English    Türkçe    فارسی   

6
1002-1051

  • He disbelieves in the Sea and its pearls: how should an animal be a seeker of pearls and adornments?
  • منکر بحرست و گوهرهای او  ** کی بود حیوان در و پیرایه‌جو 

  • God has not put it into the animal's head to be engrossed with rubies and devoted to pearls.
  • در سر حیوان خدا ننهاده است  ** کو بود در بند لعل و درپرست 

  • Have you ever seen asses with ear-rings? The ear and mind of the ass are (set) on the meadow.
  • مر خران را هیچ دیدی گوش‌وار  ** گوش و هوش خر بود در سبزه‌زار 

  • Read in (the Súra entitled) Wa’l-Tín (the words), (We created Man) in the best proportion, for the spirit, O friend, is a precious pearl. 1005
  • احسن التقویم در والتین بخوان  ** که گرامی گوهرست ای دوست جان 

  • (That spirit created) in the best proportion surpasses the empyrean: (that spirit created) in the best proportion is beyond (the range of) thought.
  • احسن التقویم از عرش او فزون  ** احسن التقویم از فکرت برون 

  • If I declare the value of this inaccessible (pearl), I shall be consumed, and the hearer too will be consumed.
  • گر بگویم قیمت این ممتنع  ** من بسوزم هم بسوزد مستمع 

  • At this point close thy lips and proceed no further. This Siddíq went to those asses (the Jews).
  • لب ببند اینجا و خر این سو مران  ** رفت این صدیق سوی آن خران 

  • He knocked the door-ring, and when the Jew opened the door he (the Siddíq) went into his house, beside himself (with indignation).
  • حلقه در زد چو در را بر گشود  ** رفت بی‌خود در سرای آن جهود 

  • He sat down, beside himself and furious and full of fire: from his mouth leaped many bitter words— 1010
  • بی‌خود و سرمست و پر آتش نشست  ** از دهانش بس کلام تلخ جست 

  • “Why art thou beating this friend of God? What hatred is this, O enemy of the Light?
  • کین ولی الله را چون می‌زنی  ** این چه حقدست ای عدو روشنی 

  • If thou art steadfast in thy own religion, how is thy heart consenting to maltreat him who is steadfast (in his religion)?
  • گر ترا صدقیست اندر دین خود  ** ظلم بر صادق دلت چون می‌دهد 

  • O thou effeminate in Judaism, who dost impute this (same effeminacy) to a (spiritual) prince!
  • ای تو در دین جهودی ماده‌ای  ** کین گمان داری تو بر شه‌زاده‌ای 

  • Do not view all (things) in the distorting mirror of thy selfhood, O thou who art banned with an everlasting curse!”
  • در همه ز آیینه‌ی کژساز خود  ** منگر ای مردود نفرین ابد 

  • If I should tell what burst from the lips of the Siddíq at that moment, you would lose (both) foot and hand. 1015
  • آنچ آن دم از لب صدیق جست  ** گر بگویم گم کنی تو پای و دست 

  • (Coming) from (the world) beyond spatial relations, the fountains of wisdom (copious) as the Euphrates were running from his mouth,
  • آن ینابیع الحکم هم‌چون فرات  ** از دهان او دوان از بی‌جهات 

  • As from the rock whence gushed a (great) water, (the rock) having no source of supply in (its own) side or interior;
  • هم‌چو از سنگی که آبی شد روان  ** نه ز پهلو مایه دارد نه از میان 

  • (For) God made that rock a shield (veil) for Himself and opened (a way for) the blue crystalline water,
  • اسپر خود کرده حق آن سنگ را  ** بر گشاده آب مینارنگ را 

  • Even as He hath caused the light to flow from the fountain of your eye without stint or abatement:
  • هم‌چنانک از چشمه‌ی چشم تو نور  ** او روان کردست بی‌بخل و فتور 

  • It has no source of supply either in the fat (the white of the eye) or in the coating (retina); (but) the Beloved made (these) a veil (for Himself) when bringing (the light) into existence. 1020
  • نه ز پیه آن مایه دارد نه ز پوست  ** روی‌پوشی کرد در ایجاد دوست 

  • The attracting air in the cavity of the ear apprehends that which is spoken, (whether) true or false.
  • در خلای گوش باد جاذبش  ** مدرک صدق کلام و کاذبش 

  • What is that air within that little bone, (that air) which receives the words and sounds uttered by the story-teller?
  • آن چه بادست اندر آن خرد استخوان  ** کو پذیرد حرف و صوت قصه‌خوان 

  • The bone and the air are only a veil: in the two worlds there is none except God.
  • استخوان و باد روپوشست و بس  ** در دو عالم غیر یزدان نیست کس 

  • He is the hearer, He is the speaker, (whom mystics behold) unveiled; for the ears belong to the head, O you who have merited the Divine recompense.
  • مستمع او قایل او بی‌احتجاب  ** زانک الاذنان من الراس ای مثاب 

  • He (the Jew) said, “If thou art feeling pity for him, give (me) gold and take him (in exchange), O man of generous disposition. 1025
  • گفت رحمت گر همی‌آید برو  ** زر بده بستانش ای اکرام‌خو 

  • Since thy heart is burning (with sympathy), ransom him from me: thy difficulty will not be solved without expense.”
  • از منش وا خر چو می‌سوزد دلت  ** بی‌منت حل نگردد مشکلت 

  • He replied, “I will perform a hundred services (on his behalf) and five hundred prostrations (in thanksgiving for success). I have a handsome slave, but (he is) a Jew;
  • گفت صد خدمت کنم پانصد سجود  ** بنده‌ای دارم تن اسپید و جهود 

  • He has a white body, but a black heart: take (him), and give (me) in exchange that one whose body is black but whose heart is illumined.”
  • تن سپید و دل سیاهستش بگیر  ** در عوض ده تن سیاه و دل منیر 

  • Then the chieftain (Abú Bakr) sent (a messenger) to fetch him: in sooth that slave was exceedingly comely,
  • پس فرستاد و بیاورد آن همام  ** بود الحق سخت زیبا آن غلام 

  • So that the Jew was dumbfounded: at once his stony heart inclined (towards him). 1030
  • آنچنان که ماند حیران آن جهود  ** آن دل چون سنگش از جا رفت زود 

  • This is what happens to form-worshippers: their stone is (made) waxen by a (beauteous) form.
  • حالت صورت‌پرستان این بود  ** سنگشان از صورتی مومین بود 

  • (Then) again he wrangled and would not be satisfied, saying, “Without any evasion, (thou must) give more than this.”
  • باز کرد استیزه و راضی نشد  ** که برین افزون بده بی‌هیچ بد 

  • He offered him in addition a nisáb (two hundred dirhems) of silver, so that the Jew's cupidity was satisfied.
  • یک نصاب نقره هم بر وی فزود  ** تا که راضی گشت حرص آن جهود 

  • How the Jew laughed and imagined that the Siddíq had been swindled in this bargain.
  • خندیدن جهود و پنداشتن کی صدیق مغبونست درین عقد 

  • The stony-hearted Jew guffawed jeeringly and mockingly in malice and spite.
  • قهقهه زد آن جهود سنگ‌دل  ** از سر افسوس و طنز و غش و غل 

  • The Siddíq said to him, “Why this laughter?” In reply to the question he laughed more loudly, 1035
  • گفت صدیقش که این خنده چه بود  ** در جواب پرسش او خنده فزود 

  • And said, “Had it not been for the (extraordinary) earnestness and ardour shown by thee in the purchase of this black slave,
  • گفت اگر جدت نبودی و غرام  ** در خریداری این اسود غلام 

  • I would not have wrangled excitedly: indeed I would have sold him for a tenth of this (sum),
  • من ز استیزه نمی‌جوشیدمی  ** خود به عشر اینش بفروشیدمی 

  • For in my opinion he is not worth half a dáng; (but) thou mad’st his price heavy by (thy) clamour.”
  • کو به نزد من نیرزد نیم دانگ  ** تو گران کردی بهایش را به بانگ 

  • Then the Siddíq answered him, “O simpleton, thou hast given away a pearl in exchange for a walnut, like a (silly) boy;
  • پس جوابش داد صدیق ای غبی  ** گوهری دادی به جوزی چون صبی 

  • For in my opinion he is worth the two worlds: I am regarding his spirit, thou his colour. 1040
  • کو به نزد من همی‌ارزد دو کون  ** من به جانش ناظرستم تو بلون 

  • He is red gold that has been made (like) black polished iron on account of the enviousness of this abode of fools.
  • زر سرخست او سیه‌تاب آمده  ** از برای رشک این احمق‌کده 

  • The eye that sees these seven bodily colours cannot perceive the spirit because of this veil.
  • دیده‌ی این هفت رنگ جسمها  ** در نیابد زین نقاب آن روح را 

  • If thou hadst haggled in the sale more (excessively than thou didst), I would have given the whole of my property and riches;
  • گر مکیسی کردیی در بیع بیش  ** دادمی من جمله ملک و مال خویش 

  • And if thou hadst (then) increased thy demands, I would have borrowed a skirtful of gold in my anxiety (to purchase him).
  • ور مکاس افزودیی من ز اهتمام  ** دامنی زر کردمی از غیر وام 

  • Thou gavest (him) up easily because thou gottest (him) cheap: thou didst not see the pearl, thou didst not split the casket. 1045
  • سهل دادی زانک ارزان یافتی  ** در ندیدی حقه را نشکافتی 

  • Thy folly gave (me) a sealed casket: thou wilt soon see what a swindle has befallen thee.
  • حقه سربسته جهل تو بداد  ** زود بینی که چه غبنت اوفتاد 

  • Thou hast given away a casket full of rubies and, like the negro, thou art rejoicing in thy blackness of face (disastrous plight).
  • حقه‌ی پر لعل را دادی به باد  ** هم‌چو زنگی در سیه‌رویی تو شاد 

  • In the end thou wilt utter many a ‘woe is me!’ Does any one, forsooth, sell (his) fortune and felicity?
  • عاقبت وا حسرتا گویی بسی  ** بخت ودولت را فروشد خود کسی 

  • Fortune came (to thee) in the garb of a slave, (but) thy unlucky eye saw only the surface.
  • بخت با جامه‌ی غلامانه رسید  ** چشم بدبختت به جز ظاهر ندید 

  • He showed unto thee his slavery (alone): thy wicked nature practiced cunning and deceit with him. 1050
  • او نمودت بندگی خویشتن  ** خوی زشتت کرد با او مکر و فن 

  • (Now), O driveller, take idolatrously this (slave) whose secret thoughts are black though his body is white.
  • این سیه‌اسرار تن‌اسپید را  ** بت‌پرستانه بگیر ای ژاژخا