- Tavşan “Padişahım, adam olmayanı da adam sırasına koy; zulüm görenin mazeretine kulak ver!
- گفت ای شه ناکسی را کس شمار ** عذر استم دیده‌‌ای را گوش دار
- Hele mevkiinin sadakası olarak yolunu şaşıranı kendi yolundan sürme!
- خاص از بهر زکات جاه خود ** گمرهی را تو مران از راه خود
- Bütün ırmaklara su veren deniz bile her çöpü başının üstünde taşır.
- بحر کاو آبی به هر جو می‌‌دهد ** هر خسی را بر سر و رو می‌‌نهد
- Deniz, bu kereminden dolayı eksilmez; ihsanı yüzünden aşağılaşmaz” dedi. 1165
- کم نخواهد گشت دریا زین کرم ** از کرم دریا نگردد بیش و کم
- Aslan dedi ki: “Ben yerinde ve lâyık olana kerem ve ihsanda bulunurum; herkesin elbisesini boyuna göre biçerim.”
- گفت دارم من کرم بر جای او ** جامه‌‌ی هر کس برم بالای او
- Tavşan “Dinle, eğer lûtfa lâyık değilsem kahır ejderhasının önüne baş koydum, ne yaparsan yap!
- گفت بشنو گر نباشم جای لطف ** سر نهادم پیش اژدرهای عنف
- Ben kuşluk vakti yola düştüm, arkadaşımla padişahıma geliyordum.
- من به وقت چاشت در راه آمدم ** با رفیق خود سوی شاه آمدم
- Arkadaşlarımla, senin için başka bir tavşanı da bana yoldaş etmiştiler.
- با من از بهر تو خرگوشی دگر ** جفت و همره کرده بودند آن نفر
- Bir erkek aslan, kulunuzun kanına kastetti. Yolda, bu iki yoldaşa da sataştı. 1170
- شیری اندر راه قصد بنده کرد ** قصد هر دو همره آینده کرد
- Ben ona “Biz padişahlar padişahının kuluyuz, o kapının iki küçük kapı yoldaşıyız” dedim.
- گفتمش ما بنده‌‌ی شاهنشه‌‌ایم ** خواجه‌‌تاشان که آن درگه‌‌ایم
- Dedi ki: “Utan be! Padişahlar padişahı dediğin kim oluyor? Benim huzurumda öyle her adam olamayanın adını anma!
- گفت شاهنشه که باشد شرم دار ** پیش من تو یاد هر ناکس میار
- Eğer huzurumdan iki adım ileri atarsan seni de, padişahını da paramparça ederim.”
- هم ترا و هم شهت را بر درم ** گر تو با یارت بگردید از درم
- “Beni bırak, bir kerecik daha padişahımın yüzünü görüp seni haber vereyim” dedim.
- گفتمش بگذار تا بار دگر ** روی شه بینم برم از تو خبر
- Dedi ki: “Yoldaşını huzurumda rehin bırak; yoksa sen benim kanunumca kurbansın.” 1175
- گفت همره را گرو نه پیش من ** ور نه قربانی تو اندر کیش من
- Ona çok yalvardık, hiç fayda etmedi. Yoldaşımı alıp beni yalnız bıraktı.
- لابه کردیمش بسی سودی نکرد ** یار من بستد مرا بگذاشت فرد
- Arkadaşım hem şişmanlık ve letafetçe, hem de güzellik ve irilik bakımından benim üç mislimdi.
- یارم از زفتی دو چندان بد که من ** هم به لطف و هم به خوبی هم به تن
- Bundan böyle o aslan tarafından bu yol kapanmıştır, böyle bir düşman yüzünden, Padişahım, yol bağlıdır.
- بعد از این ز آن شیر این ره بسته شد ** رشته‌‌ی ایمان ما بگسسته شد
- Bundan sonra tahsisattan ümidini kes. Ben doğru söylüyorum, doğru söz acıdır.
- از وظیفه بعد از این اومید بر ** حق همی‌‌گویم ترا و الحق مر
- Sana tahsisat lâzımsa yolu temizle. Haydi gel, o pervasızı oradan kaldır!” dedi. 1180
- گر وظیفه بایدت ره پاک کن ** هین بیا و دفع آن بی‌‌باک کن
- Aslanın tavşana cevap vermesi ve onunla gitmesi
- جواب گفتن شیر خرگوش را و روان شدن با او
- Aslan dedi ki : “Bismillah, haydi gel bakalım, nerede o? Doğru söylüyorsan düş önüme!
- گفت بسم الله بیا تا او کجاست ** پیش در شو گر همی‌‌گویی تو راست
- Onun da cezasını vereyim, onun gibi yüz tanesinin de. Fakat bu sözün yalansa seni cezalandırırım.”
- تا سزای او و صد چون او دهم ** ور دروغ است این سزای تو دهم
- Tavşan; onu, kurduğu dolaba düşürmek için kılavuz gibi öne düştü.
- اندر آمد چون قلاووزی به پیش ** تا برد او را به سوی دام خویش
- Nişan koyduğu bir kuyuya doğru yola çıktılar. Aslana derin bir kuyuyu tuzak yapmıştı.
- سوی چاهی کاو نشانش کرده بود ** چاه مغ را دام جانش کرده بود
- Her ikisi de kuyunun bulunduğu yere yaklaştılar. İşte sana hilebaz, saman altından su yürüten bir tavşan! 1185
- می‌‌شدند این هر دو تا نزدیک چاه ** اینت خرگوشی چو آبی زیر کاه
- Su bir saman çöpünü ovaya götürür ama bir dağı nasıl sürükler acaba?
- آب کاهی را به هامون می‌‌برد ** آب کوهی را عجب چون می‌‌برد
- Onun hile tuzağı aslana kemenetti. Ne tuhaf tavşan ki bir aslanı avlıyor!
- دام مکر او کمند شیر بود ** طرفه خرگوشی که شیری می‌‌ربود
- Bir Mûsâ, Firavun’u askeriyle, başındaki kalabalıkla Nil nehrinde öldürür;
- موسیی فرعون را با رود نیل ** می‌‌کشد با لشکر و جمع ثقیل
- Bir sivrisinek yarım kanadıyla pervasızca başın beynini yarar.
- پشه‌‌ای نمرود را با نیم پر ** می‌‌شکافد بی‌‌محابا درز سر
- Düşman sözü dinleyenin hali budur. Hasetçinin dostu olanın uğradığı cezayı gör! 1190
- حال آن کاو قول دشمن را شنود ** بین جزای آن که شد یار حسود
- Hâmân’ı dinleyen Firavunun, Şeytan’ı dinleyen Nemrûd’un hali budur.
- حال فرعونی که هامان را شنود ** حال نمرودی که شیطان را شنود
- Düşman her ne kadar dostça söylerse de, her ne kadar taneden, yemden bahsederse de sen onu tuzak bil!
- دشمن ار چه دوستانه گویدت ** دام دان گر چه ز دانه گویدت
- Sana şeker verirse sen bunu zehir bil, bir lütufta bulunursa onu kahır bil!
- گر ترا قندی دهد آن زهر دان ** گر به تن لطفی کند آن قهر دان
- Kaza gelince kabuktan başka bir şey göremez, düşmanları dostlardan ayıramazsın.
- چون قضا آید نبینی غیر پوست ** دشمنان را باز نشناسی ز دوست
- Böyle olunca yalvarmaya başla, ağlayıp inlemeye, tesbihe, oruca devam et! 1195
- چون چنین شد ابتهال آغاز کن ** ناله و تسبیح و روزه ساز کن
- “Rabbim, sen gaipleri bilirsin. Günahtan dolayı bizden intikam alma” diye yalvar, yakar!
- ناله می‌‌کن کای تو علام الغیوب ** زیر سنگ مکر بد ما را مکوب
- “Ey aslanları yaratan! Eğer biz bir köpeklik etmişsek bu pusudan bizim üstümüze aslanı saldırma!
- گر سگی کردیم ای شیر آفرین ** شیر را مگمار بر ما زین کمین
- Güzel suya ateş şeklini, ateşe de su letafini verme!” diye niyaz et!
- آب خوش را صورت آتش مده ** اندر آتش صورت آبی منه
- Yarabbi, sen kahır şarabıyla insanı sarhoş edersen yok olan şeylere varlık suretini verir, onları var gibi gösterirsin.
- از شراب قهر چون مستی دهی ** نیستها را صورت هستی دهی
- Sarhoşluk nedir? Taşı gevher, yünü yeşim taşı görecek derecede gözün bağlanması, görmemesidir. 1200
- چیست مستی بند چشم از دید چشم ** تا نماید سنگ گوهر پشم یشم
- Sarhoşluk nedir? Ilgın ağacı göze sandal ağacı görünecek kadar duyguların değişmesidir!
- چیست مستی حسها مبدل شدن ** چوب گز اندر نظر صندل شدن
- Kaza gelince aydın gözlerin bile bağlanacağını bildiren Süleyman hikâyesi
- قصه‌‌ی هدهد و سلیمان در بیان آن که چون قضا آید چشمهای روشن بسته شود
- Süleyman’ın büyük divan çadırı kurulunca bütün kuşlar huzuruna geldiler.
- چون سلیمان را سراپرده زدند ** جمله مرغانش به خدمت آمدند
- Onu, kendilerinin dilini anlar, sırrını bilir bir zat bulup huzuruna canla, başla bir bir koştular.
- هم زبان و محرم خود یافتند ** پیش او یک یک به جان بشتافتند
- Bütün kuşlar, cik cik ötmeyi bırakmışlar; kardeşinin seninle konuşmasından daha fasih bir surette Süleyman’la konuşmaya başlamışlardı.
- جمله مرغان ترک کرده جیک جیک ** با سلیمان گشته افصح من اخیک
- Aynı dili konuşma, hısımlık ve bağlılıktır. İnsan yabancılarla kalırsa mahpusa benzer. 1205
- هم زبانی خویشی و پیوندی است ** مرد با نامحرمان چون بندی است
- Nice Hindli, nice Türk vardır ki dildeştirler. Nice iki Türk de vardır ki birbirlerine yabancı gibidirler.
- ای بسا هندو و ترک هم زبان ** ای بسا دو ترک چون بیگانگان
- Şu halde mahremlik dili, bambaşka bir dildir. Gönül birliği dil birliğinden daha iyidir.
- پس زبان محرمی خود دیگر است ** هم دلی از هم زبانی بهتر است
- Gönülden sözsüz, işaretsiz, yazısız yüz binlerce tercüman zuhur eder.
- غیر نطق و غیر ایما و سجل ** صد هزاران ترجمان خیزد ز دل
- Kuşların hepsi, bütün sırlarını, hünerlerine, bilgi ve işlerine ait şeyleri.
- جمله مرغان هر یکی اسرار خود ** از هنر وز دانش و از کار خود
- Süleyman’a birer birer apaçık söylüyorlar, kendilerini bildirmek ve tanıtmak için öğünüyorlardı. 1210
- با سلیمان یک به یک وامی‌‌نمود ** از برای عرضه خود را می‌‌ستود
- Bu öğünmek kibirden, varlıktan dolayı değildi. Her kuş, onun huzuruna varsın, yakınlarından olsun diye öğünüyordu.
- از تکبر نی و از هستی خویش ** بهر آن تا ره دهد او را به پیش