English    Türkçe    فارسی   

5
1685-1734

  • He is (like) Ázar in craftsmanship, and I am the idol (made by Him): whatever instrument He may make of me, I become that. 1685
  • او به صنعت آزرست و من صنم  ** آلتی کو سازدم من آن شوم 

  • If He make me a cup, I become a cup; and if He make me a dagger, I become a dagger.
  • گر مرا ساغر کند ساغر شوم  ** ور مرا خنجر کند خنجر شوم 

  • If He make me a fountain, I give water; and if He make me fire, I give heat.
  • گر مرا چشمه کند آبی هم  ** ور مرا آتش کند تابی دهم 

  • If He make rain of me, I give a cornstack; and if He make an arrow of me, I dart into the body.
  • گر مرا باران کند خرمن دهم  ** ور مرا ناوک کند در تن جهم 

  • If He make me a snake (márí), I emit venom; and if He make me a friend (yárí), I do (kindly) service.
  • گر مرا ماری کند زهر افکنم  ** ور مرا یاری کند خدمت کنم 

  • I am as a pen between His two fingers: I am not a waverer in the ranks of obedience (to Him).” 1690
  • من چو کلکم در میان اصبعین  ** نیستم در صف طاعت بین بین 

  • He (Azrael) engaged the Earth in (this) discourse, (and meanwhile) he snatched from the old Earth a handful (of clay).
  • خاک را مشغول کرد او در سخن  ** یک کفی بربود از آن خاک کهن 

  • (Deftly) like a magician he snatched it from the Earth, (whilst) the Earth was absorbed, like those beside themselves, in (listening to) his words.
  • ساحرانه در ربود از خاکدان  ** خاک مشغول سخن چون بی‌خودان 

  • He brought the inconsiderate clay to God: (he brought) the runaway (back) to school.
  • برد تا حق تربت بی‌رای را  ** تا به مکتب آن گریزان پای را 

  • God said, “(I swear) by My resplendent knowledge, I will make thee the executioner of these (My) creatures.”
  • گفت یزدان که به علم روشنم  ** که ترا جلاد این خلقان کنم 

  • He replied, “O Lord, Thy creatures will regard me as their enemy when I strangle them at death. 1695
  • گفت یا رب دشمنم گیرند خلق  ** چون فشارم خلق را در مرگ حلق 

  • Dost Thou deem it right, O exalted Lord, to make me hated and like a foe in appearance?”
  • تو روا داری خداوند سنی  ** که مرا مبغوض و دشمن‌رو کنی 

  • He (God) said, “I will bring into clear view certain causes, (such as) fever and dysentery and phrenitis and spear(-wounds);
  • گفت اسبابی پدید آرم عیان  ** از تب و قولنج و سرسام و سنان 

  • For (so) I will turn their attention from thee to the diseases and threefold causes (of death).”
  • که بگردانم نظرشان را ز تو  ** در مرضها و سببهای سه تو 

  • He (Azrael) replied, “O Lord, there are also servants (of Thine) who rend (shatter the illusion of) causes, O Almighty.”
  • گفت یا رب بندگان هستند نیز  ** که سببها را بدرند ای عزیز 

  • Their eye pierces through the cause: by the grace of the Lord, it has passed beyond (all) veils. 1700
  • چشمشان باشد گذاره از سبب  ** در گذشته از حجب از فضل رب 

  • It has obtained the collyrium of Unity from the oculist of ecstasy and has been delivered from ailment and infirmity.
  • سرمه‌ی توحید از کحال حال  ** یافته رسته ز علت و اعتلال 

  • They do not look at fever and dysentery and consumption: they do not admit these causes into their heart;
  • ننگرند اندر تب و قولنج و سل  ** راه ندهند این سببها را به دل 

  • For every one of these diseases has its cure: when it becomes incurable, that is the act of the (Divine) Decree.
  • زانک هر یک زین مرضها را دواست  ** چون دوا نپذیرد آن فعل قضاست 

  • Know for certain that every disease has its cure, as (for example) a fur is the cure for the pain of cold;
  • هر مرض دارد دوا می‌دان یقین  ** چون دوای رنج سرما پوستین 

  • (Yet), when God wills that a man shall be frozen, the cold penetrates even a hundred furs 1705
  • چون خدا خواهد که مردی بفسرد  ** سردی از صد پوستین هم بگذرد 

  • And puts into his body a tremor that will not be made better by (wrapping himself in) clothes or by (snuggling in) the house.
  • در وجودش لرزه‌ای بنهد که آن  ** نه به جامه به شود نه از آشیان 

  • When the Decree comes, the physician is made foolish, and the medicine too loses its beneficial effect.
  • چون قضا آید طبیب ابله شود  ** وان دوا در نفع هم گمره شود 

  • How should the perception of the (mystic) seer be veiled by these (secondary) causes, which are a veil to catch the dolt?
  • کی شود محجوب ادراک بصیر  ** زین سببهای حجاب گول‌گیر 

  • When the eye is quite perfect, it sees the root (origin); when a man is squint-eyed, it sees the branch (derivative).
  • اصل بیند دیده چون اکمل بود  ** فرع بیند چونک مرد احول بود 

  • The (Divine) answer, (namely), “One who does not regard causes and diseases and sword-wounds will likewise pay no regard to thy action, O Azrael, for thou too art a (secondary) cause, although thou art more concealed than those (other) causes.” And maybe it (the real nature of Azrael) is not concealed from the sick (dying) man, for He (God) is nigher to him than ye are, but ye do not see.
  • جواب آمدن کی آنک نظر او بر اسباب و مرض و زخم تیغ نیاید بر کار تو عزرائیل هم نیاید کی تو هم سببی اگر چه مخفی‌تری از آن سببها و بود کی بر آن رنجور مخفی نباشد کی و هو اقرب الیه منکم و لکن لا تبصرون 

  • God said, “He who perceives the origin (does not regard the derivative): how, then, should he be conscious of thy intervention? 1710
  • گفت یزدان آنک باشد اصل دان  ** پس ترا کی بیند او اندر میان 

  • Although thou hast concealed thyself (thy real nature) from the vulgar, still to the clear-eyed (mystics) thou art (no more than) a veil (instrument).”
  • گرچه خویش را عامه پنهان کرده‌ای  ** پیش روشن‌دیدگان هم پرده‌ای 

  • And (indeed) those to whom death is (sweet) as sugar—how should their sight be intoxicated (dazzled) with the fortunes (of this world)?
  • وانک ایشان را شکر باشد اجل  ** چون نظرشان مست باشد در دول 

  • Bodily death is not bitter to them, since they go from a dungeon and prison into a garden.
  • تلخ نبود پیش ایشان مرگ تن  ** چون روند از چاه و زندان در چمن 

  • They have been delivered from the world of torment: none weeps for the loss of (what amounts to) nothing, nothing.
  • وا رهیدند از جهان پیچ‌پیچ  ** کس نگرید بر فوات هیچ هیچ 

  • (If) an elemental spirit breaks the bastion of a prison, will the heart of any prisoner be angry with him? 1715
  • برج زندان را شکست ارکانیی  ** هیچ ازو رنجد دل زندانیی 

  • (Will they say?) “Alas, he has broken this marble stone, so that our spirits and souls have escaped from confinement.
  • کای دریغ این سنگ مرمر را شکست  ** تا روان و جان ما از حبس رست 

  • The beautiful marble and the noble stone of the prison-bastion were pleasing and agreeable (to us).
  • آن رخام خوب و آن سنگ شریف  ** برج زندان را بهی بود و الیف 

  • Why did he break them, so that the prisoners escaped? His hand must be broken (cut off) as a penalty for this (crime).”
  • چون شکستش تا که زندانی برست  ** دست او در جرم این باید شکست 

  • No prisoner will talk such nonsense except that one who is brought from prison to the gallows.
  • هیچ زندانی نگوید این فشار  ** جز کسی کز حبس آرندش به دار 

  • How should it (death) be bitter to one whom they take from amidst snake-poison towards sugar? 1720
  • تلخ کی باشد کسی را کش برند  ** از میان زهر ماران سوی قند 

  • The soul, freed from the turmoil of the body, is soaring on the wings of the heart (spirit) without bodily feet (means of movement),
  • جان مجرد گشته از غوغای تن  ** می‌پرد با پر دل بی‌پای تن 

  • Like the prisoner in a dungeon who falls asleep at night and dreams of a rosegarden,
  • هم‌چو زندانی چه که اندر شبان  ** خسپد و بیند به خواب او گلستان 

  • And says, “O God, do not bring me (back) to my body, (but let me alone) in order that I may walk as a prince in this garden.”
  • گوید ای یزدان مرا در تن مبر  ** تا درین گلشن کنم من کر و فر 

  • God says to him, “Thy prayer is granted: go not back”—and God best knoweth the right course.
  • گویدش یزدان دعا شد مستجاب  ** وا مرو والله اعلم بالصواب 

  • Consider how delightful is such a dream! Without having seen death, he (the dreamer) goes into Paradise. 1725
  • این چنین خوابی ببین چون خوش بود  ** مرگ نادیده به جنت در رود 

  • Does he feel any regret for (his former) wakefulness and for the body (which he has left) in chains at the bottom of the dungeon?
  • هیچ او حسرت خورد بر انتباه  ** بر تن با سلسله در قعر چاه 

  • (If) thou art a true believer, come now, enter the ranks of battle, for a feast has been (prepared) for thee in Heaven.
  • مومنی آخر در آ در صف رزم  ** که ترا بر آسمان بودست بزم 

  • In the hope of journeying upwards, (arise and) take thy stand before the mihráb, (to pray and weep) like a candle, O youth!
  • بر امید راه بالا کن قیام  ** هم‌چو شمعی پیش محراب ای غلام 

  • Let thy tears fall like rain, and burn (be ardent) in search (aspiration) all night long, like the candle beheaded (by the flame).
  • اشک می‌بار و همی‌سوز از طلب  ** هم‌چو شمع سر بریده جمله شب 

  • Close thy lips against food and drink: hasten towards the Heavenly table. 1730
  • لب فرو بند از طعام و از شراب  ** سوی خوان آسمانی کن شتاب 

  • Continually keep thy hope (fixed) on Heaven, dancing (quivering) like the willow in desire for Heaven.
  • دم به دم بر آسمان می‌دار امید  ** در هوای آسمان رقصان چو بید 

  • Continually from Heaven (spiritual) water and fire will be coming to thee and increasing thy provision.
  • دم به دم از آسمان می‌آیدت  ** آب و آتش رزق می‌افزایدت 

  • If it (thy aspiration) bear thee thither, ’tis no wonder: do not regard thy weakness, regard thy search (aspiration);
  • گر ترا آنجا برد نبود عجب  ** منگر اندر عجز و بنگر در طلب 

  • For this search is God's pledge (deposited) within thee, because every seeker deserves something sought (by him).
  • کین طلب در تو گروگان خداست  ** زانک هر طالب به مطلوبی سزاست