English    Türkçe    فارسی   

6
1559-1608

  • The Súfi said, “Then do you think it right for him to slap me without (my taking) retaliation and without (his paying) a farthing?
  • گفت صوفی پس روا داری که او  ** سیلیم زد بی‌قصاص و بی‌تسو 

  • Is it right that a big rascally bear should inflict slaps on Súfis for nothing?” 1560
  • این روا باشد که خر خرسی قلاش  ** صوفیان را صفع اندازد بلاش 

  • The Cadi said (to the defendant), “What (coins) have you, larger or smaller?” He replied, “I have (only) six dirhems in the world.”
  • گفت قاضی تو چه داری بیش و کم  ** گفت دارم در جهان من شش درم 

  • Said the Cadi, “Spend three dirhems (on yourself) and give the other three to him without (any further) words.
  • گفت قاضی سه درم تو خرج کن  ** آن سه دیگر را به او ده بی‌سخن 

  • (For,” he thought to himself), “he (the defendant) is weak and ill and poor and infirm: he will need three dirhems for vegetables and loaves.”
  • زار و رنجورست و درویش و ضعیف  ** سه درم در بایدش تره و رغیف 

  • His (the defendant’s) eye fall on the nape of the Cadi’s neck: it was better (more inviting) than the nape of the Súfi.
  • بر قفای قاضی افتادش نظر  ** از قفای صوفی آن بد خوب‌تر 

  • He raised his hand to slap it, saying (to himself), “The retaliation (penalty) for my slap has been made cheap.” 1565
  • راست می‌کرد از پی سیلیش دست  ** که قصاص سیلیم ارزان شدست 

  • He approached the Cadi’s ear (as though) for the purpose of (whispering) a secret, and dealt the Cadi a (severe) blow with his palm.
  • سوی گوش قاضی آمد بهر راز  ** سیلیی آورد قاضی را فراز 

  • “O my two enemies,” he cried, “take all the six dirhems: (then) I shall be free (from care and) without trouble and anxiety.”
  • گفت هر شش را بگیرید ای دو خصم  ** من شوم آزاد بی خرخاش و وصم 

  • How the Cadi was incensed fry the slap of the poor (sick) man and how the Súfi taunted the Cadi.
  • طیره شدن قاضی از سیلی درویش و سرزنش کردن صوفی قاضی را 

  • The Cadi was incensed. “Hey,” cried the Súfi, “your decision is just, no doubt (about it): there is no error.
  • گشت قاضی طیره صوفی گفت هی  ** حکم تو عدلست لاشپک نیست غی 

  • O Shaykh of the (Mohammedan) religion, how can you approve for a brother (Moslem) what you disapprove for your self, O man of trust?
  • آنچ نپسندی به خود ای شیخ دین  ** چون پسندی بر برادر ای امین 

  • Don’t you know this, that (if) you dig a pit for me you will at last let yourself fall into the same pit? 1570
  • این ندانی که می من چه کنی  ** هم در آن چه عاقبت خود افکنی 

  • Haven’t you read in the Traditions (of the Prophet), ‘Whoever digs a pit (for his brother will fall into it)’? Practise what you have read, O soul of your father!
  • من حفر برا نخواندی از خبر  ** آنچ خواندی کن عمل جان پدر 

  • This one judicial decision of yours was like this, for it has brought you a slap on the nape.
  • این یکی حکمت چنین بد در قضا  ** که ترا آورد سیلی بر قفا 

  • Alas for your other (unjust) decisions! (Consider) what (penalty) they will bring upon your head and feet.
  • وای بر احکام دیگرهای تو  ** تا چه آرد بر سر و بر پای تو 

  • From kindness you take pity on a wrong-doer, saying, ‘Mayst thou have three dirhems to spend (on food)!’
  • ظالمی را رحم آری از کرم  ** که برای نفقه بادت سه درم 

  • Cut off the wrong-doer’s hand: what occasion is there for you to put the control and reins in his hand? 1575
  • دست ظالم را ببر چه جای آن  ** که بدست او نهی حکم و عنان 

  • O you from whom justice is unknown, you resemble the goat that gave her milk to the wolf-cub.”
  • تو بدان بز مانی ای مجهول‌داد  ** که نژاد گرگ را او شیر داد 

  • The Cadi’s reply to the Súfi.
  • جواب دادن قاضی صوفی را 

  • The Cadi said, “It is our duty to acquiesce, whatever slap or cruelty the (Divine) destiny may bring to pass.
  • گفت قاضی واجب آیدمان رضا  ** هر قفا و هر جفا کارد قضا 

  • I am inwardly pleased with the decision (inscribed) in the (Heavenly) Scrolls, though my face has become sour—for Truth is bitter.
  • خوش‌دلم در باطن از حکم زبر  ** گرچه شد رویم ترش کالحق مر 

  • This heart of mine is an orchard, and my eye is like the cloud: (when) the cloud weeps the orchard laughs joyously and happily.
  • این دلم باغست و چشمم ابروش  ** ابر گرید باغ خندد شاد و خوش 

  • In a year of drought the orchards are reduced to death and agony by the sun laughing unconscionably. 1580
  • سال قحط از آفتاب خیره‌خند  ** باغها در مرگ و جان کندن رسند 

  • You have read in God’s Commandment (the words) and weep ye much: why have you remained grinning like a roast (sheep’s) head?
  • ز امر حق وابکوا کثیرا خوانده‌ای  ** چون سر بریان چه خندان مانده‌ای 

  • You will be the light of the house, like the candle, if like the candle you shed showers of tears.
  • روشنی خانه باشی هم‌چو شمع  ** گر فرو پاشی تو هم‌چون شمع دمع 

  • The mother’s or father’s sourness of face preserves the child from every harm.
  • آن ترش‌رویی مادر یا پدر  ** حافظ فرزند شد از هر ضرر 

  • You have experienced the pleasure of laughing, O inordinate laugher: (now) experience the pleasure of weeping (and recognise) that it is a mine of sugar.
  • ذوق خنده دیده‌ای ای خیره‌خند  ** ذوق گریه بین که هست آن کان قند 

  • Since thinking of Hell causes weeping, therefore Hell is better than Paradise. 1585
  • چون جهنم گریه آرد یاد آن  ** پس جهنم خوشتر آید از جنان 

  • In tears there are laughters concealed: seek treasure amidst ruins, O simple (sincere) man.
  • خنده‌ها در گریه‌ها آمد کتیم  ** گنج در ویرانه‌ها جو ای سلیم 

  • Pleasure is (concealed) in pains: the track has been lost, the Water of Life has been taken away into the (Land of) Darkness.
  • ذوق در غمهاست پی گم کرده‌اند  ** آب حیوان را به ظلمت برده‌اند 

  • On the way to the Caravanseray the shoes are upside down: make your (two) eyes to be (as) four in precaution (against being deceived).
  • بازگونه نعل در ره تا رباط  ** چشمها را چار کن در احتیاط 

  • Make your (two) eyes to be (as) four in careful consideration: join to your own eye (eyes) the two eyes of the Friend.
  • چشمها را چار کن در اعتبار  ** یار کن با چشم خود دو چشم یار 

  • Read in the pages (of the Qur’an) their affair is a matter for consultation: be (devoted) to the Friend and do not say to him disdainfully, ‘Fie!’ 1590
  • امرهم شوری بخوان اندر صحف  ** یار را باش و مگوش از ناز اف 

  • The Friend is the support and refuge on the Way: when you consider well; (you will see that) the Friend is the Way.
  • یار باشد راه را پشت و پناه  ** چونک نیکو بنگری یارست راه 

  • When you come into a company of friends, sit silent: do not make yourself the bezel in that ring.
  • چونک در یاران رسی خامش نشین  ** اندر آن حلقه مکن خود را نگین 

  • At the Friday prayer-service look well and attentively: (you will see that) all are concentrated and possessed by a single thought and silent.
  • در نماز جمعه بنگر خوش به هوش  ** جمله جمعند و یک‌اندیشه و خموش 

  • Direct your course towards silence: when you seek the marks (of the Way), do not make yourself a mark (for attention).
  • رختها را سوی خاموشی کشان  ** چون نشان جویی مکن خود را نشان 

  • The Prophet said, ‘Know that amidst the sea of cares (my) Companions are (as) stars in respect of guidance.’ 1595
  • گفت پیغامبر که در بحر هموم  ** در دلالت دان تو یاران را نجوم 

  • Fix your eye on the stars, seek the Way; speech is a cause of confusion to the sight: do not speak.
  • چشم در استارگان نه ره بجو  ** نطق تشویش نظر باشد مگو 

  • If you utter two true words, O such-and-such, the dark (false) speech will begin to flow in their train.
  • گر دو حرف صدق گویی ای فلان  ** گفت تیره در تبع گردد روان 

  • Haven’t you read that (your) talk concerning (your) griefs, O frenzied (lover) is drawn along by the draw (ride) of talk?
  • این نخواندی کالکلام ای مستهام  ** فی شجون حره جر الکلام 

  • Beware, do not begin (to speak) those right words, for words quickly draw (other) words (after them).
  • هین مشو شارع در آن حرف رشد  ** که سخن زو مر سخن را می‌کشد 

  • When you have (once) opened your mouth, they are not in your control: the dark(falsehood) flows on the heels of the pure (truth). 1600
  • نیست در ضبطت چو بگشادی دهان  ** از پی صافی شود تیره روان 

  • He (alone) may open (his mouth) who is preserved (from error) in the way of (Divine) inspiration; ‘tis permissible, since he is entirely pure;
  • آنک معصوم ره وحی خداست  ** چون همه صافست بگشاید رواست 

  • For a prophet does not speak from self-will: how should self-will proceed from him who is preserved by God?
  • زانک ما ینطق رسول بالهوی  ** کی هوا زاید ز معصوم خدا 

  • Make yourself one that speaks eloquently from ecstatic feeling, lest you become a slave to argumentation like me.”
  • خویشتن را ساز منطیقی ز حال  ** تا نگردی هم‌چو من سخره‌ی مقال 

  • How the Súfi questioned the Cadi.
  • سال کردن آن صوفی قاضی را 

  • The Súfi said, “Since (all) the gold is from a single Mine, why is this beneficial and that other harmful?
  • گفت صوفی چون ز یک کانست زر  ** این چرا نفعست و آن دیگر ضرر 

  • Since the whole (Creation) has come from a single Hand, why has this one come sober and that one intoxicated? 1605
  • چونک جمله از یکی دست آمدست  ** این چرا هوشیار و آن مست آمدست 

  • Since (all) these rivers flow from a single Sea, why is this one honey and that one poison in the mouth?
  • چون ز یک دریاست این جوها روان  ** این چرا نوش است و آن زهر دهان 

  • Since all lights are (derived) from the everlasting Sun, wherefore did the true dawn and the false dawn rise?
  • چون همه انوار از شمس بقاست  ** صبح صادق صبح کاذب از چه خاست 

  • Since the blackness of every seeing person’s eye is (derived) from a single Collyrium, wherefore did true sight and strabism come (into being)?
  • چون ز یک سرمه‌ست ناظر را کحل  ** از چه آمد راست‌بینی و حول