English    Türkçe    فارسی   

6
28-77

  • (If) the crow caws in the orchard, (yet) how should the nightingale cease its sweet song?
  • زاغ در رز نعره‌ی زاغان زند  ** بلبل از آواز خوش کی کم کند 

  • Every one, then, has his separate customer in this bazaar of He doeth what He pleases.
  • پس خریدارست هر یک را جدا  ** اندرین بازار یفعل ما یشا 

  • The dessert provided by the thornbrake is nutriment (fuel) for the fire; the scent of the rose is food for the intoxicated brain. 30
  • نقل خارستان غذای آتش است  ** بوی گل قوت دماغ سرخوش است 

  • If filth is disgraceful in our opinion, (yet) it is sugar and sweetmeat to the pig and the dog.
  • گر پلیدی پیش ما رسوا بود  ** خوک و سگ را شکر و حلوا بود 

  • If the filthy ones commit these foulnesses, (yet) the (pure) waters are intent on purification.
  • گر پلیدان این پلیدیها کنند  ** آبها بر پاک کردن می‌تنند 

  • Though the snakes are scattering venom and though the sour people are making us distressed,
  • گرچه ماران زهرافشان می‌کنند  ** ورچه تلخان‌مان پریشان می‌کنند 

  • (Yet) in mountain and hive and tree the bees are depositing a sugar-store of honey.
  • نحلها بر کو و کندو و شجر  ** می‌نهند از شهد انبار شکر 

  • However much the venoms show venomousness, the antidotes quickly root them out. 35
  • زهرها هرچند زهری می‌کنند  ** زود تریاقاتشان بر می‌کنند 

  • When you consider, this world is all at strife, mote with mote, as religion (is in conflict) with infidelity.
  • این جهان جنگست کل چون بنگری  ** ذره با ذره چو دین با کافری 

  • One mote is flying to the left, and another to the right in search.
  • آن یکی ذره همی پرد به چپ  ** وآن دگر سوی یمین اندر طلب 

  • One mote (flies) up and another down: in their inclination (movement) behold actual strife.
  • ذره‌ای بالا و آن دیگر نگون  ** جنگ فعلیشان ببین اندر رکون 

  • The actual strife is the result of the hidden strife: know that that discord springs from this discord.
  • جنگ فعلی هست از جنگ نهان  ** زین تخالف آن تخالف را بدان 

  • The strife of the mote that has been effaced in the sun is beyond description and calculation. 40
  • ذره‌ای کان محو شد در آفتاب  ** جنگ او بیرون شد از وصف و حساب 

  • Since the (individual) soul and breath have been effaced from the mote, its strife now is only the strife of the sun,
  • چون ز ذره محو شد نفس و نفس  ** جنگش اکنون جنگ خورشیدست بس 

  • (Its) natural movement and rest have gone from it—by what (means)? By means of Verily unto Him we are returning.
  • رفت از وی جنبش طبع و سکون  ** از چه از انا الیه راجعون 

  • We have returned from ourselves to Thy sea and have sucked from the source that suckled us.
  • ما به بحر تو ز خود راجع شدیم  ** وز رضاع اصل مسترضع شدیم 

  • O thou who, on account of the ghoul, hast remained in the derivatives (unessentials) of the Way, do not boast of (possessing) the fundamental principles (thereof), O unprincipled man.
  • در فروغ راه ای مانده ز غول  ** لاف کم زن از اصول ای بی‌اصول 

  • Our war and our peace is in the light of the Essence: ’tis not from us, ’tis between the two fingers (of God). 45
  • جنگ ما و صلح ما در نور عین  ** نیست از ما هست بین اصبعین 

  • War of nature, war of action, war of speech—there is a terrible conflict amongst the parts (of the universe).
  • جنگ طبعی جنگ فعلی جنگ قول  ** در میان جزوها حربیست هول 

  • This world is maintained by means of this war: consider the elements, in order that it (the difficulty) may be solved.
  • این جهان زن جنگ قایم می‌بود  ** در عناصر در نگر تا حل شود 

  • The four elements are four strong pillars by which the roof of the present world is (kept) upright.
  • چار عنصر چار استون قویست  ** که بدیشان سقف دنیا مستویست 

  • Each pillar is a destroyer of the other: the pillar (known as) water is a destroyer of the flames (of fire).
  • هر ستونی اشکننده‌ی آن دگر  ** استن آب اشکننده‌ی آن شرر 

  • Hence the edifice of creation is (based) upon contraries; consequently we are at war for weal and woe. 50
  • پس بنای خلق بر اضداد بود  ** لاجرم ما جنگییم از ضر و سود 

  • My states (of mind and body) are mutually opposed: each one is mutually opposite in its effect.
  • هست احوالم خلاف همدگر  ** هر یکی با هم مخالف در اثر 

  • Since I am incessantly waylaying (struggling with) myself, how should I act in harmony with another?
  • چونک هر دم راه خود را می‌زنم  ** با دگر کس سازگاری چون کنم 

  • Behold the surging armies of my “states,” each at war and strife with another.
  • موج لشکرهای احوالم ببین  ** هر یکی با دیگری در جنگ و کین 

  • Contemplate the same grievous war in thyself: why, then, art thou engaged in warring with others?
  • می‌نگر در خود چنین جنگ گران  ** پس چه مشغولی به جنگ دیگران 

  • Or (is it because thou hast no means of escape) unless God shall redeem thee from this war and bring thee into the unicoloured world of peace? 55
  • یا مگر زین جنگ حقت وا خرد  ** در جهان صلح یک رنگت برد 

  • That world is naught but everlasting and flourishing, because it is not composed of contraries.
  • آن جهان جز باقی و آباد نیست  ** زانک آن ترکیب از اضداد نیست 

  • This reciprocal destruction is inflicted by (every) contrary on its contrary: when there is no contrary, there is naught but everlastingness.
  • این تفانی از ضد آید ضد را  ** چون نباشد ضد نبود جز بقا 

  • He (God) who hath no like banished contraries from Paradise, saying, “Neither sun nor its contrary, intense cold, shall be there.”
  • نفی ضد کرد از بهشت آن بی‌نظیر  ** که نباشد شمس و ضدش زمهریر 

  • Colourlessness is the origin of colours, peaces are the origins of wars.
  • هست بی‌رنگی اصول رنگها  ** صلحها باشد اصول جنگها 

  • That world is the origin of this dolorous abode, union is the origin of every parting and separation. 60
  • آن جهانست اصل این پرغم وثاق  ** وصل باشد اصل هر هجر و فراق 

  • Wherefore, sire, are we thus in opposition, and wherefore does unity give birth to these numbers?
  • این مخالف از چه‌ایم ای خواجه ما  ** واز چه زاید وحدت این اعداد را 

  • Because we are the branch and the four elements are the stock: in the branch the stock has brought its own nature into existence.
  • زانک ما فرعیم و چار اضداد اصل  ** خوی خود در فرع کرد ایجاد اصل 

  • (But) since the substance, (which is) the spirit, is beyond ramifications, its nature is not this (plurality); it is the nature of (the Divine) Majesty.
  • گوهر جان چون ورای فصلهاست  ** خوی او این نیست خوی کبریاست 

  • Perceive that wars which are the origins of peaces are like (the war of) the Prophet whose war is for God's sake.
  • جنگها بین کان اصول صلحهاست  ** چون نبی که جنگ او بهر خداست 

  • He is victorious and mighty in both worlds: the description of this victor is not contained in the mouth. 65
  • غالبست و چیر در هر دو جهان  ** شرح این غالب نگنجد در دهان 

  • Still, if it is impossible to drain (drink) the Oxus, one cannot deny one's self as much (water) as will slake thirst.
  • آب جیحون را اگر نتوان کشید  ** هم ز قدر تشنگی نتوان برید 

  • If you are thirsting for the spiritual Ocean, make a breach in the island of the Mathnawí.
  • گر شدی عطشان بحر معنوی  ** فرجه‌ای کن در جزیره‌ی مثنوی 

  • Make such a great breach that at every moment you will see the Mathnawi to be only spiritual.
  • فرجه کن چندانک اندر هر نفس  ** مثنوی را معنوی بینی و بس 

  • When the wind sweeps away the straw from the (surface of) the river-water, the water displays its unicolouredness.
  • باد که را ز آب جو چون وا کند  ** آب یک‌رنگی خود پیدا کند 

  • Behold the fresh branches of coral, behold the fruits grown from the water of the spirit! 70
  • شاخهای تازه‌ی مرجان ببین  ** میوه‌های رسته ز آب جان ببین 

  • When it (the Mathnawí) is made single (and denuded) of words and sounds and breaths, it leaves all that (behind) and becomes the (spiritual) Ocean.
  • چون ز حرف و صوت و دم یکتا شود  ** آن همه بگذارد و دریا شود 

  • The speaker of the word and the hearer of the word and the words (themselves)—all three become spirit in the end.
  • حرف‌گو و حرف‌نوش و حرفها  ** هر سه جان گردند اندر انتها 

  • The bread-giver and the bread-receiver and the wholesome bread become single (denuded) of their forms and are turned into earth,
  • نان‌دهنده و نان‌ستان و نان‌پاک  ** ساده گردند از صور گردند خاک 

  • But their reality, in the three (above-mentioned) categories, is both differentiated in (these) grades and permanent.
  • لیک معنیشان بود در سه مقام  ** در مراتب هم ممیز هم مدام 

  • In appearance they have become earth, in reality they have not; if any one say that they have, say to him, “No, they have not.” 75
  • خاک شد صورت ولی معنی نشد  ** هر که گوید شد تو گویش نه نشد 

  • In the spiritual world all three are waiting (for the Divine command), sometimes fleeing from form and sometimes taking abode (in it).
  • در جهان روح هر سه منتظر  ** گه ز صورت هارب و گه مستقر 

  • (When) the (Divine) command comes—“Enter into forms”— they enter (into them); likewise at His command they become divested (of form).
  • امر آید در صور رو در رود  ** باز هم از امرش مجرد می‌شود