English    Türkçe    فارسی   

5
1716-1765

  • (Will they say?) “Alas, he has broken this marble stone, so that our spirits and souls have escaped from confinement.
  • کای دریغ این سنگ مرمر را شکست  ** تا روان و جان ما از حبس رست 

  • The beautiful marble and the noble stone of the prison-bastion were pleasing and agreeable (to us).
  • آن رخام خوب و آن سنگ شریف  ** برج زندان را بهی بود و الیف 

  • Why did he break them, so that the prisoners escaped? His hand must be broken (cut off) as a penalty for this (crime).”
  • چون شکستش تا که زندانی برست  ** دست او در جرم این باید شکست 

  • No prisoner will talk such nonsense except that one who is brought from prison to the gallows.
  • هیچ زندانی نگوید این فشار  ** جز کسی کز حبس آرندش به دار 

  • How should it (death) be bitter to one whom they take from amidst snake-poison towards sugar? 1720
  • تلخ کی باشد کسی را کش برند  ** از میان زهر ماران سوی قند 

  • The soul, freed from the turmoil of the body, is soaring on the wings of the heart (spirit) without bodily feet (means of movement),
  • جان مجرد گشته از غوغای تن  ** می‌پرد با پر دل بی‌پای تن 

  • Like the prisoner in a dungeon who falls asleep at night and dreams of a rosegarden,
  • هم‌چو زندانی چه که اندر شبان  ** خسپد و بیند به خواب او گلستان 

  • And says, “O God, do not bring me (back) to my body, (but let me alone) in order that I may walk as a prince in this garden.”
  • گوید ای یزدان مرا در تن مبر  ** تا درین گلشن کنم من کر و فر 

  • God says to him, “Thy prayer is granted: go not back”—and God best knoweth the right course.
  • گویدش یزدان دعا شد مستجاب  ** وا مرو والله اعلم بالصواب 

  • Consider how delightful is such a dream! Without having seen death, he (the dreamer) goes into Paradise. 1725
  • این چنین خوابی ببین چون خوش بود  ** مرگ نادیده به جنت در رود 

  • Does he feel any regret for (his former) wakefulness and for the body (which he has left) in chains at the bottom of the dungeon?
  • هیچ او حسرت خورد بر انتباه  ** بر تن با سلسله در قعر چاه 

  • (If) thou art a true believer, come now, enter the ranks of battle, for a feast has been (prepared) for thee in Heaven.
  • مومنی آخر در آ در صف رزم  ** که ترا بر آسمان بودست بزم 

  • In the hope of journeying upwards, (arise and) take thy stand before the mihráb, (to pray and weep) like a candle, O youth!
  • بر امید راه بالا کن قیام  ** هم‌چو شمعی پیش محراب ای غلام 

  • Let thy tears fall like rain, and burn (be ardent) in search (aspiration) all night long, like the candle beheaded (by the flame).
  • اشک می‌بار و همی‌سوز از طلب  ** هم‌چو شمع سر بریده جمله شب 

  • Close thy lips against food and drink: hasten towards the Heavenly table. 1730
  • لب فرو بند از طعام و از شراب  ** سوی خوان آسمانی کن شتاب 

  • Continually keep thy hope (fixed) on Heaven, dancing (quivering) like the willow in desire for Heaven.
  • دم به دم بر آسمان می‌دار امید  ** در هوای آسمان رقصان چو بید 

  • Continually from Heaven (spiritual) water and fire will be coming to thee and increasing thy provision.
  • دم به دم از آسمان می‌آیدت  ** آب و آتش رزق می‌افزایدت 

  • If it (thy aspiration) bear thee thither, ’tis no wonder: do not regard thy weakness, regard thy search (aspiration);
  • گر ترا آنجا برد نبود عجب  ** منگر اندر عجز و بنگر در طلب 

  • For this search is God's pledge (deposited) within thee, because every seeker deserves something sought (by him).
  • کین طلب در تو گروگان خداست  ** زانک هر طالب به مطلوبی سزاست 

  • Strive that this search may increase, so that thy heart (spirit) may escape from this bodily dungeon. 1735
  • جهد کن تا این طلب افزون شود  ** تا دلت زین چاه تن بیرون شود 

  • People will say, “Poor so-and-so is dead,” (but) thou wilt say, “I am living, O ye heedless ones!
  • خلق گوید مرد مسکین آن فلان  ** تو بگویی زنده‌ام ای غافلان 

  • Though my body, like (other) bodies, is laid to rest, the Eight Paradises have blossomed in my heart.”
  • گر تن من هم‌چو تن‌ها خفته است  ** هشت جنت در دلم بشکفته است 

  • When the spirit is lying at rest amidst roses and eglantines, what does it matter if the body is (buried) in that dung?
  • جان چو خفته در گل و نسرین بود  ** چه غمست ار تن در آن سرگین بود 

  • What should the spirit (thus) laid asleep know of the body, (or care) whether it (the body) is in a rose-garden or an ashpit?
  • جان خفته چه خبر دارد ز تن  ** کو به گلشن خفت یا در گولخن 

  • (For) in the bright (celestial) world the spirit is crying, “Oh, would that my people knew!” 1740
  • می‌زند جان در جهان آبگون  ** نعره یا لیت قومی یعلمون 

  • If the spirit shall not live without this body, then for whom shall Heaven be the palace (of everlasting abode)?
  • گر نخواهد زیست جان بی این بدن  ** پس فلک ایوان کی خواهد بدن 

  • If thy spirit shall not live without the body, for whom is the blessing (promised in the words) in Heaven is your provision?
  • گر نخواهد بی بدن جان تو زیست  ** فی السماء رزقکم روزی کیست 

  • Explaining the banefulness of the fat and sweet things of the World and how they hinder one from (receiving) the Food of God, as he (the Prophet) hath said—“Hunger is the Food of God with which He revives the bodies of the true (witnesses to Him),” i.e. in hunger the Food of God is (forthcoming); and he hath said, “I pass the night with my Lord and He gives me food and drink”; and God hath said, “being provided for, rejoicing.”
  • در بیان وخامت چرب و شیرین دنیا و مانع شدن او از طعام الله چنانک فرمود الجوع طعام الله یحیی به ابدان الصدیقین ای فی الجوع طعام الله و قوله ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی و قوله یرزقون فرحین 

  • (If) you are delivered from this provision of gross scraps, you will fall to (eating) dainty viands and noble food.
  • وا رهی زین روزی ریزه‌ی کثیف  ** در فتی در لوت و در قوت شریف 

  • (Even) if you are eating a hundred pounds' weight of His viands, you will depart pure and light as a peri;
  • گر هزاران رطل لوتش می‌خوری  ** می‌روی پاک و سبک هم‌چون پری 

  • For they will not make you a prisoner of (incapacitated by) wind and dysentery and crucify you with gripes. 1745
  • که نه حبس باد و قولنجت کند  ** چارمیخ معده آهنجت کند 

  • (In the case of material food) if you eat (too) little, you will remain hungry like the crow; and if you eat your fill, you will suffer from eructation.
  • گر خوری کم گرسنه مانی چو زاغ  ** ور خوری پر گیرد آروغت دماغ 

  • If you eat (too) little, (the result will be) ill-temper and anaemia and consumption; if you eat your fill, your body will incur (the penalty of) indigestion.
  • کم خوری خوی بد و خشکی و دق  ** پر خوری شد تخمه را تن مستحق 

  • Through (partaking of) the Food of God and the easily digested (delicious) nutriment, ride like a ship on such a (spiritual) ocean.
  • از طعام الله و قوت خوش‌گوار  ** بر چنان دریا چو کشتی شو سوار 

  • Be patient and persistent in fasting: (be) always expecting the Food of God;
  • باش در روزه شکیبا و مصر  ** دم به دم قوت خدا را منتظر 

  • For God, who acts with goodness and is long-suffering, bestows (His) gifts (on them that are) in expectation. 1750
  • که آن خدای خوب‌کار بردبار  ** هدیه‌ها را می‌دهد در انتظار 

  • The full-fed man does not wait expectantly for bread, (wondering) whether his allowance will come soon or late;
  • انتظار نان ندارد مرد سیر  ** که سبک آید وظیفه یا که دیر 

  • (But) the foodless man is always asking, “Where (is it)?” and expecting it hungrily and seeking and searching (for it).
  • بی‌نوا هر دم همی گوید که کو  ** در مجاعت منتظر در جست و جو 

  • Unless you are expectant, that bounty of manifold felicity will not come to you.
  • چون نباشی منتظر ناید به تو  ** آن نواله‌ی دولت هفتاد تو 

  • (Practise) expectation, O father, expectation, like a (true) man, for the sake of the dishes from above.
  • ای پدر الانتظار الانتظار  ** از برای خوان بالا مردوار 

  • Every hungry man obtained some food at last: the sun of (spiritual) fortune shone upon him. 1755
  • هر گرسنه عاقبت قوتی بیافت  ** آفتاب دولتی بر وی بتافت 

  • When a magnanimous guest will not eat some (inferior) food, the host brings better food,
  • ضیف با همت چو ز آشی کم خورد  ** صاحب خوان آش بهتر آورد 

  • Unless he be a poor host and a mean one. Do not think (so) ill of the generous Provider!
  • جز که صاحب خوان درویشی لیم  ** ظن بد کم بر به رزاق کریم 

  • Lift up your head like a mountain, O man of authority, in order that the first rays of the Sun may strike upon you;
  • سر برآور هم‌چو کوهی ای سند  ** تا نخستین نور خور بر تو زند 

  • For the lofty firm-based mountain-peak is expecting the sun of dawn.
  • که آن سر کوه بلند مستقر  ** هست خورشید سحر را منتظر 

  • Reply to the simpleton who has said that this world would be delightful if there were no death and that the possessions of the present life would be delightful if they were not fleeting, and (has uttered) other absurdities in the same style.
  • جواب آن مغفل کی گفته است کی خوش بودی این جهان اگر مرگ نبودی وخوش بودی ملک دنیا اگر زوالش نبودی و علی هذه الوتیرة من الفشارات 

  • A certain man was saying, “The world would be delightful, were it not for the intervention of death.” 1760
  • آن یکی می‌گفت خوش بودی جهان  ** گر نبودی پای مرگ اندر میان 

  • The other said, “If there were no death, the tangled world would not be worth a straw.
  • آن دگر گفت ار نبودی مرگ هیچ  ** که نیرزیدی جهان پیچ‌پیچ 

  • It would be (like) a stack heaped up in the field and neglected and left unthreshed.
  • خرمنی بودی به دشت افراشته  ** مهمل و ناکوفته بگذاشته 

  • You have supposed (what is really) death to be life: you have sown your seed in a barren soil.
  • مرگ را تو زندگی پنداشتی  ** تخم را در شوره خاکی کاشتی 

  • The false (discursive) reason, indeed, sees the reverse (of the truth): it sees life as death, O man of weak judgement.”
  • عقل کاذب هست خود معکوس‌بین  ** زندگی را مرگ بیند ای غبین 

  • Do Thou, O God, show (unto us) everything as it really is in this house of illusion. 1765
  • ای خدا بنمای تو هر چیز را  ** آنچنان که هست در خدعه‌سرا