رنگین شدن و دعوی طاوسی کردن میان شغالان
A certain jackal went into the dyeing-vat, stayed in the vat for a while,
آن شغالی رفت اندر خم رنگ ** اندر آن خم کرد یک ساعت درنگ
And then arose, his skin having become particoloured, saying, ‘I have become the Peacock of ‘Illiyyín.’’
پس بر آمد پوستش رنگین شده ** که منم طاووس علیین شده
His coloured fur had gained a charming brilliance, and the sun shone upon those colours.
پشم رنگین رونق خوش یافته ** آفتاب آن رنگها بر تافته
He beheld himself green and red and roan and yellow, (so) he presented himself (gleefully) to the jackals.
دید خود را سبز و سرخ و فور و زرد ** خویشتن را بر شغالان عرضه کرد
They all said, “O little jackal, what is the matter, that thou hast in thy head manifold exultation?725
جمله گفتند ای شغالک حال چیست ** که ترا در سر نشاطی ملتویست
Because of exultation thou hast turned aside from us (with disdain): whence hast thou brought this arrogance?”
از نشاط از ما کرانه کرده‌ای ** این تکبر از کجا آورده‌ای
One of the jackals went to him and said, “O so-and-so, hast thou acted deceitfully or hast thou (really) become one of those whose hearts rejoice (in God)?
یک شغالی پیش او شد کای فلان ** شید کردی یا شدی از خوش‌دلان
Thou hast acted deceitfully to the end that thou mayest jump on to the pulpit and by thy palaver give this folk (the feeling of) regret.
شید کردی تا به منبر بر جهی ** تا ز لاف این خلق را حسرت دهی
Thou hast striven much, (but) thou hast not felt any (spiritual) ardour; hence from deceit thou hast exhibited a piece of impudence.”
بس بکوشیدی ندیدی گرمیی ** پس ز شید آورده‌ای بی‌شرمیی
(Spiritual) ardour belongs to the saints and prophets; on the other hand, impudence is the refuge of every impostor;730
گرمی آن اولیا و انبیاست ** باز بی‌شرمی پناه هر دغاست
For they draw the people's attention to themselves, saying, “We are happy (with God),” though within (at heart) they are exceedingly unhappy.
که التفات خلق سوی خود کشند ** که خوشیم و از درون بس ناخوشند
How a braggart greased his lips and moustache every morning with the skin of a fat sheep's tail and came amongst his companions, saying, “I have eaten such and such (viands).”
چرب کردن مرد لافی لب و سبلت خود را هر بامداد به پوست دنبه و بیرون آمدن میان حریفان کی من چنین خورده‌ام و چنان
A person, who (on account of his poverty) was lightly esteemed, used to grease his moustaches every morning
پوست دنبه یافت شخصی مستهان ** هر صباحی چرب کردی سبلتان
And go amongst the munificent (the rich), saying, “I have eaten some wellgreased food at the party.”
در میان منعمان رفتی که من ** لوت چربی خورده‌ام در انجمن
He would gaily put his hand on his moustache as a sign, meaning, “Look at my moustache!
دست بر سبلت نهادی در نوید ** رمز یعنی سوی سبلت بنگرید
For this is the witness to the truth of my words, and this is the token of my eating greasy and delicious food.”735
کین گواه صدق گفتار منست ** وین نشان چرب و شیرین خوردنست
His belly would say in soundless (mute) response, “May God destroy the plots of the liars!
اشکمش گفتی جواب بی‌طنین ** که اباد الله کید الکاذبین
Thy boasting hath set me on fire: may that greasy moustache of thine be torn out!
لاف تو ما را بر آتش بر نهاد ** کان سبال چرب تو بر کنده باد
Were it not for thy foul boasting, O beggar, some generous man would have taken pity on me;
گر نبودی لاف زشتت ای گدا ** یک کریمی رحم افکندی به ما