English    Türkçe    فارسی   

6
706-755

  • ’Tis marvellous that Thou art not separate from me, (and yet) where am I, and where Thou, I know not.
  • این عجب که نیستی از من جدا  ** می‌ندانم من کجاام تو کجا 

  • I know not how Thou art drawing me: Thou drawest me now into Thy bosom, now into blood.”
  • می‌ندانم که مرا چون می‌کشی  ** گاه در بر گاه در خون می‌کشی 

  • In this fashion he opened his lips (only) to say “I know not”: he made a tune of “I know not, I know not.”
  • هم‌چنین لب در ندانم باز کرد  ** می‌ندانم می‌ندانم ساز کرد 

  • When (the refrain) “I know not” passed beyond bounds, our Turk was amazed and his heart became sick of this ditty.
  • چون ز حد شد می‌ندانم از شگفت  ** ترک ما را زین حراره دل گرفت 

  • The Turk leaped up and fetched an iron mace to smite the minstrel's head with it on the spot; 710
  • برجهید آن ترک و دبوسی کشید  ** تا علیها بر سر مطرب رسید 

  • (But) an officer seized the mace with his hand, saying, “Nay; ’tis wicked to kill the minstrel at this moment.”
  • گرز را بگرفت سرهنگی بدست  ** گفت نه مطرب کشی این دم بدست 

  • He (the Turk) replied, “This endless and countless repetition of his has pounded my nerves: I will pound his head.
  • گفت این تکرار بی حد و مرش  ** کوفت طبعم را بکوبم من سرش 

  • O cuckold, (if) you don't know, don't talk nonsense; and if you do know, play (a tune) to the purpose.
  • قلتبانا می‌ندانی گه مخور  ** ور همی‌دانی بزن مقصود بر 

  • Tell of that which you know, O crazy fool: don't draw out (repeat continually) ‘I know not, I know not.’
  • آن بگو ای گیج که می‌دانیش  ** می‌ندانم می‌ندانم در مکش 

  • (Suppose) I ask, ‘Where do you come from, hypocrite, eh?’ you will say, ‘Not from Balkh, and not from Herát, 715
  • من بپرسم کز کجایی هی مری  ** تو بگویی نه ز بلخ و نه از هری 

  • Not from Baghdád and not from Mosul and not from Tiráz’: you will draw out a long journey in (saying) ‘not’ and ‘not.’
  • نه ز بغداد و نه موصل نه طراز  ** در کشی در نی و نی راه دراز 

  • Just say where you come from and escape (from further discussion): in this case it is folly to elaborate the point at issue.
  • خود بگو من از کجاام باز ره  ** هست تنقیح مناط اینجا بله 

  • Or (suppose) I asked, ‘What had you for breakfast?’ you would say, ‘Not wine and not roast-meat,
  • یا بپرسیدم چه خوردی ناشتاب  ** تو بگویی نه شراب و نه کباب 

  • Not qadíd and not tharíd and not lentils’: tell me what you did eat, only (that) and no more.
  • نه قدید و نه ثرید و نه عدس  ** آنچ خوردی آن بگو تنها و بس 

  • Wherefore is this long palaver?” “Because,” said the minstrel, “my object is recondite. 720
  • این سخن‌خایی دراز از بهر چیست  ** گفت مطرب زانک مقصودم خفیست 

  • Before (until) you deny (all else), affirmation (of God) evades (you): I denied (everything) in order that you might get a scent of (perceive the means of attaining to) affirmation.
  • می‌رمد اثبات پیش از نفی تو  ** نفی کردم تا بری ز اثبات بو 

  • I play the tune of negation: when you die, death will declare the mystery.
  • در نوا آرم بنفی این ساز را  ** چون بمیری مرگ گوید راز را 

  • [Commentary on his (the Prophet's) saying—peace be upon him!— ‘Die before ye die.’ ‘O friend, die before thy death if thou desirest life; for by so dying Idrís became a dweller in Paradise before (the rest of) us.’]
  • تفسیر قوله علیه‌السلام موتوا قبل ان تموتوا بمیر ای دوست پیش از مرگ اگر می زندگی خواهی کی ادریس از چنین مردن بهشتی گشت پیش از ما 

  • You have suffered much agony, but you are (still) in the veil, because dying (to self) was the fundamental principle, and you have not fulfilled it.
  • جان بسی کندی و اندر پرده‌ای  ** زانک مردن اصل بد ناورده‌ای 

  • Your agony is not finished till you die: you cannot reach the roof without completing the ladder.
  • تا نمیری نیست جان کندن تمام  ** بی‌کمال نردبان نایی به بام 

  • When two rungs out of a hundred are wanting, the striver will be forbidden to (set foot on) the roof. 725
  • چون ز صد پایه دو پایه کم بود  ** بام را کوشنده نامحرم بود 

  • When the rope lacks one ell out of a hundred, how should the water go from the well into the bucket?
  • چون رسن یک گز ز صد گز کم بود  ** آب اندر دلو از چه کی رود 

  • O Amír, you will not experience the wreck of this ship (of self-existence) till you put into it the last mann.
  • غرق این کشتی نیابی ای امیر  ** تا بننهی اندرو من الاخیر 

  • Know that the last mann is fundamental, for it is (like) the (piercing) star that rises at night: it wrecks the ship of evil suggestion and error.
  • من آخر اصل دان کو طارقست  ** کشتی وسواس و غی را غارقست 

  • The ship of (self-)consciousness, when it is utterly wrecked, becomes (like) the sun in the blue vault (of heaven).
  • آفتاب گنبد ازرق شود  ** کشتی هش چونک مستغرق شود 

  • Inasmuch as you have not died, your agony has been prolonged: be extinguished in the dawn, O candle of Tiráz! 730
  • چون نمردی گشت جان کندن دراز  ** مات شو در صبح ای شمع طراز 

  • Know that the Sun of the world is hidden till our stars have become hidden.
  • تا نگشتند اختران ما نهان  ** دانک پنهانست خورشید جهان 

  • Wield the mace against yourself: shatter egoism to pieces, for the bodily eye is (as) cottonwool in the ear.
  • گرز بر خود زن منی در هم شکن  ** زانک پنبه‌ی گوش آمد چشم تن 

  • You are wielding the mace against yourself, O base man: this egoism is the reflexion of yourself in (the mirror of) my actions.
  • گرز بر خود می‌زنی خود ای دنی  ** عکس تست اندر فعالم این منی 

  • You have seen the reflexion of yourself in (the mirror of) my form and have risen in fury to fight with yourself,
  • عکس خود در صورت من دیده‌ای  ** در قتال خویش بر جوشیده‌ای 

  • Like the lion who went down into the well; (for) he fancied that the reflexion of himself was his enemy.” 735
  • هم‌چو آن شیری که در چه شد فرو  ** عکس خود را خصم خود پنداشت او 

  • Beyond any doubt, negation (not-being) is the opposite of (real) being, (and this is) in order that by means of the (one) opposite you may gain a little knowledge of the (other) opposite.
  • نفی ضد هست باشد بی‌شکی  ** تا ز ضد ضد را بدانی اندکی 

  • At this time there is no (means of) making (God) known except (by) denying the opposite: in this (earthly) life no moment is without a snare.
  • این زمان جز نفی ضد اعلام نیست  ** اندرین نشات دمی بی‌دام نیست 

  • O you who possess sincerity, (if) you want that (Reality) unveiled, choose death and tear off the veil—
  • بی‌حجابت باید آن ای ذو لباب  ** مرگ را بگزین و بر دران حجاب 

  • Not such a death that you will go into a grave, (but) a death consisting of (spiritual) transformation, so that you will go into a Light.
  • نه چنان مرگی که در گوری روی  ** مرگ تبدیلی که در نوری روی 

  • (When) a man grows up, his childhood dies; (when) he becomes a (fair-complexioned) Greek, he washes out the dye (swarthy colour) of the Ethiopian. 740
  • مرد بالغ گشت آن بچگی بمرد  ** رومیی شد صبغت زنگی سترد 

  • (When) earth becomes gold, its earthly aspect remains not; (when) sorrow becomes joy, the thorn of sorrowfulness remains not.
  • خاک زر شد هیات خاکی نماند  ** غم فرج شد خار غمناکی نماند 

  • Hence Mustafá (Mohammed) said, “O seeker of the mysteries, (if) you wish to see a dead man living—
  • مصطفی زین گفت کای اسرارجو  ** مرده را خواهی که بینی زنده تو 

  • Walking on the earth, like living men; (yet he is) dead and his spirit is gone to heaven;
  • می‌رود چون زندگان بر خاکدان  ** مرده و جانش شده بر آسمان 

  • (One) whose spirit hath a dwelling-place on high at this moment, (so that) if he die, his spirit is not translated,
  • جانش را این دم به بالا مسکنیست  ** گر بمیرد روح او را نقل نیست 

  • Because it has been translated before death: this (mystery) is understood (only) by dying, not by (using one's) reason; 745
  • زانک پیش از مرگ او کردست نقل  ** این بمردن فهم آید نه به عقل 

  • Translation it is, (but) not like the translation of the spirits of the vulgar: it resembles a removal (during life) from one place to another—
  • نقل باشد نه چو نقل جان عام  ** هم‌چو نقلی از مقامی تا مقام 

  • If any one wish to see a dead man walking thus visibly on the earth,
  • هرکه خواهد که ببیند بر زمین  ** مرده‌ای را می‌رود ظاهر چنین 

  • Let him behold Abú Bakr, the devout, (who) through being a true witness (siddíq) became the Prince of the Resurrected.
  • مر ابوبکر تقی را گو ببین  ** شد ز صدیقی امیرالمحشرین 

  • In this (earthly) life look at the Siddíq (Abú Bakr), that you may believe more firmly in the Resurrection.”
  • اندرین نشات نگر صدیق را  ** تا به حشر افزون کنی تصدیق را 

  • Mohammed, then, was a hundred (spiritual) resurrections here and now, for he was dissolved (naughted) in dying to (temporal) loosing and binding. 750
  • پس محمد صد قیامت بود نقد  ** زانک حل شد در فنای حل و عقد 

  • Ahmad (Mohammed) is the twice-born in this world: he was manifestly a hundred resurrections.
  • زاده‌ی ثانیست احمد در جهان  ** صد قیامت بود او اندر عیان 

  • They asked him concerning the Resurrection, saying, “O (thou who art the) Resurrection, how long is the way to the Resurrection?”
  • زو قیامت را همی‌پرسیده‌اند  ** ای قیامت تا قیامت راه چند 

  • And often he would say with mute eloquence, “Does any one ask (me who am) the Resurrection concerning the Resurrection?”
  • با زبان حال می‌گفتی بسی  ** که ز محشر حشر را پرسید کسی 

  • Hence the Messenger of good tidings said, (speaking) symbolically, “Die before ye die, O nobles,
  • بهر این گفت آن رسول خوش‌پیام  ** رمز موتوا قبل موت یا کرام 

  • Even as I have died before death and brought from Yonder this fame and renown.” 755
  • هم‌چنانک مرده‌ام من قبل موت  ** زان طرف آورده‌ام این صیت و صوت