English    Türkçe    فارسی   

5
1615-1664

  • After despair and unrestrained lamentation, little by little the cloud began to turn back. 1615
  • بعد نومیدی و آه ناشکفت  ** اندک‌اندک ابر وا گشتن گرفت 

  • The story of Yúnus is long and broad: it is time (to speak) of the Earth and (resume) the far-spread tale.
  • قصه‌ی یونس درازست و عریض  ** وقت خاکست و حدیث مستفیض 

  • Since humble entreaty has (such) value with God—and where (else) has lamentation the price (reward) that it has there?—
  • چون تضرع را بر حق قدرهاست  ** وآن بها که آنجاست زاری را کجاست 

  • Oh, (take) hope! Now (to-day) gird thy loins tight! Arise, O weeper, and laugh continually,
  • هین امید اکنون میان را چست بند  ** خیز ای گرینده و دایم بخند 

  • For the glorious King is ranking tears as equal in merit to the blood of the martyr.
  • که برابر می‌نهد شاه مجید  ** اشک را در فضل با خون شهید 

  • The sending of Isráfíl (Seraphiel), on whom be peace, to the Earth with orders to take a handful of clay for moulding the body of Adam, on whom be peace.
  • فرستادن اسرافیل را علیه‌السلام به خاک کی حفنه‌ای بر گیر از خاک بهر ترکیب جسم آدم علیه‌السلام 

  • Our God said to Seraphiel, “Go, fill thy hand with that clay and come (back).” 1620
  • گفت اسرافیل را یزدان ما  ** که برو زان خاک پر کن کف بیا 

  • Seraphiel, likewise, came to the Earth: again the Earth began to moan,
  • آمد اسرافیل هم سوی زمین  ** باز آغازید خاکستان حنین 

  • Saying, “O Angel of the trumpet (of Resurrection) and O Sea of life, by whose breaths the dead are revived,
  • کای فرشته‌ی صور و ای بحر حیات  ** که ز دمهای تو جان یابد موات 

  • Thou blowest one terrible blast from the trumpet, and the place of Judgement becomes full of people (raised) from rotten bones.
  • در دمی از صور یک بانگ عظیم  ** پر شود محشر خلایق از رمیم 

  • Thou blowest on the trumpet and criest, ‘Hark, spring up, O ye slain of Karbalá!
  • در دمی در صور گویی الصلا  ** برجهید ای کشتگان کربلا 

  • O ye who have perished by the sword of Death, put forth your heads from the earth (grave), like bough and leaf!’ 1625
  • ای هلاکت دیدگان از تیغ مرگ  ** برزنید از خاک سر چون شاخ و برگ 

  • From thy bringing the dead to life this world is filled with thy mercy and with that potent breath of thine.
  • رحمت تو وآن دم گیرای تو  ** پر شود این عالم از احیای تو 

  • Thou art the Angel of mercy: show mercy! Thou art the bearer of the Throne and the qibla of (Divine) gifts.”
  • تو فرشته‌ی رحمتی رحمت نما  ** حامل عرشی و قبله‌ی دادها 

  • The Throne is the mine (source) of justice and equity: beneath it are four rivers filled with forgiveness:
  • عرش معدن گاه داد و معدلت  ** چار جو در زیر او پر مغفرت 

  • A river of milk and a river of honey everlasting; a river of wine and a river of running water.
  • جوی شیر و جوی شهد جاودان  ** جوی خمر و دجله‌ی آب روان 

  • Then from the Throne they flow into Paradise; some little thing (offshoot) appears in this world too, 1630
  • پس ز عرش اندر بهشتستان رود  ** در جهان هم چیزکی ظاهر شود 

  • Although here those four (rivers) are defiled—by what? By the poison of mortality and indigestion.
  • گرچه آلوده‌ست اینجا آن چهار  ** از چه از زهر فنا و ناگوار 

  • From (each of) those four (rivers) a draught has been poured on the dark Earth and a temptation has been offered,
  • جرعه‌ای بر خاک تیره ریختند  ** زان چهار و فتنه‌ای انگیختند 

  • In order that these vile wretches may seek the source thereof; (but) these worthless folk are content with this (draught).
  • تا بجویند اصل آن را این خسان  ** خود برین قانع شدند این ناکسان 

  • He (God) hath given milk and nourishment for babes: He hath made the breast of every wife a fountain (of milk).
  • شیر داد و پرورش اطفال را  ** چشمه کرده سینه‌ی هر زال را 

  • (He hath given) wine to drive away grief and care: He hath made of the grape a fountain to inspire courage. 1635
  • خمر دفع غصه و اندیشه را  ** چشمه کرده از عنب در اجترا 

  • (He hath given) honey as a remedy for the sick body: He hath made the inward part of the bee a fountain (of honey).
  • انگبین داروی تن رنجور را  ** چشمه کرده باطن زنبور را 

  • He gave water universally to high and low for cleanliness and for drinking.
  • آب دادی عام اصل و فرع را  ** از برای طهر و بهر کرع را 

  • (The object is) that you may follow the track from these (derivatives) towards the origins; but you are content with this (offshoot), O trifler.
  • تا ازینها پی بری سوی اصول  ** تو برین قانع شدی ای بوالفضول 

  • Now hear the story of the Earth and what she is saying to enchant the disturber (of her peace).
  • بشنو اکنون ماجرای خاک را  ** که چه می‌گوید فسون محراک را 

  • With frowning (unsmiling) looks in the presence of Seraphiel, she is practising a hundred sorts of coquetry and blandishment, 1640
  • پیش اسرافیل‌گشته او عبوس  ** می‌کند صد گونه شکل و چاپلوس 

  • Saying, “By the truth of the holy essence of the Almighty, (I beseech thee), do not regard this violence to me as lawful!
  • که بحق ذات پاک ذوالجلال  ** که مدار این قهر را بر من حلال 

  • I have a presentiment of this change: suspicious thoughts are running in my head.
  • من ازین تقلیب بویی می‌برم  ** بدگمانی می‌دود اندر سرم 

  • Thou art the Angel of mercy: show mercy, for the humá will not harm any (common) bird.
  • تو فرشته‌ی رحمتی رحمت نما  ** زانک مرغی را نیازارد هما 

  • O (thou who art) healing and mercy to the sorrowful, do thou the same as those two benefactors did.”
  • ای شفا و رحمت اصحاب درد  ** تو همان کن کان دو نیکوکار کرد 

  • At once Seraphiel returned to the King: in God's presence he excused himself and told what had passed, 1645
  • زود اسرافیل باز آمد به شاه  ** گفت عذر و ماجرا نزد اله 

  • Saying, “Outwardly (formally) Thou gavest (me) the command to take (the clay), (but) Thou didst inspire my conscience to do the opposite of that.
  • کز برون فرمان بدادی که بگیر  ** عکس آن الهام دادی در ضمیر 

  • The command to take Thou didst address to my ear, the prohibition against hardheartedness Thou didst address to my understanding.
  • امر کردی در گرفتن سوی گوش  ** نهی کردی از قساوت سوی هوش 

  • Mercy, being prior, prevailed over wrath, O Lord whose actions are incomparable and whose dealings are gracious.”
  • سبق رحمت گشت غالب بر غضب  ** ای بدیع افعال و نیکوکار رب 

  • The sending of Azrael, the Angel of firm resolution and strong mind, on whom be peace, to seize a handful of clay in order that the body of Adam, on whom be peace, might be quickened.
  • فرستادن عزرائیل ملک العزم و الحزم را علیه‌السلام ببر گرفتن حفنه‌ای خاک تا شود جسم آدم چالاک عیله‌السلام و الصلوة 

  • Straightway God said to Azrael, “Behold the Earth full of vain imagination!
  • گفت یزدان زو عزرائیل را  ** که ببین آن خاک پر تخییل را 

  • Find that feeble unjust old crone: hark, fetch a handful of clay and make haste!” 1650
  • آن ضعیف زال ظالم را بیاب  ** مشت خاکی هین بیاور با شتاب 

  • Azrael, the captain of the (Divine) Decree, went off towards the terrestrial globe for the purpose of requisition.
  • رفت عزرائیل سرهنگ قضا  ** سوی کره‌ی خاک بهر اقتضا 

  • The Earth, according to rule, began lamenting loudly: she adjured him, she swore many an oath,
  • خاک بر قانون نفیر آغاز کرد  ** داد سوگندش بسی سوگند خورد 

  • Crying, “O favourite youth (page-of-honour), O bearer of the Throne, O thou whose command is obeyed in heaven and earth,
  • کای غلام خاص و ای حمال عرش  ** ای مطاع الامر اندر عرش و فرش 

  • Depart, for the sake of the mercy of the Merciful (God)! Depart, for the sake of Him who hath shown kindness unto thee!
  • رو به حق رحمت رحمن فرد  ** رو به حق آنک با تو لطف کرد 

  • (Depart), for the sake of that King who alone is worshipped and with whom no one's lamentation is rejected!” 1655
  • حق شاهی که جز او معبود نیست  ** پیش او زاری کس مردود نیست 

  • He replied, “These conjurations cannot move me to avert my face from (disobey) the Giver of (all) commands secret or manifest.”
  • گفت نتوانم بدین افسون که من  ** رو بتابم ز آمر سر و علن 

  • She said, “After all, He hath commanded forbearance: both (severity and forbearance) are commanded: take (choose) the latter on the ground of knowledge.”
  • گفت آخر امر فرمود او به حلم  ** هر دو امرند آن بگیر از راه علم 

  • He replied, “That would be an interpretation or an inference: do not seek to confuse the plain meaning of the command.
  • گفت آن تاویل باشد یا قیاس  ** در صریح امر کم جو التباس 

  • If thou interpret (alter) thine own thought (so as to make it agree with the command), ’tis better than that thou shouldst interpret (pervert) this unequivocal (command).
  • فکر خود را گر کنی تاویل به  ** که کنی تاویل این نامشتبه 

  • My heart is burning (melting) at thy supplication, my bosom is filled with blood on account of thy salty tears. 1660
  • دل همی‌سوزد مرا بر لابه‌ات  ** سینه‌ام پر خون شد از شورابه‌ات 

  • I am not pitiless; nay, I have greater pity than those three holy ones for the sorrow of the sorrowful.
  • نیستم بی‌رحم بل زان هر سه پاک  ** رحم بیشستم ز درد دردناک 

  • If I am slapping an orphan, while a mild-natured person may put halwá (sweetmeat) in his hand,
  • گر طبانجه می‌زنم من بر یتیم  ** ور دهد حلوا به دستش آن حلیم 

  • Those slaps (of mine) are better (for him) than the other's halwá; and if he be beguiled by the halwá, woe to him!
  • این طبانجه خوشتر از حلوای او  ** ور شود غره به حلوا وای او 

  • My heart is burning at thy lamentable cry, but God is teaching me (to know) a (great) kindness—
  • بر نفیر تو جگر می‌سوزدم  ** لیک حق لطفی همی‌آموزدم